در بخش اشتغال برنامه منتشر شده  دولت علاوه بر طرح‌های کلان رونق تولید و اشتغال از برنامه ویژه اشتغال نیز رونمایی و بیش از 20 طرح در سه دسته را برای اجرا معرفی کرده است. از مهم ترین این طرح‌ها  می‌توان به طرح کارانه اشتغال جوانان با ظرفیت سالانه 150 هزار شغل اشاره کرد.

روز گذشته برنامه اقتصادی دولت دوازدهم در حوزه عدالت اجتماعی و حمایت از قشرهای ضعیف را بررسی کردیم. در این حوزه دولت وعده داده است که معیشت حدود 10 میلیون فقیر را از طریق یک برنامه سه مرحله ای تا سال 99  به پنج برابر ارتقا دهد. بخش مهم و قطور دیگری نیز در برنامه اقتصادی دولت دوازدهم به موضوع اشتغال اختصاص دارد. در این بخش دولت علاوه بر طرح‌های کلان رونق تولید و اشتغال از برنامه ویژه اشتغال نیز رونمایی و بیش از 20 طرح در سه دسته را برای اجرا معرفی کرده است. از مهم ترین این طرح‌ها  می‌توان به طرح کارانه اشتغال جوانان با ظرفیت سالانه 150 هزار شغل، طرح معافیت بیمه ای کارفرمایان با ظرفیت ایجاد 400 هزار شغل در سال جاری و طرح تکاپو برای ایجاد 445 هزار شغل در سال اشاره کرد که مجموع همین سه طرح در صورت اجرا طبق وعده‌ها ، حدود یک میلیون شغل در سال جاری ایجاد خواهد کرد که باید به آن مشاغل ایجادشده از محل رشد اقتصاد (برنامه‌های کلان دولت) و سایر برنامه‌ها  مثل اشتغال امید و ... را نیز افزود.
تامین مالی تولید و اشتغال با اصلاح نظام بانکی و توسعه بازار سرمایه
یکی از برنامه‌های کلان دولت در حوزه اشتغال ( و البته رونق تولید) موضوع تامین مالی تولید و اشتغال است. در این برنامه دو محور اصلی یعنی اصلاح نظام بانکی و توسعه بازار سرمایه به چشم می‌خورد. در حوزه اصلاح نظام بانکی تاکید شده است که "این برنامه بر اساس معضلات میان مدت شناسایی شده در نظام بانکی، به طور مشخص شامل چهار برنامه به هم پیوسته است که برای تخفیف 4 معضل: 1. جریان نقد، 2. بدهی‌های دولت، 3. افت سرمایه بانک‌ها  و 4. مطالبات غیرجاری بانک‌ها  ارائه شده است". گفتنی است دولت در چهار سال گذشته در این حوزه نتوانسته است این معضلات را تخفیف دهد بنابراین این برنامه‌ها  عموما تکرار برنامه‌های گذشته برای اصلاح نظام بانکی و تامین مالی است. در حوزه توسعه بازار سرمایه نیز بر گسترش اوراق بهادار دولتی و تنوع دادن به ابزارهای تامین مالی تاکید شده است.
برنامه افزایش اشتغال با کاهش مصرف انرژی
در این برنامه دولت آمده است که می‌توان با کاهش آلودگی هوا شغل ایجاد کرد. این برنامه شامل دو محور اصلی یعنی صرفه جویی انرژی و اصلاح بازار انرژی است. در محور اول کاهش مصرف انرژی  معادل یک میلیون بشکه نفت خام هدف گذاری شده است. بر این اساس بخش خصوصی برای ایجاد سامانه حمل و نقل درون شهری متحول شده اقدام می‌کند و در این بخش از محل صرفه جویی نفت خام سرمایه‌گذاری خواهد شد. ضمن این سرمایه گذاری‌ها  شغل نیز ایجاد می‌شود و آلودگی نیز کاهش می‌یابد.
