![](http://khorasannews.com/content/upload/04ee1ff4-21b5-4ef4-91dc-2dfcc1aedacf.jpg)
علیرضا کافی - سال هاست که زنگ خطر برای طلاق به صدا در آمده است.آمار کشوری آن گونه که رئیس سازمان بهزیستی کشور اعلام کرده است حاکی است که از هر شش ازدواج درکشور یک ازدواج به طلاق می انجامد. البته وضعیت در پایتخت کشور کمی بحرانی تر است و مدیر کل ثبت احوال تهران درآخرین آماری که از نسبت ازدواج به طلاق در رسانه ها ارائه داده این نسبت را 96/2 اعلام کرده است.به گفته محمد مهدی اعلایی، مدیر کل ثبت احوال استان تهران این رقم این گونه معنا می شود که از هر سه ازدواج در تهران یک ازدواج ختم به طلاق می شود.در این بین و در زمان مطرح شدن طلاق بین یک زوج آن چه پیش از همه مطرح می شود مهریه و چگونگی دریافت آن است.از اسفند ماه سال 91وقتی قانون حمایت از خانواده پس از کش و قوس های فراوان در نهایت به تصویب مجلس و تایید شورای نگهبان رسید؛ موضوع مطالبه مهریه نیز به شکلی دیگر مطرح شد.
مهریه ای که تا پیش از این مردان بسیاری را راهی زندان کرده بود و به نوعی اهرم فشار برای جلوگیری از طلاق و سازگاری اجباری زوج ها به حساب می آمد پس از تصویب قانون حمایت از خانواده از اهرم فشار برای پایداری زندگی های ناپایدار خارج شد.بر اساس ماده 22قانون حمایت از خانواده هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا 110 سکّه تمام بهارآزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده ۲ قانون اجرای محکومیتهای مالی است. چنان چه مهریه بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز همچنان الزامی است. در تفسیر این ماده قانونی باید به قانون اجرای محکومیت های مالی مراجعه کرد ،جایی که قانون گذار در ماده 2 آن بر این نکته تاکید دارد که مرجع اجرا کننده رأی، اعم از قسمت اجرای دادگاه صادرکننده اجراییه یا مجری نیابت، مکلف است به تقاضای محکوم له از شیوه های پیشبینیشده در این قانون و نیز به هر نحو دیگر که از نظر قانونی ممکن باشد، برای شناسایی اموال محکوم علیه و توقیف آن به میزان محکوم به اقدام کند.این بدین معناست که بر اساس قانون حمایت از خانواده زوجه فقط به این شرط می تواند 110سکه از مهریه خود را از زوج وصول کند که مرد اموالی برای به توقیف درآمدن داشته باشد.در غیر این صورت زوج می تواند برای تمام مهریه به دادگاه تقاضای اعسار دهد و با آوردن چهار شاهد مهریه مورد مطالبه همسرش را به صورت اقساط پرداخت کند.
با این شرایط آیا هنوز خانواده ها بر مهریه های سنگین اصرار دارند؟آیا دادگاه مردانی را که توانایی پرداخت مهریه ندارند، راهی زندان می کند و در مجموع این قانون چه تاثیری در کاهش یا افزایش طلاق و همچنین ثبت مهریه های نجومی و کاهش زندانیان مهریه داشته است؟
مهریه هادر بالاشهر و پایین شهر
برای بررسی این موضوع ابتدا به سراغ چندین دفترخانه ثبت ازدواج و طلاق در تهران می رویم.دفترخانه هایی در مناطق مختلف شهر از مرفه ترین مناطق گرفته تا قسمت های مرکزی شهر .
ابتدا به یکی از دفترخانه های ثبت ازدواج در منطقه یک تهران می رویم.سردفتر علاقه ای به ذکر نام دفترخانه و خودش ندارد .از میزان مهریه ها می پرسم و این که آیا هنوز هم کسی مهریه های سنگین و نجومی ثبت می کند یا خیر؟
سردفتر که مردی میانسال است اندکی تامل می کند و می گوید :راستش را بخواهید خیلی کم پیش می آید که کسی درخواست ثبت چند هزار سکه یا مهریه های عجیب و غریب داشته باشد.در این منطقه البته هنوز هم مهریه های بالا در نظر می گیرند ولی بالای هزار سکه خیلی کم شده است.البته خودم هنگام عقد با کسانی که می خواهند مهریه های سنگین در نظر بگیرند صحبت می کنم تا شاید کمی کوتاه بیایند ولی نکته این جاست که دراین زمینه دختر و پسر نقش چندانی ندارند و این خانواده ها و بزرگ ترهای فامیل هستندکه می برند و می دوزند و برای دختر و پسر تصمیم می گیرند.مثلا همین دیروز وقتی با خانواده ای مواجه شدم که اصرار داشتند به تاریخ تولد فرزندشان مهریه ثبت کنند به خنده گفتم: دیگر این نوع مهریه کردن مد نیست ها! اما ناگهان مادر عروس خانم ناراحت شد و گفت :حاج آقا مهریه خواهرش را همین طوری تعیین کردیم نمی توانیم بین بچه هایمان فرق بگذاریم که!
