بررسی عملکرد 3 ساله مردان اقتصادی دولت
تعداد بازدید : 83
چیت چیان و امواج سهمگین بحران آب و هدر رفت برق
مهمترین اقدام وزارت نیرو در بخش آب را میتوان اصلاح تعرفه آب برمبنای الگوی پلکانی- افزایشی دانست. اما با این اصلاح نیز هزینه تمام شده تولید آب از قیمت بالاترین پله آن بیشتر است. چیت چیان درباره استفاده از ظرفیت شیرینسازی آب دریا و مسدود کردن فعالیت چاههای غیرمجاز دستاورد چندانی نداشته است.
اما در سال گذشته وزیر نیرو اهتمام ویژهای برای افزایش ظرفیت تولید برق کشور و احداث نیروگاههای جدید داشته و حتی طی قراردادی، دست به دامن شرکتهای خارجی از جمله ترکیه شده است. قراردادی که به عقیده کارشناسان موجب تضعیف توان داخل برای ساخت نیروگاه می شود و با انتقادات زیادی از سوی مراکز مختلف همراه بوده است. پیگیری برای افزایش حجم گازرسانی به نیروگاههای کشور برای کاهش تولید گازهای گلخانهای و کاهش هزینه تولید برق از اقدامات مثبت این وزارت خانه تلقی می شود. از دیگر اقدامهای وزارت نیرو کاهش تعرفه خرید تضمینی برق بوده است که منجر به کاهش سرمایهگذاری در این حوزه شده و نگرانی سرمایهگذاران از ثبات قیمتها را به همراه داشته است. هدر رفت زیاد تولید و انتقال برق، محقق نشدن برنامههای افزایش ظرفیت تولید برق و ادامه روند تخصیص یارانه پنهان به مشترکان پرمصرف برق و آب نیز از نکات منفی کارنامه چیتچیان در یک سال اخیر ارزیابی می شود.
اختصاص اعتبار 7700 میلیارد تومانی برای بخش آب
طی سال 94 حدود 3700 میلیارد تومان از منابع صندوق توسعه ملی و 4000 میلیارد تومان اعتبار سالانه برای طرحهای اولویتدار در بخش آب اختصاص یافت. امسال نیز قرار است 6400 میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی برای کمک به طرحهای اولویتدار در بخش آب اختصاص یابد. از طرف دیگر 180 هزار میلیارد تومان طرح نیمهتمام در کشور در بخش آب (سدها، شبکهها و آب رسانیها) وجود دارد که با توجه به بودجههای در نظر گرفته شده به نظر میرسد نباید انتظار عملیاتی شدن این پروژهها وجود داشته باشد.
افزایش قیمت آب به شیوه پلکانی-افزایشی
اگرچه دولت تعرفه آب را از ابتدای مهرماه سال 94 به صورت پلکانی-افزایشی تغییر داده است، اما در سال 95 قیمت تمام شده تولید هر مترمکعب آب شرب به طور متوسط در کشور 1500 تومان بوده است؛ در حالی که 390 تومان به طور متوسط بابت مصرف هر مترمکعب آب شرب از مردم دریافت شده است. مابه التفاوت هزینه تولید آب به صورت یارانه از طرف دولت پرداخت میشود. این تفاوت چهار برابری در هزینه تولید آب و هزینه پرداختی از سوی مشترکان باعث کمتوجهی آنها به رعایت الگوی مصرف این سرمایه ارزشمند شده است. پس لازم است که پلکانهای بالای مصرف آب با قیمت تمام شده تولید آب یا بالاتر تعیین شود.
کم توجهی به شیرینسازی آب دریا
یکی از راهکارهای جبران منابع آبی مورد نیاز کشور شیرینسازی آب دریاست. با استفاده از این روش هم کمبود آب مناطق حاشیۀ سواحل جنوبی کشور بهبود مییابد و هم بازده کلی تولید برق افزایش خواهد یافت.ظرفیت آبشیرینکنهای کشورهای عربی حاشیه خلیجفارس هم اکنون به 30 میلیون متر مکعب در روز میرسد. اما با وجود ظرفیت تولید روزانه چهار میلیون مترمکعب آب در سواحل ایران (نیاز آب 16 میلیون نفر) روزانه فقط 40 هزار مترمکعب آب دریا در کشور شیرین می شود.
