محورهای «نقشه راه» ترکیه در مقابله با تجزیه طلبی اقلیم کردستان عراق کدام است؟
تعداد بازدید : 85
سایه روشن تلاش اردوغان برای همکاری بیشتربا تهران و بغداد
در روزهای اخیر قبل و بعد از سفر رجب طیب اردوغان، رئیسجمهوری کشور ترکیه به تهران و دیدار او با مقامات سیاسی بلندپایه ایران، در رسانههای ترکیهای گزارشهای متعددی بر این اساس که آنکارا در پی ترسیم نقشهراه برای مقابله با همهپرسی اقلیم کردستان است، منتشر شد. البته پیش از آن نیز مقامات ارشد سیاسی ترکیه با صراحت اعلام کردند که در قالب نقشه راهی دقیق و راهبردی، با همهپرسی در شمال عراق در صورت برگزاری مقابله خواهند کرد. اکنون در شرایط جدید این مسئله مطرح است که نقشهراه مطرح شده از سوی اردوغان دارای چه محورها و ابعادی می تواند باشد ؟ همچنین، نقشه راه مدنظر ترکیه- در محورهای مطرح- تا چه اندازه در سطوح مختلف، میتواند قابلیت اجرایی داشته باشد؟ برای پاسخگویی به این پرسش در نوشتار حاضر، مهم ترین ابعاد احتمالی نقشه راه ترکیه در سه محور، بررسی شده است.
راهبرد کوتاه مدت: محاصره اقتصادی با همراهی ایران
راهبرد کوتاهمدت اردوغان در نقشه راه خود علیه همه پرسی کردستان عراق، می تواند در قالب تنبیه اقتصادی و بستن مرزها با اربیل باشد. در این زمینه هم سو با فشارهای اقتصادی، دولت عراق نیز به انجام مذاکرات با اقلیم کردستان برای رسیدن به یک توافق برای خروج از بحران و حفظ یکپارچگی عراق احتمالاً از طریق دادن پارهای امتیازات به کردها از جمله انجام ماده 140، دادن سهم 17 درصدی اقلیم از بودجه سالانه عراق و بازپرداخت مجموع بودجه ای که در طول سالیان گذشته قطع شده بود، خواهد پرداخت. اما در این سطح، ترکیه به طور کامل به همکاری ایران توجه دارد. ترکیه خواهان اقدام هماهنگ و منسجم تهران در این زمینه است. تا کنون بخش ابتدایی این سطح یعنی بستن مرزهای هوایی اجرایی شده است و در آینده نزدیک به نظر میرسد، مرزهای زمینی نیز بسته خواهد شد. در صورت اجرایی شدن این مرحله، ترکیه مرز مهم خود با اقلیم کردستان یعنی بازارچه مرزی «ابراهیم خلیل» و مرز خاپور را روی اقلیم کردستان خواهد بست و همزمان از ایران این در خواست را دارد که مرزهای «پرویز خان»، «باشماق» و «تمرچین» را روی اقلیم ببندد. بعد از این مرحله ترکیه خواهان جبران میزان نیازمندیهای انرژی خود است که تاکنون اقلیم کردستان آن را تامین می کرد. در این زمینه، آنکارا انتظار دارد که ایران این نیازمندی را تامین و دولت عراق بخشی از هزینههای مالی این اقدام را جبران کند. در تحلیل کلی راهبرد کوتاه مدت اردوغان در نقشه راه مدنظر او، میتوان بستن مرزهای هوایی و زمینی را با همکاری و هماهنگی ایران تا حدود زیادی منطقی و قابل اجرا ارزیابی کرد اما طرح جبران خسارتهای مالی ناشی از چشمپوشی مزایای صادرات انرژی اقلیم کردستان، از سوی بغداد و تامین نیازهای نفتی از سوی تهران، امتیاز مازادی است که میتواند با پیچیدگی و دشواری همراه باشد. بدین معنی که ترکها در این سطح منتفع اصلی خواهند بود و به نوعی این درخواست را میتوان، زیادهخواهی آنکارا قلمداد کرد. با تمام این اوصاف به احتمال زیاد با اندکی تغییر در جزئیات، این مرحله میتواند توافق ایران، ترکیه و عراق را به دنبال داشته باشد.
راهبرد بلندمدت: اعمال فشارهای نظامی و امنیتی از طریق بغداد
سطح دوم یا بلندمدت نقشهراه اردوغان را میتوان همکاری با حکومت مرکزی عراق برای اعمال فشار امنیتی و نظامی بر اقلیم کردستان ارزیابی کرد. یعنی در صورتی که کردها با فشارهای سطح اول حاضر به عقبنشینی از مواضع خود نشوند، باید از ارتش و حکومت مرکزی عراق برای اعمال فشار بر اربیل، استفاده شود. در این سطح تهران و آنکارا، از ارتش عراق برای بازپسگیری مناطق مورد منازعه حمایت نظامی و مستشاری خواهند کرد. در راهبرد بلندمدت نقشه راه اردوغان حتی امکان لشکرکشی نظامی ترکیه به اقلیم کردستان به عنوان یکی از گزینههای محتمل وجود دارد. اما کاربرد راهبرد نظامی نیز خطر درگیر شدن با تروریست های پ. ک. ک - که شاخه سوری آن هماکنون به حمایت از همه پرسی اقلیم روی آورده است - را ممکن میسازد. در این باره آنکارا خواهان همکاری نزدیک ایران برای مقابله با این گروه تروریستی در کوهستانهای شمال غربی این کشور در مرز با ترکیه است.
منبع: پایگاه خبری-تحلیلی الوقت