نوشتاری از حجت الاسلام علی نهاوندی، استاد حوزه و دانشگاه به مناسبت روز جهانی مسجد
تعداد بازدید : 30
مساجد؛رسانه های مقدس انسان ساز
گروه اندیشه
info@khorasannews.com
«ان المساجد لله فلا تدعوا مع الله احدا؛ مساجد از آن خداست و با وجود خدا دیگری را نخوانید.»(سوره جن 18) «سبحان الذی اسری بعبده لیلا من المسجد الحرام الی المسجد الاقصی الذی بارکنا حوله لنریه من آیاتنا انه هو السمیع البصیر؛ منزّه است آن [خدایی] که بندهاش را شبانگاهی از مسجد الحرام به سوی مسجد الاقصی -که پیرامون آن را برکت دادهایم- سیر داد، تا از نشانههای خود به او بنمایانیم، که او همان شنوای بیناست.»(سوره اسرا؛ آیه 1) در این سوره نکات عمیقی نهفته است که به برخی از آن ها اشاره می کنیم: 1- این سوره مکی است و هنوز پیامبر اکرم(ص) مسجد خود را در مدینه بنا نکرده است، لکن هویتی اصیل به نام مسجد برای ادیان و اقوام مختلف معروف، مقدس و مورد احترام است. 2- منبع حرکت و جوشش برای گذر از عالم ملک به ملکوت تسبیح و تقدیس اله است. 3- برای سیر و سلوک به جواز و گذرنامه عبودیت نیاز است. 4- خداوند سکوی عروج و محل نزول نبی مکرم اسلام را در شب معراج ، مسجد معرفی می کند.شاید تأویل آیه این باشد که در سیر صعود و قوس نزول مسجد به عنوان محل عبودیت و بندگی جایگاهی مقدس است که درعروج و معراج مؤمن مدخلیت دارد. مسجد در عصرپیامبر(ص)، نه تنها در بُعد عبادی، مذهبی و اقامه نماز، بلکه نقش خود را در تمام ابعاد مورد نیاز جامعه، اعم از سیاسی، آموزشی، حکومتی، نظامی، دادرسی، ملاقات با فرستادگان و مهمانان و اقتصادی، ایفا کرده است. حتی اولین مزایده ای که در اسلام برای بر طرف شدن مشکل مؤمنی برگزار شد، در مسجد پیامبر(ص) بود.مردی خدمت نبی مکرم اسلام(ص) رسید و از ایشان درخواست کمک مالی کرد. حضرت پرسیدند: آیا چیزی برای فروش داری؟ مرد پاسخ داد: فرش و ظرفی دارم که از آن ها استفاده می کنم. حضرت از او خواستند هر دو را به مسجد بیاورد و آن ها را در میان اصحاب به مزایده گذاشتند و با پول آن، ابزار هیزم شکنی تهیه کردند و از وی خواستند کار کند و از دسترنج خود روزی به دست آورد؛ چرا که گاهی ممکن است مردم کمک کنند و گاهی کمک نکنند. بنابراین، مسجد در زمان رسول اکرم (ص) مرکز حکمرانی، تربیت ، دانش افزایی، دادخواهی و در یک کلمه، انسان سازی و نظام سازی بود.
کارکردهای مشترک مساجد و رسانه ها
همواره دگردیسی های بزرگ فرهنگی و تحولات عظیم اجتماعی، بر پایه انقلاب فکری و جریان ایدئولوژیک استوار است و این امر، نیازمند رهبران عدالت خواه و مراکز انتقال پیام مطمئن و پایداراست. نبی اکرم(ص) به عنوان رهبری الهی و مسجد به عنوان حلقه واسط برای پیام رسانی، اقناع مخاطبان، جهت دهی به افکار عمومی و تحریک عواطف ناب فطری، مهم ترین وسیله ارتباط جمعی مسلمانان است. همانطور که می دانید، علمای علم ارتباطات و کارشناسان رسانه ای برای رسانه های جمعی کارکردهای مختلفی را بیان میکنند که بسیاری از این کارکردها با اهداف نهاد مقدس مسجد، هم افق است. از آن میان می توان به موارد ذیل اشاره کرد: 1- آگاهی بخشی، 2- ارشاد، هدایت و رهبری، 3- همبستگی و انسجام، 4- آموزش و دانش، 5- نظارت و مراقبت، 6- همگنسازی، 7- نوگرایی و توسعه. مساجد نیز چنین نقش و کارکردهایی را به صورت هدفمند و عمیق ایفا می کنند؛ از جمله نقش های کلیدی مساجد آن است که مسجد، مکان مقدس ارتباطات سالم، تعاملات عقلانی، تقویت روابط اجتماعی و مرکز همبستگی اجتماعی است. همچنین، مسجد رسانهای قدرتمند و ایدئولوژیک، برای تبلیغ توحید، ایمان روشن بینانه ، اخلاق فاضله ، ارتباطات سیاسی و حکومتی و منادی تبعیت از امام و رهبر الهی است.
