وزیر خارجه اسبق آمریکا در مصاحبه‌ای به دونالد ترامپ، نسبت به انزوا طلبی آمریکا هشدار داده و به او گفت: مسئله امنیت ملی، یک مسئله پیش پا افتاده نیست و آمریکا باید در ناتو به ایفای نقش بپردازد.آلبرایت پیش‌بینی کرد که هیلاری کلینتون دیگر کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا نخواهد شد و بر اهمیت مدیریت روابط آمریکا با چین و روسیه و پایبندی به توافق هسته‌ای با ایران تاکید کرد.

 

هم ریاست جمهوری، هم مجلس سنا و هم مجلس نمایندگان از آن جمهوری خواهان شده است، و این یعنی یک خانه تکانی کامل در کاخ سفید و پنبه شدن هرچه دموکرات ها بافته اند. بر اساس یک سنت قدیمی آمریکایی پست های دولتی، سهم غنیمتی است برای برنده انتخابات. بی جهت نیست خیلی ها از انقلاب ترامپ سخن می گویند. اما آیا ساختار عظیم بوروکراسی آمریکایی و توازن و تعادل قوا (Check and Balance)   که هم در سطح ساختار و هم در سطح زیر ساختار آمریکا وجود دارد، اجازه چنین انقلابی را می دهد؟ رفتار دونالد جی ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا از فردای پس از انتخابات تا کنون بیانگر این واقعیت بوده است که ظاهرا جایگاه حقوقی رئیس جمهوری می تواند خیلی از شعارها را تعدیل کند. چند روزی است که از توئیت های جنجالی و لفاظی های بی ادبانه خبری نیست، ترامپ در سخنانش تلاش می کند تا موضعی منطقی و غیر جنجالی اتخاذ کند. اندیشکده بروکینگز در گزارشی در این رابطه می نویسد": نگاه از درون کاخ سفید به دنیا با نگاه از درون برج ترامپ متفاوت است و ترامپ خیلی زود این را می آموزد". با این حال ترامپ در عرصه سیاست یک غریبه است، هنوز زود است تا هم مردم آمریکا و هم متحدان این کشور به ترامپ اعتماد کنند. سوال اصلی این است که  برنامه ترامپ برای آینده آمریکا چیست؟ هرچند پاسخ به این سوال با توجه به این که هنوز کابینه و دولتمردان بعدی آمریکا مشخص نشده اند اقدامی عجولانه است اما با رصد تحلیل ها و اظهار نظرهای منتشر شده می توان دورنمایی از این برنامه ها را ترسیم کرد.

انزواگرایی استراتژیک

در سطح کلان با توجه به آنچه از سخنان ترامپ برداشت می شود کاخ سفید از میان دو رویکرد کلان و استراتژیک، مداخله گرایی و انزوا گرایی احتمالا دومی را بر خواهد گزید. شعار اصلی انتخاباتی ترامپ این عبارت بود: "Put America First" (آمریکا مقدم است)، او در اولین سخنرانی بعد از انتخابات هم تاکید کرد که تلاش می کند با همه کشورهای دنیا رابطه ای دوستانه داشته باشد. ترامپ وعده داده دور آمریکا را دیوار بکشد و ایده هایی چون "ملت سازی" و "صدور دموکراسی" را در سیاست خارجی دنبال نکند. لذا تحلیل گران معتقدند با انتخاب ترامپ سیاست خارجی آمریکا هر چه بیشتر به سمت انزوا گرایی حرکت خواهد کرد و اولویت های سیاست خارجی آمریکا اکثرا منطبق بر مرزهای جغرافیای این کشور خواهد بود ." از همین رو است که وقتی برای اولین بار پس از انتخابات، ترامپ اولویت های خود را برای ریاست جمهوری بر می شمرد هیچ اشاره ای به فراتر از مرزهای این کشور نداشت.

