در زمان حاکم شدن طالبان در کابل و تغییر حکومت در افغانستان گفته شد ایران سه خط قرمز اصلی دارد؛ امنیت شیعیان ، امنیت مرزهای ایران و امنیت نمایندگی های ایران و دیپلمات ها . چقدر در این یک سال این سه خط قرمز رعایت شده است ؟ انتظار می‌رفت آن‌ها تدابیری برای حفظ امنیت مساجد شیعیان اتخاذ کنند، اما با بمب‌گذاری‌های متوالی اخیر و واکنش لازم نشان ندادن و اتخاذ نکردن تدابیر امنیتی مناسب از سوی طالبان،آیا این‌گونه به نظر نمی‌آید که مسئله امنیت و حفاظت از شیعیان و مکان‌های شیعه در افغانستان چندان در اولویت‌های اصلی طالبان نیست؟

بسم ا... الرحمن الرحیم . جمهوری اسلامی ایران از ابتدا یک سیاست روشنی را در باره تحولات افغانستان داشته و این رویکرد همچنان ادامه دارد. مطلوب ایران این است که افغانستان به عنوان یک کشور همسایه و مسلمان از ثبات امنیتی و استقلال برخوردار باشد و مردم بر سرنوشت خودشان حاکم باشند. امروز هم در دوره حکمرانی طالبان، اگر ایران بر مسئله تشکیل یک دولت مشارکتی تاکید دارد به این دلیل است که در مشارکت همه مردم برای ساخت افغانستان مسئله تاجیک و هزاره و پشتون مطرح نیست و مهم این است که افغانستان برای همه افغانی هاست. تجربه بیش از چهار دهه نشان داده هر وقت یک حاکمیت همه گیر بوده، ماندگاری اش و فائق آمدن بر بحران ها به خوبی انجام شده است. پس آن چه ایران مطرح می کند و تاکید دارد بر حضور همگان در حاکمیت برای این است که افغانستان به شاخصه های مثبت خود از جمله امنیت ،ثبات، مقابله با تروریسم، استقلال کشور،  حفظ وحدت ملی و ارضی کشور برسد.  شرایط امروز افغانستان این را بیشتر عیان می کند و در یک سال حکمرانی اخیر طالبان هم این را دیده ایم.طبیعتا اگر این حاصل شد مشارکت جهان و منطقه برای بازسازی افغانستان هم رویکرد مثبت تری به خود خواهد گرفت . مسئله جمهوری اسلامی ،دفاع از یک قومیت یا یک جریان نیست بلکه دفاع از کل افغانستان است و همواره هم تاکید داشته افغانستان برای همه افغانی هاست و ساخت و ثباتش با اعتماد ملی و در یک حرکت جمعی صورت می گیرد.جمهوری اسلامی ایران بر پایه نگاه به حمایت از مردم افغانستان سیاست تعاملی با طالبان را با چند ملاحظه دنبال کرد اما تا زمانی که دولت فراگیر شکل نگیرد،دولتی را به رسمیت نمی شناسیم.

 

 اما به نظرمی رسد بیشتر حملات تروریستی علیه شیعیان بوده است . حتی طالبان عاشورا را از تقویم خارج کرده یا برنامه فارسی زدایی را دنبال می کند.

شیعیان هم جزئی از کل افغانستان هستند . اگر نگاهی به روند اقدامات تروریستی در این یک سال داشته باشیم متوجه می شویم هدف گیری این اقدامات فقط به سمت شیعیان نیست، متوجه اهل سنت و حتی خود حاکمان طالبان هم هست. از طرف دیگر یکی از اهداف تروریسم ایجاد آشوب و بی ثباتی است . بخش قابل توجهی از بزرگان شیعه در کابل مستقر هستند و شورای علما در کابل هم در آن جا حضور دارند و در گفتمان با طالبان تعامل می‌کنند تا جایگاه مذهبی‌شان در قانون اساسی وجود داشته باشد. البته جایی که طالبان روز تعطیل عاشورا را از تقویم خارج کردند کاری مغایر وضعیت افغانستان است و کار خوبی نبود ولی در نقطه مقابل شرایطی ایجاد کردند که مراسم عزاداری در دهه محرم به خوبی انجام شد و نه تنها محدودیت ایجاد نکردند بلکه در برقراری امنیت مشارکت و حتی حضور پیدا کردند یا مسئله ادبیات زبان فارسی که اتفاق افتاد در حالی که زبان جزو هویت ملی یک کشور است . وقتی در جامعه ای 70درصد مردم با یک زبان تکلم می کنند خودش عامل وحدت ملی است و طبیعتا اقدام قابل دفاعی نیست و امیدوارم حکمرانان به این مسئله توجه کنند.