برنامه اشتغال درآمد آفرین از طریق گسترش بخش خصوصی و توسعه برون گرایی اقتصاد
این برنامه مبتنی بر ایجاد شغل از محل رشد اقتصادی است. در برنامه دولت دوازدهم آمده است که بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد نمی‌توان کشوری را یافت که در دوره‌ای بلندمدت رشد اقتصادی بالا داشته باشد، اما این مهم با درون گرایی اقتصاد یا دولتی بودن اقتصاد حاصل شده باشد؛ بنابراین یکی از مهم ترین برنامه‌ها  در زمینه افزایش تولید و اشتغال برون گرایی و کاهش مداخله دولت است. در این برنامه تاکید شده است با اتخاذ راهبرد برون گرایی مبتنی بر صادرات شغل‌ها یمان را از سایر کشورها پس خواهیم گرفت. در این بخش بر محورهای کلی نظیر انتخاب شرکای تجاری پایدار، تسهیل تجارت و جذب سرمایه خارجی تصریح شده اما  اهداف و راهبردهای مشخصی ذکر نشده است.
برنامه‌های "ویژه اشتغال"
در آن چه پیش از این گفته شد، دولت دوازدهم ایجاد اشتغال را از مسیر رشد اقتصادی و همچنین گسترش برون گرایی و بهبود فضای کسب و کار پیگیری می‌کرد. اما طبق برنامه‌های اعلام شده این دولت برنامه‌های ویژه ای نیز دارد که مستقیم برای ایجاد شغل طراحی شده است.
در این برنامه که "برنامه ویژه اشتغال" نامیده شده، تاکید شده است که بر خلاف گذشته که فقط به پرداخت وام و تسهیل مجوز و بیمه برای ایجاد شغل تاکید می‌شد، به جنبه‌های دیگر نیز توجه جدی شده است. بنابراین در این برنامه، طیفی از طرح‌ها  و پروژه‌های معطوف به ایجاد اشتغال یا تقویت  مهارت‌های نیروی کار در نظر گرفته شده است.
جدول  1  تعدادی از این طرح‌ها  را نشان می‌دهد.
 طرح کارانه اشتغال جوانان (کاج) و کارورزی:
یکی از برنامه‌های دولت دوازدهم که معطوف به قشر تحصیل کرده بیکار طراحی شده وهدفش افزایش اشتغال پذیری و افزایش مهارت‌های این گروه است، طرح کارورزی است. آن گونه که در برنامه آمده، کارورزی در طرح کارانه اشتغال جوانان در مراحل زیر انجام می‌شود:
1. ثبت نام متقاضی در دوره کارورزی و سپری کردن 4 تا 6 ماه دوره آموزشی مذکور در بنگاه‌های اقتصادی واجد شرایط در کارگاه‌های فعال بخش خصوصی و تعاونی؛
2 . پرداخت کمک هزینه دوره آموزشی کارورزی توسط دولت ماهانه معادل یک چهارم حداقل دستمزد که البته منوط به تأیید کارفرما و وزارت کار است. این رقم در سال جاری حدود 230 هزار تومان خواهد شد.
3 . پرداخت بیمه مسئولیت مدنی برای هر کارورز توسط دولت از محل اعتبارات عمومی پیش بینی شده است.
هزینه‌های اجرای طرح کاج؛ 160 میلیارد تومان
جدول 2  هزینه‌های برآوردی اجرای طرح را نشان می‌دهد. این برنامه پیش بینی کرده است که سالانه حداقل 123 هزار و حداکثر 250 هزار نفر در این طرح شرکت کنند. بدین ترتیب به طور متوسط 150 هزار نفر در سال مدنظر قرار گرفته اند که برای اجرای این طرح 160 میلیارد تومان منابع نیاز خواهد بود. همان گونه که گفته شد این منابع از محل بودجه عمومی تامین خواهد شد.
