گفت و گو
تعداد بازدید : 59
دربار دستور تیر صادر کرد!
زندهیاد عبدالعلی ادیب برومند، از فعالان فرهنگی دوران نهضت ملی شدن صنعت نفت بود و از شور و تحرک عمومی مردم در کمک به این جنبش فراگیر، خاطراتی شنیدنی داشت. آن چه در پی می آید، بخش هایی از گفت و گوی آن مرحوم، با مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران است.
چه علتی باعث شد که قوام در 26 تیر 1331، آن اعلامیه تند و تیز را بدهد و مردم را تهدید کند؟
قوام از همان ابتدا، قدرتطلب و مستکبر بود و خیلی دوست داشت او را به عنوان «صدر اعظم» بشناسند؛ به همین دلیل، در 26 تیر، اعلامیه شدیداللحنی را با عنوان «رئیسالوزرا قوامالسلطنه» منتشر کرد که در آن، چنان تهدیدهای نفرتانگیز و اخطارهای هشداردهندهای به مخالفانش مطرح کرد که خشم همگان را برانگیخت. بعد هم دستور داد این اعلامیه را چندین بار از رادیو بخوانند و در روزنامههای مختلف چاپ کنند.نتیجه این بود که آیتا... کاشانی وارد میدان شد و خشم ملت را که به مخالفت با قوام و طرفداری از دکتر مصدق، سراسر ایران را دربرگرفته بود، مدیریت و بهسرعت، مقدمات سقوط قوام و روی کار آمدن دوباره مصدق را فراهم کرد. نمایندگان جبهه ملی و طرفداران آن ها در مجلس هم وارد میدان شدند. آیتا... کاشانی در اعلامیهای تاریخی، قوای نظامی و مردم و اصناف را به مخالفت با قوام و هواداری از مصدق فرا خواند.
برخی قوام را در ایجاد وقایع تیرماه 1331 مقصر نمیدانند و این کشتار را ناشی از دخالتهای دربار میدانند. نظر شما چیست؟
ارسنجانی، مشاور قوام و علا، وزیر دربار که عصر آن روز با قوام ملاقات کرده بودند، نوشتهاند که دستور تیراندازی از طرف قوام نبود و او به محض اینکه از تیراندازی ارتشیها به مردم باخبر میشود، با عصبانیت فریاد میزند: چرا شهربانی مرا از چنین تصمیمی آگاه نکرده است؟ بعد هم، تا نظامیها تأیید شاه را نمیگرفتند، جرئت نداشتند به طرف مردم تیراندازی کنند.
پس از پیروزی مردم در تیر 31، ایران در دادگاه لاهه نیز برنده اعلام شد. این رویداد چگونه رقم خورد؟
دادگاه لاهه اعلام کرد در مورد دعوای انگلیس علیه ایران، در قضیه ملی کردن صنعت نفت، صلاحیت ندارد. دکتر مصدق نطق بلیغ و مستدلی را ایراد و صلاحیت دادگاه لاهه را برای رسیدگی به اختلاف شرکت نفت ایران و انگلیس رد کرد که دادگاه را سخت تحت تأثیر قرار داد. سرانجام در 31 تیر سال 1331، دادگاه لاهه با اکثریت 9 رأی، به عدم صلاحیت خود و به سود ایران رأی داد.