 

 ایران هم در باره زبان فارسی  تذکر داده است ؟

مسئله این نیست که ایران تذکر بدهد . البته ما هم صحبت کردیم، برخی رهبران طالبان می گویند این یک سیاست مرکزی نیست و دستگاه هایی انجام داده اند که دنبال رفع آن هستیم . از تجاری که در هرات هستند پرسیدم شیوه مکاتبات شما با والی استان تغییر کرده که گفتند ما هنوز هم با زبان فارسی مکاتبه داریم . این نشان می دهد این مسئله از موضوعاتی است که باید طی زمان با گفت وگو حل شود. مسئله فرهنگ و زبان فقط سخن گفتن نیست، شما با این زبان فرهنگ و هنجارهای یک جامعه را نشان می دهید و باید از منظر تمدنی به موضوع نگاه کنید .

 

یکی از مشکلات ما در این یک سال درگیری های کم و زیاد مرزی بوده ، علت چیست و چه زمانی می خواهد این موضوع حل شود ؟

کوچک ترین درگیری هم در مرزها خوشایند نیست و این یک قاعده کلی است . اگر بخواهیم حجم درگیری در مرزها با ایران را با سایر مرزهای افغانستان مقایسه کنیم مثل پاکستان که روابط خوبی دارند قابل مقایسه نیست و گاهی به بمباران هم می رسد . اما در واقع ما یک مرز طولانی 900کیلومتری با افغانستان داریم و در شرایط جدید شاهد هجوم گسترده اتباع افغانی به ایران هستیم و ازطرف دیگر برخی در مرزها به دنبال سوء استفاده هستند مثل قاچاقچیان یا ترددهای غیر مجاز. از یک طرف طالبانی که حاکم شدند از نظر تجهیزات و نفرات نمی توانند بر تمامی مرزها کنترل کامل داشته باشند و به مسئولیت تامین امنیت  مرزها به طور کامل بپردازند. این را هم اضافه کنید که این نیروها خیلی در مرزها با قواعد و قوانین مرزی آشنا نیستند و شاید عده ای هم اقدامات تحریک آمیز انجام دهند . در تاریکی شب ورود افراد غیرمجاز قطعا با واکنش مرزبانان روبه رو می شود . با همه این مسائل و مشکلات ، رخداد این چند درگیری عدد بالایی نمی تواند باشد اما در نقطه مقابل مرزهای تجاری ما با افغانستان امروز فعال است.  مرزهای تردد اتباع دو کشور بیشتر از افغانستان فعال است . تعداد کامیون ها و تریلرهای تجاری ما در مرزها گسترده است و روز به روز بیشتر می شود . راهبردی که کشور امروز دنبال می کند یک نگاه امنیت پایه بر مبنای اقتصادی در مرزهاست و این اولویت ماست .اگر به دنبال تثبیت مرزنشین های مان هستیم و می خواهیم از میزان قاچاق بکاهیم و ... لازمه اش این است که به سمت مرزهای اقتصادی برویم تا پیله ور و مرزنشین ما بتواند حضور داشته باشد و سرمایه گذار و بازرگان ما از مرزها به گسترش روابط تجاری بپردازد، به علاوه در حوزه تقویت مرز که در دستور کار است، با اجرای این طرح ها می توانیم در ماه های آینده از میزان چالش ها در مرز بکاهیم و روابط اقتصادی ما تقویت می شود وتوسعه پیدا می کند .

 

در یک سال اخیر وضعیت حقابه ای که از افغانستان می خواستیم چطور جلو رفته و تفاوتی میان دولت آقای غنی و طالبان در این حوزه دیده اید ؟

این مسئله بین ایران و طالبان نیست، مسئله ایران و افغانستان است و فقط برای امسال هم نیست. حقابه ایران از مسیر رود هیرمند است . در این یک سال سه اتفاق افتاد . اول این که تمام مسئولان اصلی طالبان مکرر بر حقابه ایران در چارچوب معاهده 1351 تاکید کردند یعنی هیچ کدام از آن ها در این مسئله شبهه نداشتند و برای اجرا اعلام آمادگی کردند . موضوع دوم تشکیل کمیسرهای آب بود که تشکیل شد و در چند روز آینده هم مجدد تشکیل می شود . مسئله سوم میزان حقابه ای است که وارد کشور شده است . این ها دو مرحله رها سازی کردند و حدود 10میلیون متر مکعب وارد شد . آن چه در معاهده است بر مبنای معاهده در سال های نرمال آبی 820میلیون مترمکعب است . منطقه و افغانستان الان در شرایط آبی نرمال نیست و طبیعتا باید مطابق میزان آبی که می آید سهم ایران را محاسبه کنند . آیا این میزان وارد کشور شده است ؟ خیر و 10میلیون متر مکعب عدد قابل توجهی نیست . یک مسئله ای پیش آمد و این بود که مقدار زیادی از آبی که پشت سد کمال خان آمده بود به انحراف رفت، نه این که مردم ایران منتفع نشدند حتی اهالی استان نیمروز در افغانستان هم دچار کمبود آب شدند . چیزی که طالبان الان می گوید این است که اشتباهی شده است یعنی آبی که رها شد و به منطقه شوره زار رفت باعث شده اهالی نیمروز هم استفاده نکنند . به تازگی در سفری که وزیر نیرو به کابل داشت توافق شد جداره ای که در سد کمال خان است به گونه ای تعبیه شود که دیگر امکان انحراف آب ایجاد نشود اما این که میزان حقابه ایران در سال نرمال و غیرنرمال باید بیاید جزو حقوق ملت ایران است که همچنان دنبال می کنیم . میزان آبی هم که در سد کجکی در 700 کیلومتری مرز ایران است دچار افت سنگینی شده و آخرین خبر ما این است که توربین های برق هم از کار افتاده است.

