جرثقیلهای غولآسا خطری که جدی گرفته نمیشود
فقط کافی است سرتان را بالا بگیرید؛ به احتمال زیاد یکی از 978 تاور کرین (جرثقیلهای شهری) فعال در سطح شهر تهران جایی همان حوالی درست بالای سرتان مشغول کار است.
تاورکرینها اگر تا چند سال پیش فقط در برخی نقاط شهر دیده میشدند، حالا با شیوع بلندمرتبه سازی در تمام سطح شهر، جایی نمانده که فتح نکرده باشند. تصویر آنها با سنگهای بتنیِ چند تنی و بازوهای فلزی و نردبان بلندشان، حالا برای خیلیها یک تصویر آشناست. فرقی نمیکند حوالی میدان ولیعصر باشید یا بولوار میرداماد، خیابان ایرانشهر باشید یا کمی آن طرف تر، خیابان خیام یا بزرگراه همت و نیایش تهران؛ این غولهای آهنی، اینجا و آنجا برفراز شهر سایه انداخته اند؛ حضوری که بدون حاشیه هم نبوده و هرچند وقت یک بار با حادثههای بزرگ و کوچکشان، آنها را به تیتر صفحات حوادث روزنامهها تبدیل کرده است. حادثه سقوط تاورکرین در بزرگراه نیایش، آخرین حادثهای است که پای این غولهای آهنی را به میان کشیده و یک قربانی دیگر به فهرست قربانیان تاورکرینها اضافه کرده است.
اتفاقی که به جلسه غیرعلنی شورای شهر تهران هم کشیده شد و رئیس شورای شهر را بر آن داشت تا در ابتدای دویست و یکمین جلسه شورا بر لزوم استانداردسازی تاورکرینها تاکید کند و از برنامههای شورا برای تدوین طرح یک فوریتی یا دوفوریتی برای شهرداری خبر بدهد تا در نهایت، این جرثقیلها به شکل مطلوب تری، استانداردسازی شوند.
مهدی چمران با اشاره به این که این بالابرها عمدتاً از کشورهای حاشیه خلیج فارس خریده شده و به دلیل شرایط آب وهوایی عمر بیشترشان به پایان رسیده است و باید از رده خارج شوند، سازمان ملی استاندارد، شهرداری و سازمان نظام مهندسی را به عنوان سه نهاد مسئول در این قضیه خطاب قرار داد و گفت: مؤسسه استاندارد موظف است این جرثقیلها را استاندارد سازی کند و شهرداریها و سازمان نظام مهندسی نیز موظف هستند تائیدیه استاندارد این بالابرها را از پیمانکاران طلب کنند تا آنان براساس استاندارد کار انجام دهند.
استاندارد بودن 21 درصدی تاورکرینها
بحث درباره تاورکرینها در صحن شورا، البته، موضوع جدیدی نیست. صفحات تقویم را که ورق بزنیم و به جلسه غیرعلنی شورا در 26 مهر برسیم، باز هم تاورکرینها به موضوع مورد مناقشه اعضای شورا تبدیل میشوند. مخصوصاً وقتی که پژمان پشمچی زاده، معاون شهردار تهران، در این جلسه از وضعیت نابسامان تاورکرینها خبر میدهد و میگوید: فقط ٢١ درصد تاورکرینهای تهران گواهی کیفیت دارند. به گفته معاون شهردار تهران، از ٩٧٨ بالابری که در تهران فعالیت میکنن د، تنها ٢١ درصد گواهی کیفیت، ٢٧ درصد تائیدیه صلاحیت اپراتور و ١٣ درصد تائیدیه گزارش از مهندس ناظر دارند. این آمار و ارقام وقتی در کنار حوادث اخیر قرار میگیرند، ناخواسته توجه عموم مردم را به بحث فعالیت و استاندارد بودن تاورکرینها جلب میکنند. مردمی که تا چند وقت پیش با خیال راحت در محدوده فعالیت این جرثقیلهای آهنی بزرگ تردد میکردند، حالا با استرس از نزدیکی تاورکرینها میگذرند.
