شمه ای از شگردهای «طنز فاخر»
توصیه های استادان اسماعیل امینی، شاعر و پژوهشگر ادبی، داوود امیریان و محسن فراهانی از نویسندگان صاحبنام حوزه طنز
محمد بهبودی نیا -calture@khorasannews.com
چهارمین و پنجمین جلسه از سلسله نشست های رویداد آموزشی «طنز قلمه» حوزه هنری به همت مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی در مشهد برگزار شد.
به گزارش خراسان، رویداد آموزشی «طنز قلمه» با رویکردی آموزش محور در حوزه داستان و شعر، از مدتی پیش آغاز به کارکرده است. در سلسله نشست های این رویداد که در استانهای مختلف کشور بهصورت مجازی و حضوری برگزار میشود، تمرکز اصلی برآموزش طنزنویسی فاخر با تکیهبر اصول حرفهای آن است. هفته گذشته این کارگاهها با حضور مدرسان آن به مشهد رسید تا طنزپردازان حوزه شعر و داستان در مکتب هنر رضوان مشهد پای درس استادان دکتر اسماعیل امینی، داوود امیریان و محسن فراهانی بنشینند.
به زبان مردم بنویسیم
دکتر اسماعیل امینی شاعر و طنزپرداز، در چهارمین جلسه این نشست ضمن اشاره به لزوم بهره بری از تکنیکها در خلق شعر طنز و همچنین اهمیت بالای سخن گفتن به زبان مردم درآثارتولید شده در حوزه شعر و داستان گفت: انتخاب موضوع و زاویه دید طنزپرداز یکی از موضوعات اصلی است که باید به آن توجه داشته باشیم. در همین راستا طنزنویسان کاربلد علاوه بر پرداختن به موضوعات کلی، به موضوعات جزئی بهعنوان یک نمونه عینی از یک وضعیت خندهدار میپردازند.
امینی افزود: در زمان خلق یک اثر طنز باید صحنهها را به شکلی ترسیم کنیم که مخاطب، آن صحنه را بهوضوح در ذهنش ببیند. به عبارتی در طنزنویسی نباید یک موضوع را به مخاطب بگوییم بلکه باید آن را به مخاطب نشان دهیم. پس پرهیز از مستقیم گویی یکی از مهمترین اصول طنزنویسی است. یک اصل مهم دیگر در طنزنویسی، به زبان مردم سخن گفتن است. ما هر چه بیشتر در نوشتارمان به زبان مردم نزدیک شویم شاهد موفقیت بیشتری در خوانده شدن و شنیده شدن اثر هنریمان هستیم.
نگاه از بالا به پایین ممنوع
وی خاطرنشان کرد: برخی نویسندگان و شاعران ما هنگام نوشتن، خود را در موضع بالاتر از مخاطب قرار میدهند که این نوع نگاه یک خطای بزرگ به شمار میآید. ما باید همیشه به این اصل مهم پایبند باشیم. اگرچه شاعرانی مانند سعدی طنزپرداز نبودند، اما در آثارشان به طنز هم توجه کردند و در همین آثار ما شاهد این اصل مهم هستیم که این شاعران خود را در موضع برابر با مخاطب قرار دادهاند.
این طنزپرداز برجسته در ادامه به تشریح اهمیت فاصلهگذاری میان شوخی زننده و شوخی دوستانه در اثر طنز پرداخت و گفت: شما برای خلق یک اثر طنز محورمیتوانید با صاحبان مشاغل مختلف شوخی کنید، البته نه شوخی زننده بلکه شوخیها باید دوستانه باشد. در این راستا، باید جزئیات و ظرافتهای این مشاغل را بشناسید به این معنی که به رفتار منفی سوژهها نگاهی مثبت داشته باشید و با آن شوخی کنید.
تأثیر شگرف شوخیهای غیرمنتظره
امینی خاطرنشان کرد: از شوخیهای غیرمنتظره در آثارتان زیاد استفاده کنید زیرا استفاده از جملات موازی، تکنیکی قابل پیشبینی و خستهکننده است. باید پذیرفت که ساختار تکراری در یک اثر طنز هیچگاه نمیتواند شگفتی و غافلگیری ایجاد کند.
