خوانندگان محترم! در صفحه 10 روزنامه خراسان، پاسخگوی پرسش های حقوقی شما هستیم. شما می توانید پرسش های خود را در تمام زمینه های حقوقی، از طریق پیامک به شماره 2000999 ارسال کنید. لطفاً در ابتدای متن پیامک حتما کلمه «حقوقی» را قید فرمایید.
پرسش: در چه مواردی می توان پرونده های حقوقی را به دیوان عالی کشور ارجاع داد؟
پاسخ: یکی از وظایف دیوان عالی کشور، رسیدگی فرجامی است. «رسیدگی فرجامی عبارت است از تشخیص انطباق یا عدم انطباق رأی مورد درخواست فرجامی، با موازین شرعی و مقررات قانونی.» (ماده 366 قانون آیین دادرسی مدنی) به عبارت دیگر، دیوان عالی کشور در رسیدگی فرجامی، رسیدگی شکلی میکند و حق رسیدگی ماهیتی ندارد. اصل بر قطعیت آرای صادر شده از دادگاه بدوی و تجدیدنظر است. فقط در موارد استثنایی که در قانون آمده است، می توان از آرای صادر شده از دادگاه های بدوی یا تجدید نظر، فرجام خواهی کرد. آرای قابل فرجام بر دو قسم هستند: 1- رای قابل فرجامخواهی صادرشده از دادگاههای بدوی. 2- آرای قابل فرجامخواهی صادرشده از دادگاههای تجدیدنظر. به موجب ماده 367 قانون آیین دادرسی مدنی، «آرای دادگاههای بدوی که به علت عدم درخواست تجدیدنظر، قطعیت یافته، قابل فرجامخواهی نیست؛ مگر در موارد زیر: الف- احکام: ۱ ـ احکامی که خواسته آن بیش از مبلغ 20 میلیون ریال باشد. ۲ ـ احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حَجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت. ب ـ قرارهای زیر مشروط به اینکه اصل حکم راجع به آنها قابل رسیدگی فرجامی باشد: 1- قرار ابطال یا رد دادخواست که از دادگاه صادر شده باشد. 2- قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا.» مطابق این ماده، اولاً، اصل بر غیرقابل فرجامخواهی بودن آرای دادگاههای عمومی و انقلاب است. ثانیاً، مهم ترین شرط فرجامخواهی این است که نسبت به آرای صادر شده (به جز احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حَجر و وقف) تجدیدنظرخواهی نشده باشد. ثالثاً، به جز موارد مربوط به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حَجر، وقف، ثُلث، حَبس و تولیت که در زمره دعاوی غیرمالی هستند، حکم دادگاه بدوی باید مربوط به دعوای مالی و مبلغ خواسته آن بیش از 20 میلیون ریال باشد. ماده ۳۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی نیز بیان می کند: «آرای دادگاههای تجدیدنظر استان قابل فرجامخواهی نیست؛ مگر در موارد زیر: الف- احکام: احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر و وقف. ب- قرارهای زیر مشروط به اینکه اصل حکم راجع به آنها قابل رسیدگی فرجامی باشد. 1- قرار ابطال یا رد دادخواست که از دادگاه تجدیدنظر صادر شده باشد.2- قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا.» همچنین، مطابق ماده 369 قانون آیین دادرسی مدنی، برای این که آرای ذکرشده قابل فرجامخواهی باشد، نباید مشمول یکی از بندها و شرایط مندرج در این ماده باشد. ماده ۳۶۹ بیان می کند: «احکام زیر ... حسب مورد قابل رسیدگی فرجامی نخواهد بود: 1- احکام مستند به اقرار قاطع دعوا در دادگاه.2- احکام مستند به نظریه یک یا چند نفر کارشناس که طرفین به طور کتبی رأی آنها را قاطع دعوا قرار داده باشند. 3-احکام مستند به سوگند که قاطع دعوا باشد.4- احکامی که طرفین حق فرجامخواهی خود را نسبت به آن ساقط کرده باشند.5- احکامی که ضمن یا بعد از رسیدگی به دعاوی اصلی راجع به متفرّعات آن صادر میشود، در صورتی که حکم راجع به اصل دعوا قابل رسیدگی فرجامی نباشد.