نگرانی مردم از سقوط جرثقیل ها
نگرانی و استرس مردم از نظر رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران بیدلیل هم نیست. اقبال شاکری با اشاره به حادثه سقوط تاورکرین بزرگراه نیایش به جام جم میگوید: درباره این اتفاق، شورا بررسیهای لازم را انجام داده است. طبق مدارک موجود، این جرثقیل سال 1975 ساخته شده، علت شکستن آن هم بلند کردن بار هشت تنی، به رغم ظرفیت شش تنی اش بوده است. البته این جرثقیل مجوز بازرسی استاندارد داشت، اما مهلت این مجوز تمام شده و تمدید نشده بود. مدتی قبل از حادثه هم از طرف سرپرست ناحیه 7 منطقه 5 شهرداری به مالک پروژه تذکر داده شد، اما مسئول پروژه به کارش ادامه داده بود و البته، مسئولیت حادثه هم صرفا با مسئولان پروژه است.
رئیس کمیته عمران شورای شهر به فعالیتهای صورت گرفته در زمینه استانداردسازی تاور کرینها اشاره کرد و گفت: سال گذشته با مشارکت اداره استاندارد و شورا، چهارشرکت برای بازرسی و ارائه گواهی سلامت و استاندارد به تاورکرینها تعیین شدند، اما در این مدت فقط 10 درصد جرثقیلهای موجود این گواهینامه را گرفتهاند که این آمار اصلاً قابل قبول نیست. راه حل هم این است که شهرداری وارد موضوع و مانع کار بقیه شود؛ این اتفاق هم در صورتی رخ میدهد که ناظر نظام مهندسی به شهرداری گزارش بدهد.
استاندارد تاورکرینها اجباری نیست
ورود مدیریت شهری به بحث ایمنی تاورکرین ها، بحث جدیدی نیست. هربار با رخ دادن یک حادثه، نگاهها به سمت مسئولان شهری برمی گردد.غلامرضا عبدی، کارشناس استاندارد تاورکرینها و دبیرعلمی همایش استاندارد و ایمنی جرثقیلها و صنایع وابسته، هم با اشاره به این موضوع، به جام جم میگوید: متأسفانه بحث استاندارد اجباری برای تاورکرینها در کشور ما لحاظ نشده است؛ یعنی با این که محصولی مثل چای در کشور ما استاندارد اجباری دارد، اما تاورکرین هنوز به اجباری بودن استاندارد نرسیده است. مشکل هم اینجاست که بحث اجباری شدن استاندارد برای هر موضوع، یک بحث زمانبر است و باید از طریق جامعه یا نهادهای تخصصی به سازمان ملی استاندارد گفته شود تا سازمان، آن را در اولویت استانداردسازی و اجباری شدن قرار دهد؛ البته در استاندارد شدن یک محصول، فقط سازمان استاندارد دخیل نیست، وزارت دادگستری و قوه قضاییه هم دخیل هستند. همه این نهادها باید در شورای عالی استاندارد، لزوم اجباری بودن یک استاندارد را تائید کنند که حالا با توجه به نگرانیهای به وجود آمده در جامعه امیدواریم به این موضوع در تاورکرینها هم اهمیت بدهند.
عبدی، در ادامه، با اشاره به آمارهای غیررسمی، از وجود 1200 تاورکرین در سطح شهر تهران خبر میدهد و میگوید که از این تعداد 978 تاورکرین فعال است، اما چون استاندارد برای اینها اجباری نیست، از سه مرحله نظارت استاندارد عبور نمیکنند؛ یعنی نظارت قبل از نصب، حین نصب و بعد از نصب. کارشناس استاندارد تاورکرینها درباره دلایل افزایش تعداد تاورکرینها در سطح شهر میگوید: در این قضیه چند عامل دخیل است. یکی این که واردات جرثقیلهای متحرک در چند سال گذشته محدود شد و در نتیجه واردکنندهها به واردات جرثقیلهای برجی روی آوردند. دلیل دوم هم به خاطر اعتماد سازی و جلب مشارکت سرمایه گذارها در پروژههای ساختمانی است؛ به عبارتی افرادی که مجری این پروژهها بودند ترجیح دادند با نصب یک تاورکرین، حتی بدون این که توجیه منطقی در روند کار داشته باشد، سرمایه گذار جلب کنند.
مشکلات موجود بر سر راه استاندارد سازی
از آنجا که نصب تاورکرینها برای کارفرماها بین پنج تا 30 میلیون هزینه برمی دارد، برخی مدیران میگویند اگر حادثهای پیش آمد، مسئولیت آن با ماست. مشکل دیگر این است که در بیشتر پروژه ها، جرثقیل ها، باری بیش از اندازه باربرداری شان بلند میکنند و از آنجا که متوسط عمر آنها بالای 20 سال است، به مرور مشکل ساز میشوند.