اجلاس داریم ، سند نداریم!
کنفرانس بین المللی تغییر اقلیم با حضور 17 کشور و نهاد بین المللی زیست محیطی در حالی درتهران آغاز به کار کرد که ایران همچنان بدون سند ملی تغییر اقلیم است. ضمن این که جزو 9 کشور نخست اثرپذیر از تبعات تغییراقلیم هستیم. رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم به خراسان گفته است، تهیه این برنامه شاید 2 تا 3 سال زمان ببرد
صادق غفوریان-اگر یکایک ما از عمق تبعات فاجعه ای همچون «تغییر اقلیم» که زود یا دیر سراغمان می آید، آگاه شویم، حتما روش زیست و زندگی مان را تغییر می دهیم. وقتی می گوییم «ما»، مقصود صرفا «مردم» و شهروندان نیستند بلکه پیکان «تغییر اقلیم» بیشتر به سوی سیاستگذاران و مسئولان است که به طور مشخص با اتخاذ تدابیر و برنامه های لازم، از شدت تبعات زیست محیطی آن جلوگیری کنند. اما چه حیف که «تغییر اقلیم» آن قدر صبور نبوده است که بنشیند تا مسئولان ما، برایش طرح و برنامه و سند ملی تهیه و تدوین کنند؛ از این رو به خاک و آب و هوا و جنگلهایمان یورش آورده و تلاش می کند، عرصه حیات را برایمان کوچک و تنگ کند.
12 کشور مهمان ایران در کنفرانس تغییر اقلیم
با این حال، در دو سال گذشته کوششهایی در اهتمام به امر محیط زیست و مسئله مهم «تغییر اقلیم» صورت گرفته است؛ اما مهم این است که بدانیم، این سرزمین با همه ساحت های زیست محیطی و تنوع اقلیمی و البته کم آب، هنوز «سند ملی تغییر اقلیم» ندارد.
البته تلاش هایی در این باره در حال شکل گیری است که برگزاری هفتمین کنفرانس بین المللی تغییر اقلیم به عنوان بزرگترین رویداد اقلیمی دوره ای منطقه با حضور ۱۲ کشور و پنج نهاد بین المللی که از روز گذشته در تهران آغاز به کار کرده ، در شمار همین کوشش ها و رویکردهای زیست محیطی دولت است.
در کنفرانس بین المللی تغییر اقلیم تهران، نمایندگانی از سازمان جهانی هواشناسی، هیئت بین دولتی تغییر اقلیم، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد و مرکز آسیا-اقیانوسیه برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا سازمان ملل متحد و سازمان همکاری اکو و سفرا یا نمایندگان کشورهای آلمان، ایتالیا، سوئیس، نیجریه، نیکاراگوئه، مالی، بولیوی، عربستان، امارات، پاکستان، ونزوئلا و اوگاندا حضور دارند.
حرکت به سوی سازگاری با تغییر اقلیم
طبیعتا، تمامی کوشش ها درجهت تغییر اقلیم و تبعات هولناک آن، ایجاد سازگاری با تبعات آن و کاهش آثار زیان بار آن است. همانطور که داریوش گلعلیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، در گفت وگوی پیشین با خراسان تاکید می کند: «اکنون مهمترین مسئله کشور «تغییر اقلیم» است و چنانچه این موضوع برای تمام دنیا یک «ابر چالش» است، برای ما این آسیب پذیری در برابر تغییرات اقلیمی بیشتر است.» سحر تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی کشور، در این باره روز گذشته در این کنفرانس گفته است: این کنفرانس تلاش می کند ابعاد تغییر اقلیم و پیامدهای آن و همچنین موضوعات مرتبط با توسعه پایدار، سازگاری، تاب آوری و کاهش آثار زیان بار آن را بررسی کند. وزیر راه و شهرسازی هم به نکته مهمی اشاره کرده و از تهدیدهایی گفته است که باید آن ها را به فرصت تبدیل کرد. او از یک نمونه یاد کرده: «پیش بینی روند آینده تولید برق در جهان نشان میدهد که تا سال ۲۰۵۰ میلادی انرژی خورشیدی به بزرگترین منبع تولید برق بشر تبدیل خواهد شد که ایران نیز با توجه به استعداد جغرافیایی خود در میزان تابش خورشید در میان سایر منابع انرژی های تجدیدپذیر دارای ظرفیت بالایی برای توسعه انرژی خورشید و صادرات آن دستاورد حتی به کشورهای منطقه است.»