سفرهای استانی برای استعدادیابی
بی تردید یکی از نکات مثبت این سلسله نشست ها را میتوان در آموزشهای گامبهگام و استعدادیابیهایی دانست که توسط استادان این کارگاهها در سفرهای استانیشان انجام میشود. استعدادیابیهایی که از پایتخت تا استانهای کم برخوردار کشور را شامل میشود. پس از برگزاری چهارمین نشست رویداد آموزشی «طنز قلمه» در مشهد در حوزه شعر، جلسه پنجم این رویداد نیز با محوریت خوانش و نقد و بررسی داستانهای طنز با حضور داوود امیریان، فیلمنامهنویس و طنزپرداز و محسن فراهانی، طنزپرداز شناختهشده کشور در مشهد برگزار شد.
برگزاری این جلسه، بعدازظهر چهارشنبه (30 خردادماه) را برای نویسندگان مشهدی بهروزی خاص تبدیل کرده بود.
تضاد و اغراق؛ 2تکنیک مهم طنزنویسی
در این جلسه که به همت انجمن عصر داستان برگزار شد، ابتدا محسن فراهانی سردبیر سایت دفتر طنز حوزه هنری به موضوعاتی از قبیل اهمیت سوژه یابی، شخصیتپردازی و بهرهگیری از لحن در طنز اشاره کرد. سپس با اشاره به کتاب «آبنبات هلدار»، به نکاتی درخصوص اهمیت بهرهگیری از لهجه در خلق آثار طنز پرداخت و گفت: لهجه در طنز کاربردی راهبردی دارد. نویسندگان مشهدی که از نعمت لهجه برخوردار هستند، میتوانند از این ظرفیت بهخوبی در داستانهایی که مینویسند، استفاده کنند.
فراهانی تصریح کرد: تضاد و اغراق دو تکنیک اصلی در داستاننویسی به شیوه طنز است. البته باید نویسنده بداند در چه حدی اغراق کند تا این تکنیک از یک ظرفیت مثبت به عاملی ضربه زننده تبدیل نشود.
فراهانی گفت: علاوه بر استفاده پرشمار از شوخیها در یک اثر داستانی طنز، باید به سراغ ساختارشکنیها نیز رفت.
با شکستن ساختارهای طبیعی و منطقی، میتوان در داستان طنز یک فضای دوستداشتنی خلق کرد و منظور از شکستن ساختارهای طبیعی و منطقی این است که غیرممکنها، ممکن و غیرحقیقیها، حقیقی شود. البته در این میان باید حواسمان به گریز از تکراری و کلیشهای شدن هم باشد.
شیرین بنویسیم
در ادامه داوود امیریان به ریزهکاریهای دیگری برای ایجاد جذابیت در خلق داستان طنز موفق، اشاره کرد و گفت: نوشتن با لحن شیرین یکی از اصول مهم داستاننویسی در حوزه طنز است، با تکیهبر این اصل مهم میتوانیم موقعیتهای طنز خلق و بر میزان غنای اثر داستانی خودمان اضافه کنیم. عزیز نسین نویسندهای است که در داستانهایش به دلیل شیرین نویسی ارتباطی عمیق با مخاطب برقرار و درعینحال مشکلات اجتماعی را نیز بیان میکند. البته در این میان باید حواسمان به این نکته مهم هم باشد که ضربه کوبنده پایان داستان، نقش مهمی در ماندگاری آن اثر در ذهن مخاطب دارد.
گریز از طنزنویسی تاریخمصرف دار
وی خاطرنشان کرد: طولانی نوشتن یکی از آسیبهای داستاننویسی است. ما بهعنوان داستاننویس باید مدیریت بهرهگیری از تعداد کلمات را داشته باشیم. گاهی میتوانیم از یک داستان کوتاه چندین سطر را کم کنیم آنهم به شکلی که نهتنها ضربهای به بدنه داستان وارد نشود بلکه به شیرینی داستانمان اضافه کند.
جهان داستان، جهان اغراق است و باید از این تکنیک نیز به بهترین شکل ممکن بهره ببریم و نکته دیگر این که باید حواسمان به این نکته باشد که نباید بهصورت مستقیم به موضوعات بپردازیم و همچنین باید بهگونهای بنویسیم که داستانمان به دلیل بهرهگیری از برخی کلمات و موقعیتها تاریخمصرف دار نشود.