3 اولویت ترامپ 

به گزارش شبکه ان‌بی‌سی نیوز، دونالد ترامپ در گفت‌وگو با خبرنگاران بعد از دیدار با میچ مک کانل، رهبر جمهوریخواه اکثریت سنای آمریکا در دفتر او در محل کنگره گفت: ما به دنبال آن هستیم که به بررسی قدرتمند مساله مهاجرت بپردازیم. ما می‌خواهیم به مرزها بپردازیم و همچنین قصد داریم به شکلی جامع و قدرتمند مساله بهداشت و درمان را بررسی کنیم و همچنین به مساله ایجاد اشتغال و اشتغالزایی فراگیر خواهیم پرداخت. به این ترتیب به نظر می‌رسد او مسائل داخلی یعنی مهاجرت، بهداشت و درمان و اشتغال‌زایی را اولویت خود قرار داده است. اما در همین سه محور شاهد تعدیل نظرات ترامپ هستیم.  با وجود آنکه ترامپ مساله مهاجرت و مرزها را به عنوان اولویت خود اعلام کرد اما اشاره مستقیمی به وعده مناقشه‌برانگیزش در  دوران رقابت های انتخاباتی برای ساخت دیوار در مرز با مکزیک نکرد. ترامپ همچنین از پاسخ به این سوال که آیا از کنگره خواهد خواست تا ورود مسلمانان به آمریکا را ممنوع کند، طفره رفته و تنها جواب داد از همه شما متشکرم. این در حالی است که سخنان توهین آمیز ترامپ درباره مسلمانان نیز به دنبال قطعی شدن پیروزی او در انتخابات از روی سایت رسمی اش حذف شد.

یکی دیگر از مواردی که نمونه تعدیل موضع ترامپ پس از رأی آوردن بود صحبتش درباره زندانی کردن هیلاری کلینتون است. او که وعده داده بود پس از رأی آوردن هیلاری را به خاطر تخلفاتش زندانی خواهد کرد در نطق پیروزی به تمجید از خدمات هیلاری برای آمریکا پرداخت.شاید بیشترین عقب نشینی را بشود در حوزه بهداشت دید. ترامپ طی کارزار انتخاباتی خود بارها گفته بود که قانون "بیمه‌ درمانی اوباما" را لغو خواهد کرد. او آن را "یک فاجعه‌ کامل" خوانده و قول داده بود: "ما فردای روزی که ترامپ و تیم او پیروز شود، از کنگره خواهیم خواست "بیمه‌ اوباما" را لغو کند." "بیمه‌ اوباما" که بر اساس آن بیش از ۲۲ میلیون آمریکایی از امکانات بیمه‌ بهداشتی و درمانی دولتی برخوردار می‌شوند، در سال ۲۰۱۰ به تصویب رسید. دولت اوباما برای به تصویب رساندن آن بارها با مخالفت شدید جمهوری‌خواهان در کنگره روبرو شد. نمایندگان این حزب تا کنون بیش از ۵۰ بار به لغو آن در کنگره رای داده‌اند. به گفته‌ آن‌ها "بیمه‌ اوباما"، نشانه‌ تلاش او برای سوسیالیستی‌کردن جامعه‌ آمریکاست.  با این حال گفته می‌شود که ترامپ قصد دارد دو بخش اصلی "بیمه‌ اوباما" را به صورتی که تصویب شده، حفظ کند:

-داشتن بیماری‌های مزمن، دلیلی برای رد تقاضای عضویت در شرکت‌های بیمه‌ نیست.

- فرزندان زیر ۱۸ سال بیمه‌شدگان بدون پرداخت حق عضویت از امکانات بهداشتی و درمانی بهره‌مند می‌شوند.

ترامپ در رابطه با حفظ بخشی از "بیمه‌ اوباما" به "وال استریت ژورنال" گفته که "خیلی از نکات آن‌ را می پسندد."

هرچند در سطح داخلی اولویت های دولت ترامپ مشخص شده است، اما در سطح بین المللی و سیاست خارجی همه چیز هنوز در پرده ای از ابهام است. بسیاری نگران تصمیمات مستاجر جدید کاخ سفید هستند و این نگرانی بیش از همه در میان دوستان آمریکا به چشم می خورد. ترامپ بسیاری از متحدان آمریکا را به چالش کشیده است. او گفته است که عربستان سعودی باید برای امنیت آمریکا هزینه بپردازد. او ژاپن و کره جنوبی را برای به دست آوردن سلاح های هسته ای تشویق کرده است. در اروپا، خاورمیانه و آسیا، ترامپ روشن ساخته است که آمریکا دیگر نمی خواهد نقش پلیس را بازی کند، بلکه به جای آن، یک شرکت امنیتی خصوصی خواهد بود که برای مشتریانش وارد عمل می شود.