ما و تغییر اقلیم
از همه این حرف ها که بگذریم، درست است که ما کنفرانس بین المللی تغییر اقلیم برگزار می کنیم که اگر صرفا نگاه «نمایشی» به آن نداشته باشیم، می تواند مفید و موثر باشد، اما همین حالا، ما انبوهی از آسیب های زیست محیطی و برنامه ریزی پیش رویمان قرار دارد که درباره آن، کند و لاک پشتی حرکت می کنیم. این در شرایطی است که بررسی های نهادهای داخلی و بین المللی بارها درباره این مسئله هشدار دادهاند که ایران یکی از ۹ کشور نخستی است که بیش از همه از تغییرات اقلیمی تاثیر میپذیرد.
نتایج یک پژوهش منتشر شده در شماره نخست 1402 نشریه علمی پژوهشی آب و توسعه پایدار به نکات مهمی اشاره کرده است:
-آب ذخیره در دسترس در ایران نیز روندی رسارس منفی دارد. به طور کلی در متوسط پهنه ای ایران، آب ذخیره در دسترس 31/1 –سانتی متر در هر سال طی دوره 2002 تا 2016 کاهش داشته است. کاهش آب ذخیره در دسترس به همراه بی هنجاری منفی مدل امنیت آبی نشان از امنیت آبی پایین در کشور دارد.
-دما در ایران طی دوره تاریخی (2014-1975 )به ازای هر دهه 37/0 درجه سلسیوس افزایش و تبخیر-تعریق پتانسیل (PET ) به ازای هر دهه 6/36 میلی متر افزایش داشته است. نتایج نشان می دهد روند افزایشی دما و تبخیر-تعریق پتانسیل (PET )طی دهه های آینده نیز ادامه خواهد داشت.
- افزایش دما و تبخیر-تعرق، ذخیره آب در خاک (آب سبز) کاهش می یابد. در مقابل آب های سطحی (آب آبی) روند افزایشی داشته و جریان ورودی به مخزن افزایش می یابد. این امر به طور بالقوه باعث افزایش فرسایش خاک و تنش آبی گیاه می شود.
-نتایج سناریوهای مختلف احتمال رخداد بحران های مکرر آب را در آینده ایران نشان می دهد.
- بی توجهی به اقلیم و تغییرات آن می تواند خسارات اجتماعی، محیط زیستی و اقتصادی قابل توجهی را به خصوص در زمان تشدید رخدادهای اقلیمی ایجاد کند.
سند ملی تغییر اقلیم نداریم!
با همه این تفاصیل و غصه های اقلیمی و زیست محیطی، همان طور که گفته شد، ایران همین حالا فاقد سند ملی مقابله با تبعات تغییر اقلیم است. آیا مسئولان سازمان محیط زیست درباره این کم کاری بزرگ، در یک یا دو دهه قبل، امروز مقصر نیستند، آیا نباید امروز پرونده ای برایشان با اتهام «ترک فعل در انجام وظایف» باز شود؟ در عین حال برنامه هفتم توسعه، این تکلیف را از ابتدای سال 1403 برای دولت تعیین کرده است که این سند را آماده کند که دکتر داریوش گلعلیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم هم در گفت وگو با خراسان می گوید: منتظر هستیم برنامه هفتم ابلاغ شود که ما در مرکز ملی تغییر اقلیم و سازمان محیط زیست، بتوانیم سازوکار تدوین این برنامه را طراحی کنیم اما تصور ما این است که تهیه این برنامه شاید 2 تا 3 سال زمان ببرد. چراکه ما باید بتوانیم برنامه سازگاری کشور در حوزه های گوناگون همچون کشاورزی، هواشناسی، بهداشت و سلامت، راه، نیرو، صنعت و... در برابر تغییر اقلیم را تدوین کنیم.