سفری به اعماق سازه های تاریخی کاشان
تعداد بازدید : 154
«اویی» شهری زیرزمینی در قلب ایران
نویسنده : سمیه محمدنیا حنایی h.habibi@khorasannews.com
همزمان که از پله های آب انبار قدیمی شهر پایین می روم، انگار که به عمق تاریخ سفر می کنم. راه تنگ تر و سخت تر می شود و ضربان قلبم تندتر و شدیدتر. گویی احساس پناه جویان سابق این پناهگاه را بهتر از هر وقت دیگری درک می کنم. هر چه پایین تر می روم، سکوت بیشتر و بیشتر می شود؛ تا جایی که از سر وصدای «نوش آباد» حتی کوچک ترین آوایی هم به گوش نمی رسد، اما در ذهنم، صدایی از اعماق خاطرات تلخ کودکی، بی وقفه تکرار می شود: «صدایی که هم اکنون می شنوید، صدای آژیر خطر هوایی است؛ لطفا به پناهگاه های خود رفته و تا اعلام آژیر سفید همان جا بمانید...»
در گزارش دخل و خرج امروز، از پناهگاهی خواهم گفت، که به وسعت یک شهر است و زیر زمین گسترده شده. شهر زیرزمینی «اویی»، نمونه ای بی نظیر از سازه های مهندسی و «دست کَن» انسانی، که به صورت ماهرانه و رمز آلود، زیر شهر «نوش آباد» بنا شده است. برای آگاهی از کم و کیف سفر به آن جا، ادامه نوشتار را از دست ندهید.
شهر زیرزمینی «اویی ها»
«نوش آباد»، نزدیک کویر «ابوزید» در زمینی مسطح بنا شده بود. ویژگی هموار بودن زمین، این شهر را که در آن زمان پایتخت «انوشیروان ساسانی» بود، در برابر هجوم دشمنان بسیار ضعیف ساخت. استراتژیست های «نوش آبادی» در آن زمان، راه چاره را پناه بردن به دل زمین دانستند. بر پایه این طرح راهبردی، «مقنیان» شهر که تا پیش از آن، وظیفه گسترش شبکه آب رسانی را برعهده داشتند، مسئول طراحی و بنای یک پناهگاه زیرزمینی شدند. این شهر، در زمان حمله مغول به ایران، در سه طبقه، به عمق 3و 16 متر از سطح زمین گسترش یافت که البته هنوز اطلاعاتی درباره طبقه سوم در دست نیست؛ به این دلیل که بنا تازه کشف شده و تجمع فاضلاب شهری در طبقه سوم، اتفاق افتاده است.
در زیر «نوش آباد» چه می گذرد؟
شاید زمانی که چاه کن «نوش آبادی» در حین کار، به درون حفره ای بزرگ افتاد؛ هرگز فکرش را هم نمی کرد، که بهانه چه کشف بزرگی در قلب ایران شده است. این شهر زیرزمینی چون کاربری دفاعی داشت، به خوبی در دل زمین استتار شده بود؛ به طوری که هنوز هم ورودی شهر پیدا نشده است. تنها راه دسترسی به شهر زیرزمینی، آب انبار قدیمی«نوش آباد» است. شهر «اویی ها» عبارت از دهلیزهای تو در تو است با پیچ وخم ها و پستی و بلندی های فراوان «یو» شکل! که با هدف کند شدن حرکت دشمن در صورت ورود به مخفیگاه، تعبیه شده است. هنوز هم بر روی دیوارهای راهروها و اتاق ها، دوده چراغ های «پیه سوز» را می توان دید؛ که روغن شان، بنا به قولی محصول دو «عصارخانه» معروف و قدیمی شهر بوده است. سیستم تهویه هوا نیز بسیار شبیه قنات ها ست، اما با پیچیدگی بیشتر تا بتواند امنیت لازم مخفیگاه را تامین کند. در «اویی»، آب انبار، انبار غذا، انبار اسلحه و خانه های تک اتاقی کوچک وجود دارد.
برای کسانی که فوبیای (ترس مزمن) جای تنگ و عمیق دارند، رفتن به شهر زیرزمینی زیاد توصیه نمی شود. راهروهای «اویی» به شدت تنگ و کم ارتفاع هستند. جاهایی هست که باید کمر را خم کنید و مسیر را ادامه دهید. در مناطقی، کار به جای باریک تر هم می کشد و شما مجبورید روی دو زانو و به صورت چهار دست و پا از راهروها بالا و پایین بروید. هر چند تمام شهر با سیستم روشنایی به خوبی نورانی شده است؛ اما قرار گرفتن در عمق 16 متری زمین برای بسیاری ممکن است، خوشایند نباشد. بنابراین بهتر است قبل از قدم گذاشتن روی پله های آب انبار، تمام سنگ ها را با دل و جرئت خود وا بکنید، که آن پایین دیگر جایی برای پشیمانی نیست.
