مشاهیر علوم انسانی
تعداد بازدید : 54
استاد سعیدی؛ اندیشمندی که به عشق اسلام می نوشت
گروه اندیشه
info@khorasannews.com
نام «سید غلامرضا سعیدی» برای متولدان پس از انقلاب اسلامی، نام غریبی است؛ اما برای بزرگ ترها و کسانی که تحولات فکری و فرهنگی کشورمان در دوران معاصر را دنبال میکنند، این نام تداعیکننده خاطره کتابها و مقالات متعددی است که از دهه ۱۳۲۰ شمسی تا پیروزی انقلاب اسلامی، به قلم سید غلامرضا سعیدی منتشر میشد. در روزگار جولان مکاتب مادی و هجوم انحرافات فکری، این نوشتهها باعث میشد بچه مسلمانها، سرشان را بالا بگیرند و با افتخار از مکتبشان در مقابل مارکسیستها و شیفتگان دنیای غرب حرف بزنند. به ویژه این که با اعمال سیاست مدرنیزاسیون اجباری توسط رژیم پهلوی، پرداختن به زرق و برق دنیای غرب در صدر اقدامات حکومت و برخی روشنفکران وابسته بود؛ آنها در مقابل سعی میکردند دینداران و نیروهای مذهبی را عواملی مرتجع و عقبمانده معرفی کنند. به گزارش پایگاه دفترحفظ و نشر آثار رهبر انقلاب، از این منظر آثار مرحوم سعیدی را باید در زمره مجاهدتهای فرهنگی دانست که در مقابل این جریان قد علم کرد، به نیروهای مذهبی اعتماد به نفس داد و در نهایت، پشتوانهای برای نسلی شد که به رهبری امام خمینی(ره) انقلاب کرد.
تنوع آثار
کتابهای سید غلامرضا سعیدی بنا به گفته خودش در مصاحبه با کیهان فرهنگی، در سال ۱۳۶۴، بیش از ۶۰ عنوان است که میتوان آنها را به چند دسته تقسیم کرد. دسته اول کتابهایی است که به ماهیت اسلام میپردازد. سعیدی با شناخت میراث اصیل اسلامی، برای احیای تفکر دینی تلاش می کرد. آثاری همچون «داستانهایی از زندگی پیغمبر ما»، «قرآن برنامه زندگی اسلام»، «اسلام به زبان ساده(برای کودکان و نوجوانان)»، «عذر تقصیر به پیشگاه محمد(ص)» و «رسول اکرم(ص)، در میدان جنگ»، از این قبیل آثار است. بخش دیگری از آثار او به دفاع از دین در قالب مباحث تربیتی اسلام اختصاص داشت؛ «تعلیم و تربیت در اسلام» و «فلسفه تعلیم و تربیت» از جمله آثار او با هدف احیای تعلیم و تربیت اسلامی است. تقابل فرهنگی اسلام و غرب، دغدغه دیگر او بود که نتیجه آن را در تعداد دیگری از آثار به جای مانده از آن مرحوم، میتوان مشاهده کرد؛ کتابهایی که در نقد کمونیزم منتشر کرد، مانند «نقش اسلام در برابر غرب» و «ناسیونالیسم و انترناسیونالیسم». بخش دیگری از کتابهای او به معرفی اقبال لاهوری اختصاص دارد. «اقبالشناسی» و «اندیشههای اقبال»، از جمله این آثار است. مرحوم سعیدی درباره اقبال میگوید: همانجور که او به ملای رومی میگوید «مرشد من اوست»، بنده هم با افتخار تمام باید عرض کنم که اقبال حقی بزرگ، بیش از هر کس دیگر به گردن من دارد. البته معلمین و پدران فکری ما خیلی زیاد بودند، ولی بنای شکسته و ترک برداشته [افکار و اعتقادات من] را اقبال محکم و سیمانکاری کرد. بخش دیگری از آثار سید غلامرضا سعیدی به مبارزات مردم مسلمان در کشورهای دیگر، همچون پاکستان، فلسطین و الجزایر اختصاص دارد. گویی او در پی آن بود که الگویی از مبارزات مسلمانان را برای مردم ایران تشریح کند. کتابهایی مانند «در جنگ پاکستان متجاوز کیست؟»، «فریاد فلسطین»، «الجزایر خونین» و «الجزایر پیروز» از جمله این آثار است.