کم توجهی به ملاحظات مصرف آب در زمینه واردات و صادرات محصولات کشاورزی
محصولات استراتژیک در هر کشوری به شرایط اقلیمی و اقتصادی متفاوت بستگی دارد. توجه به این نکته ضروری است که باید محصولاتی باارزشتر و با نیاز آب کمتر را صادر و در مقابل محصولات با نیاز آب فراوان و ارزش کمتر را وارد کنیم. پس توجه به این نکته حائز اهمیت است که محصولاتی در کشور تولید شود که ارزشافزوده زیادی نسبت به آب مصرفی ایجاد کند. با صادرات یک محصول در حقیقت حجم آبی که برای تولید آن محصول استفاده میشود، صادر می شود. بنابراین سیاستگذاری بر مبنای تحلیلهای صرفاً اقتصادی و در نظر نگرفتن سایر شاخصها و معیارهای مهم و تأثیرگذار از جمله معیارهای امنیتی، سیاسی و اجتماعی میتواند آسیبهای جبرانناپذیری را به کشور وارد کند.
بازنگری نکردن در ارائه مجوز و روند کند مسدود شدن فعالیت چاههای غیرمجاز
در 10 سال گذشته از 350 هزار چاه غیرمجاز فقط 3 درصد آنها مسدود شده است. این موضوع باعث شده بهرهوری آب از نظر فیزیکی و اقتصادی کاهش یابد و کشور با کمبود سرمایه و مسائل مختلف در بخش آب روبهرو شود. گفتنی است برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی باعث فرونشست زمین به خصوص در دشتهای مرکزی ایران شده است.
هدر رفت برق؛ همچنان زیاد
بررسی آمار وزارت نیرو روایت متفاوتی را در زمینه هدر رفت شبکه برق نشان می دهد. به عنوان نمونه وزیر نیرو در ابتدای سال 94 اعلام کرد که هدر رفت شبکۀ برق از حدود 15 به ۱۲٫۸۵درصد در انتهای سال ۹۳ رسیده است. وی در شهریورماه سال 94 نیز میزان هدر رفت برق را ۱۲٫۳ درصد اعلام کرد. درست یک روز قبل از انتشار این آمار، معاون وزیر نیرو بیان کرده بود که دولت موفق شده است هدر رفت شبکۀ توزیع را از ۱۵به ۱۱٫۴ درصد برساند. اظهار این اعداد و ارقام متفاوت درباره یک موضوع، نشان میدهد آمار قابل اعتمادی برای میزان هدر رفت شبکۀ برق کشور وجود ندارد.
کاهش قیمت خرید تضمینی برق تجدید پذیر
بر اساس مصوبه جدید وزارت نیرو، نرخ خرید تضمینی هر کیلوواتساعت برق از منابع تجدیدپذیر کاهش یافته است. به عنوان مثال تعرفه خرید تضمینی زیست توده – زبالهسوز، مزرعه بادی با ظرفیت بیش از 50 مگاوات و مزرعه بادی با ظرفیت 50 مگاوات و کمتر 37 و 16 و 15.5 درصد کاهش داشتهاست. این اتفاق درست در شرایطی رخ داد که به دلیل اصرار دولت در جذب سرمایههای بخش خصوصی، شماری از کارآفرینان و سرمایهگذاران داخلی و خارجی در تدارک حضور در حوزه تولید برق تجدید پذیر به ویژه برق خورشیدی بودند.
گاز؛ مهمان سفره اکثر نیروگاهها
در سال 94، حجم گاز تحویلی به نیروگاهها با 16درصد افزایش نسبت به سال 93، به حدود 58 میلیارد مترمکعب رسید. این مقدار گازرسانی به نیروگاهها یک میلیارد مترمکعب از برنامه تعریف شده وزارت نفت بیشتر بود و سهم گاز در سبد سوخت نیروگاهها در سال 94 به 80درصد رسید. این اقدام سهم قابلتوجهی در کاهش آلایندههای زیستمحیطی داشته و اقدامی در خور تقدیر است.
نبود همافزایی برای افزایش صادرات برق
صادرات برق در تحقق اقتصاد مقاومتی نقش قابلتوجهی دارد و در سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی به منظور مقابله با ضربهپذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز و افزایش ارزشافزوده بر افزایش صادرات برق تأکید شده است. اگرچه مجموع صادرات برق کشور در سال 94 بیش از 9.7 میلیارد کیلووات ساعت و یک درصد بالاتر از سال 93 بود، این رقم همچنان 15.5درصد کمتر از آمار سال 92 ارزیابی میشود
یکی از مهمترین دلایل این چالش اختلاف نظر وزارت نفت و وزارت نیرو درباره تخصیص درآمد حاصل از تبدیل گاز به برق و صادرات برق است. بر اساس رویههای موجود، ۹۳درصد درآمدهای حاصل از صادرات برق عاید وزارت نیرو و ۷درصد عاید وزارت نفت میشود و این موضوع باعث شده است که وزارت نفت در مذاکره با طرفهای خارجی صادرات برق را در اولویت قرار ندهد.