 

 آبی که به تازگی رها سازی شد و به سمت ما آمد چقدر تداوم خواهد داشت؟

این آبی است که پشت سد کمال خان جمع شده بود و رها کردند. آب جدید را باید از سد کجکی رها کنند و بیاید و طالبان می گوید این آب آن قدر نیست که اگر رها کنیم به ایران برسد اما این جزو مطالبات ماست .

 

به تازگی شما مصاحبه ای داشتید و در آن در باره جبهه مقاومت اظهاراتی را بیان کردید که حاشیه ساز شده است . منظورتان از این جبهه مقاومت چه بود ؟ احمد مسعود منظورتان بود ؟

کسانی که دنبال اهداف دیگری بودند باید بگویند.آن چه در این یک سال آمریکایی ها نشان دادند این بود که آن ها قطعا در افغانستان شکست خوردند . امروز هم دنبال آشوب و ناامنی در افغانستان هستند و این سیاست را دنبال می کنند.  از تقویت داعش گرفته تا ایجاد بهانه برای جنگ های مذهبی و فرقه ای، در این یک سال شاهدش بودیم و خیلی جاها تلاش کردیم که نشود . آمریکایی ها به اسم این که بگویند جبهه مقاومت، دنبال این هستند که بی ثباتی ایجاد کنند و هیچ ارتباطی به مسئله مقاومت ندارد . من تعجب می کنم از آن هایی که از نکته من برداشت ناصحیح کردند در حالی که وقتی طالبان در حکمرانی قرار گرفتند بلافاصله جمهوری اسلامی ایران در یک اقدام ابتکاری گفت وگوهای بین الافغانی را در تهران برگزار کرد . مثلا با دوست و برادر ما احمد مسعود گفت وگو شد . ایران با ابتکارش گفت وگو بین طالبان و این مجموعه ها را راه انداخت و خود طالبان هم بر این اذعان دارد . طالبان می گوید با کسانی که در حاکمیت بودند کاری نداریم ولی با احمد مسعود در تهران نشستند و مذاکره کردند. این گفت وگوها را جمهوری اسلامی طراحی کرد . آمریکایی ها دنبال سوء استفاده از ناامنی هستند و این ارتباطی با جبهه مقاومت ندارد . آن ها جلوی مقاومت مشروع را گرفتند و رهبران آن ها را زندانی کردند و حالا مدافع مقاومت شده اند. آمریکا در دنیا هم می گوید با تروریسم مقابله می کند در حالی که بزرگ ترین حامی تروریسم است و این موضوع را در ایجاد داعش و شهادت حاج قاسم سلیمانی دیدیم . امروز هم در افغانستان از مقاومت سوء استفاده می کند .سخن من روشن است و نیاز به اصلاح ندارد. آن هایی که دنبال اهدافی هستند و متوجه حرف من نشدند باید اصلاح شوند .

وقتی با بزرگان شیعه سخن گفته می‌شود که آیا بلخاب مورد تأیید شماست، می‌گویند خیر. مشخص نیست چه کسی حمایت می‌کند. گفتند به شورای علما بگویید مسئله را حل کنند. آن‌هایی که حمایت می‌کردند این کار را اشتباه دانستند. در مسئله مقاومت آن چه بنده عرض کردم این بود که آمریکایی‌ها به اسم مقاومت دنبال آشوب هستند. این موضوع چه ارتباطی به مقاومت دارد. تعجب می‌کنم که حرفم را چنین تفسیر کرده‌اند.

امروز احمد مسعود نماینده بخشی از جامعه افغانستان و واقعیت جامعه افغانستان است و دلش برای این کشور و رشد و سازندگی آن می‌تپد. احمد مسعود به دنبال این است که از مردمش حمایت کند و اگر بتواند با دولت کابل به تفاهم برسد. حدود نزدیک به ۱۰ ماه پیش در تهران ملاقات‌هایی با طالبان داشتند، نشستند و مذاکره کردند. این ابتکار ما بود. این که می‌گویند احمد مسعود آمریکایی‌ است این گونه نیست. آن‌ها می‌خواهند از این مسئله به نفع خودشان مصادره کنند. تأکید می‌کنم افغانستان متعلق به همه مردم افغانستان و همه قومیت‌هاست.