ترجمه هایی برای ترویج اندیشههای اسلامی
علامه اقبال لاهوری، سید جمالالدین اسدآبادی، ابوالاعلی مودودی، عبدالرحمان کواکبی، علامه کاشفالغطاء و سید قطب از جمله شخصیتهای مورد علاقه مرحوم سعیدی بودند که با تألیفات خود، افکار آنها را منتشر میکرد. علاوه بر آن، با تسلطی که به زبانهای انگلیسی، فرانسه، عربی و اردو داشت، به غیر از کتابها، نشریه های مطرح مرتبط با علایقش را نیز دنبال میکرد. در میان مقالات ترجمه شدهای که از او موجود است، مقالاتی از نشریههای اسلامیک ریویو، ریدرزدایجست، المقطف، المصور و الهلال را میتوان مشاهده کرد. البته با این سه نشریه آخر، از سالها پیش از حضورش در قم و تهران، یعنی زمانی که در جوانی، در مدرسه شوکتیه بیرجند درس میخواند، آشنا شده بود. بیشتر آثار بهجا مانده از مرحوم سعیدی، «ترجمه» است. خودش در اینباره میگوید: «به خاطر عشق به اسلام، از هر گوشه و کناری، هرچه به چشمم خورده است، فوراً جمع کردهام و آن لذتی را که خودم بردم، خواستهام به دیگران هم برسد، این است که خودم را هیچ وقت مؤلف ندانستهام و بیشتر کارم ترجمه است ... به خاطر علاقه، هرچه به نفع اسلام بود و هرچه معنای تازهای داشت، گرد آوردهام. غیر از حقیقت چه بگویم؟ واقعاً حیفم آمد از آنچه خودم خواندهام و لذت بردهام، خوانندگان دیگر لذت نبرند.» ترجمه کتاب «عذر تقصیر به پیشگاه محمد(ص)» از جمله کارهای معروف اوست که رهبر انقلاب نیز در جلسه تفسیر قرآن خود، در سال ۱۳۷۱، به عنوان نمونهای از اعتراف غربیها به حقایق فرابشری قرآن کریم از آن نام بردند و فرمودند: «همین جاندیون فورد انگلیسی معروف که در این اواخر حدود 40-30 سال پیش، مرحوم غلامرضا سعیدی مترجم معروف، کتابش را ترجمه کرد، به نام عذر تقصیر به پیشگاه محمد، همه اینها غیر مسلمان و مسیحی هستند و چون خودشان اهل دانش و بینش هستند، وقتی نگاه میکنند به حقایق قرآن و محکمات آیات این کتاب را میبینند، تشخیص میدهند که این حقایق مربوط به ذهن محدود بشر نیست، و لذا غیر قابل انکار است.»
دفاع از فلسطین مظلوم
مرحوم سعیدی فقط نویسنده نبود. علاوه بر کتابها و مقالات بیشماری که در مجلات و جراید مذهبی مانند آیین اسلام، پرچم اسلام، ندای حق، مسلمین، نور دانش، مکتب اسلام، وظیفه، مکتب تشیع، فروغ علم، پیکار اندیشه، گنج شایگان و... مینوشت، در تمامی فعالیتهای اجتماعی ـ سیاسی آن سالها، مانند جلسات مسجد هدایت، حسینیه ارشاد، انجمنهای اسلامی دانشجویان، مهندسان و پزشکان، حضور فعال داشت. توجه به مسئله فلسطین از نخستین مسائلی بود که با تلاشهای افرادی مانند مرحوم سعیدی در جامعه مطرح شد و در کانون توجهات قرار گرفت؛ بهگونهای که با اوج گرفتن آن در اوایل سال ۱۳۲۷، بیش از پنج هزار نفر برای اعزام به فلسطین ثبت نام کردند. مرحوم سعیدی در کتاب «خطر جهود برای ایران و جهان اسلام» که در اواخر سال ۱۳۳۵ و علیه موجودیت رژیم صهیونیستی نوشته بود، موجودیت صهیونیستها را مخاطرهآمیز توصیف کرد؛ هدف آنها را تسلط بر شرق و غرب عالم دانست و نوشت که آنها برای بهدستآوردن کلید تسلط بر دنیا، میخواهند مناطقی را که چاههای نفت در آن موجود است، تصرف کنند. با حمایت ساواک و حکم دادسرای تهران، نسخههای این کتاب از بازار جمع شد و سعیدی وادار به بازنشستگی پیش از موعد از بانک ملی ایران - جایی که سالها پیش بهواسطه تسلطش به زبان انگلیسی در آن استخدام شده بود- شد. از این پس، تمام اقدامات او، تحت نظارت و کنترل شدید ساواک قرار داشت. پس از انتشار کتاب «برنامه انقلاب اسلامی»، تألیف ابوالاعلی مودودی، ساواک مندرجات آن را دارای گوشه و کنایه علیه حکومت دانست و پس از انتشار کتاب «پیمان جوانمردان»، در ۱۳۴۵ نیز، ساواک قم مطالب کتاب را تحریکآمیز توصیف و دستور جمعآوری نسخههای آن را صادر کرد. با رشد فعالیتهای ساواک در آن سالها، از انتشار برخی کتابهای بعدی او ممانعت به عمل آمد. اما این کار هم نتوانست جلوی فعالیت او را بگیرد. کتاب «فریاد فلسطین» او در سال ۱۳۵۰ منتشر شد؛ کتابی که مرحوم سعیدی در آن، ضمن پرداختن به تاریخچهای از مسئله فلسطین، نسبت به اهداف تجاوزکارانه صهیونیستها هشدار داده بود. این کتاب نیز توسط ساواک توقیف و نسخههای آن جمعآوری شد. مرحوم سعیدی که در سال ۱۲۷۴ هجری شمسی در روستای نوزاد شهرستان بیرجند به دنیا آمده بود، پس از نیم قرن مجاهدت فرهنگی، در همان شهر و در شامگاه سهشنبه بیست و دوم آذرماه ۱۳۶۷، در ۹۳ سالگی درگذشت و در جوار حرم مطهر حضرت معصومه سلاما...علیها در قم به خاک سپرده شد.