همچنین، مساجد علامت و نشانه راه و نماد صراط مستقیم هدایت است که رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند:« المساجد، بیوت ا... فی الارض و هی تضییُ لاهل السماء کما تضییَ النجوم لاهل الارض»(تفسیر منهج الصادقین/6/320) امام خمینی(ره) درباره نقش ارتباطی مسجد در صدر اسلام می فرماید:« مسجد مرکز تبلیغ است ، در صدر اسلام از همین مسجدها جیش ها، ارتش ها راه می افتادند، مرکز تبلیغ احکام سیاسی اسلام بوده هر وقت یک گرفتاری پیدا می شد صدا می کردند... و این گرفتاری ها را طرح می کردند.»(صحیفه نور /9/136)
مسجد محل بیعت آشکار، آگاهانه و عمومی با ولی است . چنان که علی (ع) هنگامی که مردم برای بیعت با ایشان به خانه اش هجوم آوردند، فرمود:« اِن کان لا بُد مِن ذالک ففی المسجد» (شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید /11/9) به این معنا که باید بیعت، در مرئی و منظر عموم مردم باشد و در حقیقت رسانه ای شود و انتشار فراگیر پیدا کند. به دلیل همین کارکردهای مثبت و مهم فردی و اجتماعی است که پیامبراعظم(ص) فرمودند: « مَن بُنِی مسجدا لله بَنَی ا... لَه قصرا فی الجَنه» (کنزالعمال/7/654) و فرمود «اِنَّ المَساجِدَ بُیُوتُ المُتقین»(مستدرک الوسایل/3/363)
مساجد در طلیعه ظهور
همین مساجدند که در عصر ظهور، مانند زمان پیامبر(ص) مرکز حکمرانی ، محور مقاومت و محل پناه و مأمن مظلومان هستند. در روایت مفضل بن عمر از امام صادق(ع) چنین نقل شده است «اذا قام قائم آل محمد (عج) بُنیَ فی ظهر الکوفه مسجدا له الف باب و اتصلت بیوت اهل الکوفه بنهر کربلا؛ چون قائم آل محمد قیام کند در پشت کوفه مسجدی ساخته می شود که دارای هزار در خواهد بود و خانه های مردم کوفه به نهرهای کربلا متصل می شود.» از این رو هنگامی که در ریشه های پیدایش و ماندگاری انقلاب اسلامی به عنوان طلیعه عصر ظهور می نگریم، در می یابیم که انقلاب اسلامی ایران، ریشه در تفکرات مسجدی دارد؛ انقلاب از مسجد شروع شد و دنیا را لرزاند و باید در مسجد تداوم پیدا کند. بدانیم که مسجد با دیگر اماکن آموزشی و تربیتی و محل های اجتماع، تفاوت ماهوی و کارکرد بی رقیبی دارد و مهم ترین وظیفه مسئولان فرهنگی، اهالی رسانه، به ویژه روحانیت معظم و امامان جماعت، به عنوان سکان داران مساجد، آبادانی ، رونق بخشی و فعال سازی مساجد است . نبی اکرم(ص) به ابوذر می فرماید:« یا اباذر من اجاب داعی ا... و احسن عمارت مساجد ا... کان ثوابه من ا... الجنه؛ ای ابوذر آنان که دعوت خوانندگان به سوی خدا را پذیرفتند و به مساجد الهی رونق بخشیدند و آن ها را به بهترین وجه آباد کردند، از جانب خداوند بهشت ارزانی شان می شود.»(وسایل الشیعه /3/507)
چند راهکار
1- ضرورت هماهنگی میان رسانه ها و نهادهای تبلیغی با مساجد است تا پل های ارتباطی محکمی جهت وظایف فرهنگی و مذهبی حاصل شود.
2- ائمه جماعات مساجد باید با پیشرفت تکنولوژی و پیامدهای مثبت و منفی آن آشنا شوند و از فناوری های جدید و توطئه دشمنان مطلع باشند.
3- مساجد لازم است برنامه ای برای جذب کودکان، نوجوانان و جوانان را وجهه همت خود قرار دهند و تربیت نسلی انقلابی و متدین را با محیطی دلنشین فراهم آورند.
4- جنبه های هنری و زیبایی شناسی در معماری مساجد و نقش آفرینی در کالبد شهر اسلامی بسیار مهم است.
5- ضرورت دارد مساجد به عنوان نهاد آموزش عالی معارفی، پایگاه عقلانیت، صلابت و مقاومت در راستای آرمان ها را به ریشه های هویت دینی پیوند بزنند و در راستای مهندسی پیام، تولید دانش و پیام دینی کنند.
6- مساجد مراکز دشمن شناسی درونی و استکبار بیرونی هستندکه باید با آگاهی و بصیرت ترفندهای شیاطین انسی و جنی را رصد و با آن مقابله کنند.
7-افشای تفکرات انحرافی و پلید سازندگانِ مساجد ضراری که توسط تروریست های تکفیری ایجاد می شود.
این چنین کژ بازیای می باختند
مسجدی جز مسجد او ساختند
فرش و سقف و قبله اش آراستند
لیک تفریق جماعت خواستند
8- همچنین از شبهات مطروحه توسط شبکه های معاند ماهواره ای و فضای مجازی آگاهی داشته باشند.
در پایان دعای امام حسن عسکری(ع) را یاد آور می شوم که فرمود: «...واجعلنی من زوارک و عمار مساجدک؛ خداوندا مرا از زائرانت و آبادکنندگان مساجدت قرار ده.»(وسایل الشیعه/1/231)