ایجاد 400 هزار شغل از محل معافیت بیمه ای سهم کارفرما
یکی دیگر از طرح‌های دولت دوازدهم ایجاد مشوق‌هایی برای کارفرمایان است تا انگیزه بیشتری برای استخدام نیروی کار جدید داشته باشند. بنا بر این   دولت پیش بینی کرده است که بر اساس مواد قانونی، سهم بیمه کارفرمایان را در قبال استخدام نیروی کار جدید و تحصیل کرده ببخشد. در واقع سهم بیمه این افراد نه از کارفرما بلکه از دولت دریافت خواهد شد و به حساب تامین اجتماعی خواهد رفت. درباره آثار این طرح در برنامه دولت دوازدهم آمده است: مطابق چارچوب‌های تعریف شده در این طرح، مقرر است از طریق برقراری مشوق معافیت کارفرما از پرداخت حق بیمه سهم کارفرما برای ایجاد اشتغال برای 400 هزار نفر از دانش آموختگان جوان در سال جاری اقدام شود.
منابع طرح معافیت بیمه ای کارفرما؛ 327 میلیارد تومان در سال 96
این برنامه پیش بینی کرده است که امسال 100 هزار نفر از این طریق مشغول به کار شوند و حداقل مزد یعنی 910 هزار تومان دریافت کنند. در این حالت دولت موظف می‌شود تمام 30 درصد حق بیمه را پرداخت کند. بر این اساس 327 میلیارد تومان منابع در سال 96 نیاز خواهد بود. منابع مورد نیاز برای سال‌های بعد به مرور توسط وزارت کار محاسبه خواهد شد. جدول 3 نحوه محاسبه منابع را نشان می‌دهد. درباره نحوه تامین منابع مالی موردنیاز اجرای این طرح آمده است که از محل اعتبارات اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها  و تبصره 14 قانون بودجه سال 1396 کل کشور تأمین خواهد شد.
اعتبار 3 میلیون تومانی برای هر جوان در طرح اشتغال امید
دیگر طرح اشتغالی دولت دوازدهم با عنوان اشتغال امید معرفی شده است که بر اساس آن برای هر جوان 25 تا 30 ساله سه میلیون تومان اعتبار امید در نظر گرفته شده است که در صورت شرکت فرد در برنامه‌های تعریف شده قابل نقد شدن خواهد بود. در واقع جوان باید به یکی از اشکال زیر وارد فعالیت شغلی شود تا بتواند این مبلغ را دریافت کند:
 1- در یک کارگاه دارای کد کارگاهی استخدام شود.
2- در دوره کارورزی یا دوره‌های آمادگی شغلی فارغ التحصیلان دانشگاهی شرکت کند.
3- در قالب مشاغل عمومی مشغول به کار شود و مهارت‌های لازم را بیاموزد (این بخش مخصوص افراد فاقد تحصیلات دانشگاهی است)
4 هزار میلیارد تومان، منابع مورد نیاز طرح امید
دولت تاکید کرده است که بر اساس برآوردها این طرح به چهار هزار میلیارد تومان منابع نیاز خواهد داشت. درباره نحوه تامین این منابع نیز به گشایش‌های پس از برجام و افزایش صادرات نفت اشاره شده و محل دقیقی ذکر نشده است. البته مواد قانونی مثل بندهای 14 و 18 بودجه 96 و ماده 12 برنامه ششم ذکر شده است که منابع طرح از محل آن‌ها  قابل تامین است اما تصریح نشده که دقیقا از کدام محل و چه مقدار منابع برای این طرح تامین خواهد شد.
طرح تکاپو با هدف ایجاد سالانه 445 هزار شغل
طرح تکاپو مهم ترین طرح دولت برای ایجاد شغل برشمرده شده است. محور این طرح شناسایی رسته‌های شغلی مزیت دار و اشتغال زا و حمایت از توسعه آن‌ها ست. طبق این طرح الگوی مناسبی برای انجام مداخلات توسعه ای در جهت توسعه زنجیره ارزش کسب و کارها ارائه می‌شود. این طرح که در دولت یازدهم به صورت محدود در برخی رسته‌ها  مثل پوشاک اجرا شده است در آینده نیز در رسته‌های منتخب دیگر اجرا خواهد شد. پیش بینی اشتغال این طرح سالانه 445 هزار شغل است.