«نوش آباد» کجاست؟
«نوش آباد» در فاصله 10 کیلومتری کاشان و درحاشیه کویر «ابوزید» قرار دارد. در این روزهای زمستانی، کویرنوردی در هوای معتدل بهاری «ابوزید»، تجربه جالبی برای تان خواهد بود. این کویر به دلیل نزدیکی اش به تهران، بسیار مورد توجه کویر دوستان قرار می گیرد. به ویژه در زمستان، که تقریبا هر روزه تورهای گردشگری زیادی از تهران به مقصد کویر حرکت می کنند. هزینه تورها از مشهد و تهران بسیار با هم متفاوت است. بعد مسافت و زمان تور از مهم ترین علت های این تفاوت قیمت است. از مبدأ تهران، برنامه کاشان و «نوش آباد» یک روزه و با مبلغ 120 هزار تومان اجرا می شود. در حالی که همین برنامه در تورهای مشهد، دو تا دو و نیم روز طول می کشد، و خرجی حدود 500 هزار تومان روی دست تان می گذارد.
چنان چه دوست دارید به صورت شخصی به «نوش آ باد» بروید؛ فرصتی دو روزه را برای این برنامه اختصاص دهید. برای شب ماندن، بهترین گزینه کاشان است؛ در این شهر اقامتگاه های بوم گردی زیبایی برای مسافران آماده شده؛ همه آن ها عمارت های قدیمی و تاریخی بوده اند که اکنون زیرنظر مسئولان گردشگری استان اصفهان، تغییر کاربری داده و به هتل سنتی تبدیل شده اند. زیباترین آن ها، «خانه مرشدی» و «خانه نگین» است؛ که البته مبلغ قابل ملاحظه ای هم برای یک شب اجاره اتاق از شما می گیرند؛ مثلا اتاق های چهارنفره در این عمارت ها حدود 400 تا 500 هزار تومان برای تان آب می خورد. اما اگر دنبال اتاق هایی با قیمت ارزان تر هستید، هتل های مناسبی در کاشان پیدا می شود که با مبلغی حدود 170 هزار تومان، یک اتاق چهار نفره را به شما کرایه می دهند.
برای غذا هم نباید دلشوره داشته باشید. در کاشان تا جایی که دل تان بخواهد رستوران، سفره خانه و «فست فودی» وجود دارد. اما یکی از بهترین غذاخوری ها، دیوار به دیوار «باغ فین» است که دیزی های سنگی خوشمزه، با چاشنی مرزه طبخ می کند. فضای سنتی سفره خانه و جوی آب روان در زیر تخت ها همراه با غذای اصیل ایرانی، حتما باب طبع تان خواهد بود.
دیگر دیدنی های کاشان
اولین چیزی که در کاشان توجه شما را به خود جلب می کند، معماری زیبای بناهای شهر است، انگار زیباسازی در کاشان از دیروز تا به امروز به ودیعه گذاشته شده است. به همین دلیل بیشتر جاذبه های این شهر را بناهای تاریخی تشکیل می دهد؛ از این میان می توان به «خانه عباسیان»، «خانه عامری ها»، «خانه بروجردی ها»، «خانه طباطبایی ها» و «حمام سلطان امیراحمد» اشاره کرد؛ که زیبایی خارق العاده ای از معماری را پیش چشمان تان به تصویر می کشند.
«باغ فین»، معروف ترین جاذبه تاریخی کاشان، به دلیل داشتن دیوارهای بلند و درهای کلون شده اش، از نمای بیرون بیشتر به زندان می ماند تا این که شبیه باغ باشد، اما در داخل، درختان همیشه سبز و جویبار فیروزه ای روان در سراسر باغ، «فین» را بیشتر شبیه یک بهشت محصور می سازد. شاید تنها نکته ناراحت کننده «فین گردی»، بازدید از حمام و مقتل «امیرکبیر» باشد؛ که تا اندازه ای خاطره خوش «فین» را تلخ می کند.
از دیگر مکان های دیدنی کاشان، «مسجد جامع»، «مسجد آقابزرگ»، «بازار سنتی» و «آرامگاه سهراب سپهری» است که باید آن ها را در فهرست بازدیدهای خود بگذارید.