امضای تفاهمنامه 5 هزار مگاواتی تبدیل نیروگاه گازی به سیکل ترکیبی
شرکت مپنا در یک تفاهمنامه قرار است پنج هزار مگاوات نیروگاه گازی را به سیکل ترکیبی تبدیل کند. این تفاهمنامه بین شرکت تولید برق حرارتی ایران و شرکت مپنا با هدف افزایش ظرفیت تولید برق کشور و طبق برنامه سه ساله وزارت نیرو برای تبدیل واحدهای سیکل ساده گازی به سیکل ترکیبی منعقد شده است اما نکته قابل توجه این است که ماهیت تفاهمنامه بودن آن نشان میدهد که میتواند ضمانت اجرایی آن پایین باشد.
اعطای مجوز احداث 5 هزارمگاوات نیروگاه به ترکیه
وزارت نیرو تصمیم دارد که برای تحقق برنامههای افزایش ظرفیت تولید برق در کشور احداث پنج هزار مگاوات نیروگاه را به شرکتی ترکیهای واگذار کند. برگزار نشدن مناقصه و اعطای ضمانت دولتی برای خرید تضمینی برق، نگرانیهای فعالان صنعت برق درباره ایجاد تبعیض بین تولیدکنندگان داخلی و خارجی برق را دامن زده است. با وجود طرح ارتقای توان تولید ملی و درونزایی اقتصادی (برنامههای اقتصاد مقاومتی وزارت نیرو)، قرارداد با شرکت ترکیهای مغایر با این برنامه ارزیابی میشود. در این شرایط ضروری است دولت توضیح دهد که چرا با توجه به توان نیروگاهسازی کشور، این برونسپاری صورت میگیرد. این موضوع از آن جا اهمیت بیشتری مییابد که مقام معظم رهبری نیز در سخنان ابتدای سال 95 خود در حرم مطهر رضوی، به صراحت اعلام کرده بودند که «ما در زمینه نیروگاهسازی در کشور سرمایهگذاری خوبی کردیم؛ ما دیگر نرویم از بیرون نیروگاه بخریم وارد کنیم، یا افرادی بیاوریم برای ما نیروگاه درست کنند.»
از دیدگاه تأمین مالی نیز تجربه فروش اوراق مشارکت نفتی به میزان پنج هزار میلیارد تومان در اسفندماه سال 94 در کمتر از یک ساعت از طریق سازوکار بازار سرمایه نشان میدهد نقدینگی بیش از «هزار هزار میلیارد تومانی» کشور تشنه حضور در پروژههای اقتصادی است.
وعدههای بر زمینمانده افزایش تولید برق
بنابر اظهارات مسئولان وزارت نیرو برای پاسخ گویی به رشد تقاضای مصرف برق، لازم است هرساله به طور متوسط پنج هزار مگاوات ظرفیت تولید جدید به شبکه وارد شود. کاهش سرمایهگذاری در حوزه تولید برق باعث نزدیک شدن قدرت تولید برق و میزان اوج مصرف مورد نیاز در زمان حداکثر بار شبکه است که این اتفاق ممکن است باعث بروز خاموشیهای گسترده در کشور شود.
مشترکان پرمصرف همچنان یارانه پنهان دریافت میکنند
بر اساس محاسبات، مشترکان پرمصرف خانگی ماهانه از 130 هزار تومان یارانه پنهان برق استفاده میکنند که بسیار بیشتر از یارانه پنهان مشترکان کممصرف است. هم اکنون پله آخر تعرفه برق خانگی در سال 94 رقم 293 تومان و ارزش هر کیلووات ساعت برق صادراتی 350 تومان است. در نتیجه مشترکان خانگی هر چه بیشتر برق مصرف کنند، از یارانه بیشتری بهرهمند میشوند. این در حالی است که برخی از کشورهای توسعهیافته دنیا با اعمال نظام تعرفهگذاری پلکانی- افزایشی مصرف برق مشترکان را کنترل کردهاند.