معرفی مهم ترین آثار لویی ماسینیون، خاورشناس مشهور فرانسوی
تعداد بازدید : 54
ماسینیون و شریعتی؛ بارقه «سلمان شناسی»در سوربُن
نویسنده : جواد نوائیان رودسری info@khorasannews.com
زندهیاد دکتر علی شریعتی در مقدمه ترجمهاش از کتاب «سلمان پاک»، بخش مهمی را به معرفی مؤلف اختصاص داده است. لویی ماسینیون، خاورشناسی که مرحوم شریعتی، یک ماه پس از درگذشت وی کتابش را به فارسی ترجمه کرد و در اختیار علاقهمندان قرار داد، از استادان دکتر شریعتی در دانشگاه سوربن بود. شخصیتی ممتاز که آثار و مطالعات تحقیقی او در حوزه خاورشناسی، بر طیف وسیعی از پژوهشگران دوران معاصر، تأثیر گذاشته است.
علاقه ای که از نوجوانی شکل گرفت
«لویی ماسینیون» در 25 ژوئیه سال 1883، در شهر «نوژان» فرانسه به دنیا آمد. هوش و استعداد وافر او باعث شد بتواند در سال 1900 میلادی، در دو رشته ادبیات و ریاضی، دیپلم بگیرد. «ماسینیون» از دوران نوجوانی به زبانهای شرقی علاقهمند بود؛ به ویژه آنکه مطالعه فلسفه، او را با فلسفه اسلامی آشنا کرد و بالطبع، مطالعه منابع فلسفه اسلامی، بدون آشنایی و تسلط بر زبان عربی، به سادگی ممکن نبود. به همین دلیل، «ماسینیون» در «مدرسه ملی زبانهای زنده شرقی»، زبان عربی را آموخت. او به دلیل فراگیری زبان عربی، در مدت کوتاهی، دیپلم تحقیقات عالی در بخش علوم دینی را از دانشگاه «سوربن» دریافت و از همان زمان، مطالعات خاورشناسی را آغاز کرد. «ماسینیون» در سال 1905 میلادی، در حالی که فقط 22 سال داشت، در چهاردهمین کنفرانس جهانی خاورشناسان در الجزایر شرکت کرد.
از قاهره تا تهران
او تصمیم گرفت به سرزمینهای اسلامی سفر کند؛ به همین دلیل، مدتی بعد به مصر رفت و در دانشگاه قاهره به تدریس پرداخت، اما توقف «ماسینیون» در مصر، طولانی نشد. او به عراق، سوریه، عربستان و ایران سفر کرد. هر سفر، برای او حُکم آشنایی با ناشناختههای بیشتر را داشت. یادداشتهای گسترده و متنوع «ماسینیون» در این دوره، نشان دهنده شور و هیجان او به دلیل آشنایی بیشتر و دقیقتر با فرهنگ اسلامی و شخصیتهای جهان اسلام است. «ماسینیون» در ایران، به استان فارس رفت و از شهر «بیضا» که برخی آن را زادگاه «منصور حلاج» میدانند، دیدار کرد. رهاورد او از سفر به ایران و مطالعه در زندگی «حلاج»، کتاب ارزشمند «قوس زندگی منصور حلاج» بود. «ماسینیون» همچنین به شهر کوفه و تاریخ آن علاقهمند شد و یکی از دقیقترین پژوهشهای موجود را درباره جغرافیای تاریخی این شهر به رشته تحریر درآورد.
«سلمان پاک»؛ ترجمه شریعتی
او پس از آشنایی با شخصیت «سلمان فارسی»، تحقیقی گسترده و دامنهدار را برای شناخت این صحابی بزرگ، انجام داد که نتیجه آن، کتاب مشهور و معروف «سلمان پاک» است. کتابی که دکتر علی شریعتی، آن را به فارسی ترجمه کرد و مقدمه «عبدالرحمن بدوی»، اندیشمند برجسته جهان عرب را، درباره این کتاب، بر آن افزود. «ماسینیون» پس از مطالعه دوره تاریخی صدر اسلام، به جمعآوری اطلاعات درباره شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س) پرداخت. به نوشته زندهیاد دکتر علی شریعتی، «ماسینیون» در این پژوهش، حتی از کنار اشعاری که در قبایل نه چندان معروف عرب، درباره شخصیت بانوی بزرگ اسلام سروده شدهبود، به سادگی عبور نکرد و آن ها را هم مورد بررسی و مداقه قرار داد. تعداد مقالات و کتابهای «ماسینیون» را درباره فرهنگ اسلامی و شخصیتهای برجسته جهان اسلام، بیش از 650 مورد ذکر کردهاند که بسیاری از آن ها به زبان فارسی ترجمه نشدهاست.
ماسینیون از زبان دکتر شریعتی
همانطور که اشاره شد، یکی از علاقهمندان و تأثیرپذیرفتگان از«لویی ماسینیون»، زندهیاد دکتر علی شریعتی است. او پس از درگذشت استادش، یادداشتی طولانی درباره شخصیت علمی و اخلاقی «ماسینیون» نوشت و مدتی بعد، به ترجمه تعدادی از آثار وی پرداخت. دکتر شریعتی، در مقدمه کتاب «سلمان پاک» درباره «لویی ماسینیون» مینویسد:«آیا باید اعتراف کرد که تجسم شخصیت [آن] فقید سعید، وظیفهای است که تا حدی انسان را دچار هراس میسازد؟ [واقعیت آن است که] ایفای این وظیفه، به خصوص برای کسی که از نزدیک با وی آشنا بوده و او را چنان که سزاست، شناخته، دشوار است. زیرا چنین کسی میداند که کلمات، تا چه اندازه برای بیان حالات غامض و بیقراری و شور و هیجانات روحی چون ماسینیون، که عشق و اشتیاق به عالم مطلق و مجرد، او را در مواجهه با تناقضات و تضادهای جهان ما، در قبال احکام و امرهای ربانی، بیتاب و بیقرار ساخته بود، قاصر و نارساست.» آن مرحوم، در بخش دیگری مینویسد:«استادی چون لویی ماسینیون، جانشین و وارثی ندارد. زیرا اثر و کار عالمانه وی، بیش از حد، به شخصیت و خصوصیات فردی او وابسته است و نیز، بدان سبب که مبنا و معیار باطنی و آن قدرت نهانی که معرف و مشخص هر شخصیتی است، در هر مورد، امری منحصر و بینظیر است.»
آشنایی ایرانیان با ماسینیون
نخستین گام را، در جهت شناساندن «ماسینیون» به مردم ایران، زندهیاد دکتر علی شریعتی، با ترجمه کتاب «سلمان پاک و نخستین شکوفه های معنویت اسلام در ایران» برداشت. پس از آن، کتاب «قوس زندگی منصور حلاج» نیز، توسط «عبدالغفور روان فرهادی»، اندیشمند افغانستانی و از شاگردان «ماسینیون»، به زبان فارسی ترجمه و منتشر شد. در سالهای اخیر نیز، ترجمهای از کتاب «مصائب حلاج»، توسط «دکتر ضیاءالدین دهشیری» و نیز، ترجمه «جغرافیای تاریخی کوفه»، توسط «عبدالرحیم قنوات» انجام گرفته که کتاب اخیر، در واقع ترجمهای از برگردان عربی اثر مذکور توسط «تقی بن محمدالمصعبی» است. «لویی ماسینیون»، سرانجام روز 31 اکتبر سال 1962 م(9 آبان 1341)، دار فانی را وداع گفت.