جدایی از اروپا

پراجکت سیندیکت می نویسد: "پس از پایان جنگ جهانی دوم اروپا و آمریکا ارتباط بسیار نزدیکی پیدا کردند. اگر یک اقیانوس فاصله میان آن ها بود اما بر مبنای آنچه که تفکری مشترک خوانده می شد، حسی مشترک نیز میان آن‌ها وجود داشت. اما اکنون و با روی کار آمدن ترامپ به نظر می رسد اروپا مجددا تنها شده باشد." دغدغه اصلی اروپایی ها بیش از هر چیز امنیتی است. هفته‌نامه اشپیگل آلمان در این رابطه می نویسد: پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا شاید هیچ نهادی را مانند ناتو نگران نکرده باشد.  ینس استولتن‌برگ، دبیر کل ناتو که پیروزی هیلاری کلینتون، نامزد دموکرات‌ها در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را محرز می‌دید و خود را آماده پذیرایی از کلینتون در نشست بهار سال ۲۰۱۷ می‌کرد اینک باید پذیرای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا باشد. ناتو بعد از پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تصمیم گرفت نشست ‌آتی سران کشورهای عضو را به تابستان سال آینده موکول کند. هدف از این تعویق، مهلت دادن به رئیس‌جمهور منتخب آمریکا برای تعیین رویکرد خود نسبت به ناتو است.  بیم آن می رود ترامپ که در رقابت‌های انتخاباتی ،  این سازمان دفاعی (ناتو) را "زائد" خوانده بود چند هفته بعد از آغاز ریاست جمهوری خود در نشست یادشده اصلا شرکت نکند. بعد از پیروزی ترامپ هراسی بزرگ ناتو را فرا گرفته است. در گزارشی محرمانه از ستاد ینس استولتن‌برگ سناریوهای مختلفی از رویکرد ترامپ در رابطه با ناتو پیش‌بینی شده است. استراتژیست‌های ناتو می‌گویند، رئیس‌جمهور جدید آمریکا ممکن است وعده این کشور برای استقرار دوره‌ای واحدهای آمریکایی در شرق اروپا را پس بگیرد. سناریویی دیگر در کل کاهش واحدهای آمریکایی در اروپا را پیش‌بینی کرده است. در خوشبینانه‌ترین حالت نیز پیش‌بینی شده، ترامپ اصرار ورزد که اروپایی‌ها برای امنیت خود پول بیشتری هزینه کنند. اشپیگل می‌نویسد، کشورهای اروپایی تحت فشار باراک اوباما، رئیس‌جمهور کنونی آمریکا توافق کرده‌اند که سهم خود در ناتو را افزایش دهند، این اقدام همان چیزی است که ترامپ خواستار آن است.

یکی دیگر از مواردی که ترامپ به شدت از آن انتقاد کرده بود توافق آب و هوای پاریس و تعهدات آمریکا برای گرمایش زمین است. البته وی پس از رأی آوردن هنوز موضعی در این باره نگرفته اما کاخ الیزه پس از گفت و گوی روز شنبه ترامپ و اولاند از توافق دو طرف درباره «توافق آب و هوایی پاریس» خبر داد اما توضیح بیشتری نداد.

پایان ماه عسل برای اعراب!

موضع دیگر ترامپ در حوزه سیاست خارجی، چگونگی تعامل با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس است. موضعی که ناشی از نگاه وی به اعراب  است . ترامپ کشورهای عربی را کشورهایی پولدار می بیند که بایستی بیش از این حرف ها هزینه امنیت خود را به واشنگتن بپردازند. موضع‌گیری‌های رسمی (به عنوان کاندیدای ریاست‌جمهوری) ترامپ علیه پادشاهان و شاهزادگان کشورهای نفت‌خیز عربی، شاید موضوعی جدید به نظر برسد، اما این موضع‌گیری‌ها را می‌توان بیان «ترامپ‌وار» از سیاست‌های کلی آمریکا در منطقه، که دولت اوباما در سال‌‌های اخیر دنبال کرده‌ و نارضایتی بسیاری از سران این کشورها را سبب شده بود، دانست. اما این موضوع به معنی رها کردن همراهان سنتی عرب آمریکا در منطقه نخواهد بود، بلکه احتمالاً «ماه عسل» برای این کشورها تمام شده و انتظار بر این خواهد بود تا کشورهای مذکور، هزینه‌های بالاتری برای حفظ حمایت‌های آمریکا پرداخت نمایند. بنابراین حفظ توازن برای کشورهای مذکور پر هزینه‌تر خواهد شد. ترامپ پس از رأی آوردن هنوز اظهارنظری در این باره نکرده است.

