تحلیل روز
تعداد بازدید : 54
امکان سنجی دالان هندوعربی
سید نیما موسوی-همزمان با نشست اخیر گروه ۲۰ در شهر دهلی، هند با توجه به ریاست دورهای بر گروه ۲۰ قصد دارد توانایی جغرافیایی خود را به عرصه موازنه با رقیب همسایه یعنی چین بکشاند. ریشه این مسئله را علاوه بر رقابت های تاریخی هند و چین از دهه ۱۹۶۰ تاکنون باید در دیدار چند ماه قبل مودی از واشنگتن دید جایی که بایدن برای موازنه با چین قرار شد فناوریهای پهپادی و هوش مصنوعی را در اختیار هند قرار دهد. مهم ترین بخش سفر مودی به آمریکا قرارداد در حوزه ریزتراشه هاست که حتی از خرید هواپیماهای ایرباس به وسیله مودی اهمیت بسیار بیشتری دارد. حال با توجه به برگزاری نشست گروه۲۰ در هند صحبت از یک دالان تجاری امنیتی از هند به امارات، عربستان، اردن، اسرائیل و یونان نیز شد. با توجه به این که جورجیا ملونی نخست وزیر ایتالیا از خروج این کشور از حوزه جاده ابریشم خبر داد ،به نظر میرسد که بخش دیگر این دالان به ایتالیا باز شود. پیشتر ایتالیا با لابی واتیکان از مهم ترین متحدان چین در اروپا محسوب می شد.باید مدنظر داشت که یکی از پایه های تشکیل دالان هندوعربی در همسویی قبرس، اسرائیل و یونان در سال های اخیر است؛ همسویی که با هدف صادرات انرژی به اروپا انجام می شود. ابرطرح صادرات انرژی از مدیترانه به اروپا که به نام «اینتر کانکتور اوراسیا» مطرح است. حتی دیدار پشت پرده «نجلا منقوش» وزیر خارجه سابق لیبی با الی کوهن در ایتالیا نیز ذیل همین دالان ارزیابی می شود. از دیگر مصادیقی که می تواند این دالان تجاری امنیتی را توجیه کند سرمایه گذاری هندیها از طریق شرکت آدانی در بندر حیفاست؛ سرمایهگذاری که مکمل حضور امارات در باشگاه انرژی مدیترانه است. ولی باید تحلیل کرد که این دالان هندوعربی تا چه میزان امکان تحقق دارد و تا چه میزان هند توانایی میانجی گری طرف های معارض با این کانال را داراست. آن چه که پیداست این دالان دچار یک بی هویتی تاریخی است مسیر تاریخی هند به اروپا در عصر باستان از طریق عمان و یمن به سرزمین حجاز و سپس به سرزمین روم شرقی بوده است.درگذر از این که مسیر تجاری از صحرای ربع الخالی برخلاف جاده ابریشم دارای هیچ سابقه تاریخی نیست. ولی مهم تر این جاست که در این راهروی تجاری-امنیتی تعارضات فراوانی وجود دارد که امکان تحقق آن را بسیار کاهش میدهد. قرار گرفتن عربستان در راهروی هندوعربی به معنی افزایش جایگاه بندر جبلعلی امارات است در حالی که امارات و سعودی اختلاف عدیده تاریخی دارند که آخرین نمود آن در اوپک پلاس سر باز کرد،زیرا عربستان در طول تاریخ، امارات را مزاحمی برای رسیدن خود به تنگه هرمز می دیده است؛ توسعه طلبی های عربستان در 50 سال اخیر در واحه البریمی و خورالعدید نمود این اختلافات جغرافیایی است. از سوی دیگر نزاع تاریخی اردن و عربستان نیز که برآیند میل تاریخی عربستان برای کنترل بر اردن به عنوان نقطه گرانیگاه تحولات عراق، سوریه و فلسطین است از همین روست. از سوی دیگر رقابت تاریخی اعراب و اسرائیل چیزی نیست که صرفا با یک توافق تجاری امنیتی قابل حل باشد و ریشه های تاریخی گسترده ای دارد. در نهایت انتهای این دالان به منطقه پرتنش مدیترانه میرسد، جایی که تنش لبنان-اسرائیل و ترکیه-یونان در معادلات صادرات انرژی از میادین گازی اسرائیل به اروپا ایجاد چالش خواهد کرد.در واقع نه تنها چنین دالانی برخلاف جاده ابریشم سابقه تاریخی ندارد، بلکه همسویی اقتصادی-امنیتی شرکای فوق به دلیل اختلافات تاریخی و جغرافیایی و تفاوت دیدگاه در فهم منافع ملی تحقق آن را بسیار غیرمحتمل کرده است.