عدم حمایت از تروریست ها در سوریه

موضوع دیگر در حوزه سیاست خارجی آمریکا بحران سوریه است. ترامپ در اولین مصاحبه رسمی خود بعد از انتخاب به عنوان رئیس جمهور با وال استریت ژورنال تصریح کرده است که در بحران سوریه نظرش با بسیاری از سیاستمداران واشنگتن متفاوت است.او گفته که احتمالا حمایت آمریکا از معارضان (گروه های معارض بشار اسد در سوریه که آمریکا آنها را میانه رو می خواند) در سوریه را تمام خواهد کرد . او تاکید کرده ما نمی دانیم اینها چه آدم هایی هستند. از اظهارات ترامپ اینگونه استنباط می شود که او خواهان نظارت بر حمایت های عمومی از گروه های معارض وپایان دادن به تلاش مخفیانه توسط سازمان های مرکزی اطلاعاتی است. اما در حقیقت این دو جنگ همزمان در سوریه در حال انجام است. یکی علیه داعش است که در آن آمریکا از نیروهای عرب و کرد حمایت می کند. مدیریت این جنگ با پنتاگون است و در آن از ائتلاف بین المللی علیه داعش استفاده می شود و در  آن منطقه  حدود 300 نیروی ویژه آمریکایی حضور دارند. دومین جنگ علیه دولت قانونی بشار اسد در دمشق است که در آن موضع آمریکا حمایت از معارضان دولت بشار اسد است. سازمان سیا تا کنون موشک های ضد تانک را در اختیار این شورشیان برای جنگ علیه دولت بشار اسدقرار داده است.این چیزی است که ترامپ بیش از هرچیز خواستار پایان دادن به آن است. ترامپ گفته بود اگر آمریکا این راه را در پیش بگیرد ما جنگیدن با روسیه و سوریه را تمام خواهیم کرد.

 سرنوشت  مبهم برجام  

  پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا یک سوال مهم به سرخط تحلیل های رسانه های بین المللی تبدیل شد؛ «سرنوشت برجام چه خواهد شد؟» هرچند دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا پس از انتخابات 8 نوامبر دراین باره اظهارنظر نکرده است اما با اظهارنظر «ولید فارِس» از اعضای تیم مشاوران سیاست خارجی «دونالد ترامپ» دغدغه ها درباره سرنوشت برجام بیشتر شد. «ولید فارِس» به بی‌بی‌سی ‌گفته که رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، به زودی ایجاد تغییراتی در توافق منعقده میان ایران و 1+5 را خواستار خواهد شد هرچند به دنبال پاره کردن آن نخواهد بود:«پاره کردن شاید واژه خیلی تندی باشد، اما او توافقی را که قبلا صورت گرفته بر می‌دارد و با اروپاییان و طرف‌های تماس، بازبینی می کند...(ترامپ) آن را بررسی خواهد کرد، به کنگره خواهد فرستاد و از ایرانیان خواهد خواست چند مورد را تغییر دهند و مذاکرات بسیار فشرده خواهد بود.» به گزارش خبرگزاری صداوسیما، این مشاور لبنانی‌الاصل ترامپ با بیان این ادعا که واشنگتن در برجام همه چیز به تهران داده است و هیچ چیزی در قبال آن نگرفته، افزود: «پاره کردن این توافق، برای دنیا گران تمام می‌شود. [اما] ترامپ می‌خواهد آن موافقت نامه را که در فضایی بین‌المللی منعقد شده، بگیرد و سپس آن را مرور کند...وی سپس آن را به کنگره می‌فرستد و از ایرانی‌ها هم می‌خواهد چند مورد را ایجاد یا عوض کنند. در این خصوص با ایرانی‌ها مباحثه‌ای درمی‌گیرد که ممکن است بحث سختی باشد.»

نزدیکی با مسکو

اما شاید مهمترین موضوع در سیاست خارجی بحث رابطه مسکو - واشنگتن باشد. تحلیل گران معتقدند دوران ریاست جمهوری وی که از 20 ژانویه سال 2017 میلادی آغاز خواهد شد، احتمالات جالبی را برای روابط میان ایالات متحده آمریکا و روسیه به همراه خواهد داشت. اظهار لطف و علاقه ترامپ به «ولادیمیر پوتین»، رئیس جمهوری روسیه در این مدت به خوبی نمایان بود و پوتین نیز به همان اندازه نسبت به ترامپ علاقه نشان داده است. پوتین یکی از نخستین رهبرانی بود که در نهم اکتبر ریاست جمهوری ترامپ را به وی تبریک گفت. اما آیا این ابراز تمایل می تواند منجر به ایجاد تغییرات اساسی در روابط و همکاری های آمریکا و روسیه شود؟ واقعیت این است که تلاش برای تعامل با مسکو برنامه ای است که با سیاست "ریست" در دولت اوباما شروع شد و البته به دلایل متعدد با شکست مواجه شد. سیاست کنترل مسکو از طریق نزدیک شدن و تعامل در دستور کار کلان سیاست خارجی آمریکا بوده است، اما این که این سیاست را چگونه می توان با توجه به بحران خاورمیانه و اوکراین پیش برد مسئله ای است که تیم سیاست خارجی ترامپ باید با آن کنار بیاید.