به دفترخانه ای در منطقه خیابان بهشتی می رویم.سر دفتر برای کاری بیرون رفته و به اجبار با منشی دفتر هم صحبت می شویم.اطلاعات خوبی هم دارد و می گوید :حقیقتش را بخواهید دیگر از آن مهریه های عجیب و غریب خبری نیست.خیلی از خانواده ها با تصور این که بیشتر از 110سکه رانمی توان وصول کرد زیاد به دنبال مهریه های سنگین نیستند.اما در مجموع بستگی به نظر خانواده ها دارد و شأن و منزلتی که برای خودشان قائلند! راستش را بخواهید مهریه در بیشتر ازدواج هایی که از اول سال تا الان ثبت کرده ایم حول وحوش 300 سکه بوده است.
البته بیشتر و کمتر هم داشته ایم ولی خیلی کم پیدا می شوند که کمتر از صد سکه مهر کنند.شاید از انگشتان یک دست هم کمتر.برای بررسی بیشتر به یک دفترثبت ازدواج و طلاق در مرکزشهر و البته کمی به سمت جنوب می رویم.سر دفتر تعیین میزان مهریه را امری کاملا شخصی و بر اساس توافق خانواده ها می داند و می گوید:چیزی که من دراین دو سال دیده ام کاهش شدید مهریه هاست.دیگر خبری از آن مهریه های سنگین نیست و بیشتر خانواده ها حول و حوش 110 سکه مهریه در نظر می گیرند.شاید علتش این باشد که شنیده اند بیشتر از این تعداد قابل اجرا گذاشتن نیست.در هر صورت عقدهایی که در دفتر خانه ما صورت می گیرد با کمی بیشتر یا کمتر از 110 سکه ثبت می شود.
ساعتی در دادگاه خانواده
در ادامه سری به دادگاه خانواده می زنیم.مجتمع قضایی شهیدمحلاتی در جنوب شرق تهران.مجتمعی بزرگ با تعداد مراجعه کنندگان زیاد که کمی گشت وگذار در آن کلی سوژه به دستت می دهد.چند دقیقه ای در حیاط قدم میزنم تا بالاخره به مرد جوانی حدودا 30 ساله بر می خورم که با وکیل خود گرم صحبت است وخودشان را برای حضور در دادگاه حاضر می کنند.حرف هایشان که تمام می شود جلو می روم و سر صحبت را باز می کنم.آن چه از صحبت هایشان بر می آید این است که همسر مرد مهریه خود را به اجرا گذاشته است.آدم هایی که به دادگاه می آیندمعمولا بی هیچ مقدمه ای سر درد دل را باز می کنند و هرآن چه در دل دارند بیرون می ریزند.مرد جوان می گوید :دو ماه بیشتر از عقدمان نگذشته بود که همسرم رفتارش به کلی عوض شد و برای دو هفته جواب تلفن هایم را هم نمی داد.بعد هم فهمیدم مهریه اش را به اجرا گذاشته است.می پرسم مهریه اش چقدراست؟درجوابم می گوید 355سکه بهار آزادی .
ولی فقط 33سکه را به اجرا گذاشته است.
وکیلم می گوید برای این که پول کمتری برای دادخواست پرداخت کند کم کم سکه ها را به اجرا می گذارد.وکیلش حرفش را قطع می کند و می گوید :این ترفند وکلاست برای این که پول کمتری برای باطل کردن تمبر پرداخت کنند.به همین دلیل به تدریج مهریه را به اجرا می گذارند.می پرسم: این اولین جلسه دادگاه است ؟درجوابم می گوید: نه ما در دادگاه شرکت نکردیم و حکم صادر شده است حالا آمده ایم تا در خواست اعسار دهیم و مهریه را قسط بندی کنیم.وقتی می پرسم که مهریه زندانی هم دارد یا نه؟ می گوید :
نه اگر چهار شاهد بیاوری و معسر بودنت را ثابت کنی دیگر زندان نمی روی.
زنان و مردانی بعد از سال ها زندگی حالا بسان غریبه ای دور از هم هر یک در گوشه ای از حیاط دادگاه نشسته اند و انتظار تشکیل جلسه را می کشند. هادی مردی حدود 45ساله است.آن قدر ناراحت است که برای جلو رفتن و صحبت کردن کمی دو دل می شوم.چند دقیقه ای که کنارش می نشینم خودش شروع به صحبت می کند؛از این که بعد از 12سال زندگی مشترک همسرش خانه و زندگی را ترک کرده و مهریه اش را به اجرا گذاشته است.
می گویم :خب این که مشکلی ندارد شما هم تقاضای اعسار بده و مهریه اش را قسطی پرداخت کن.خنده ای می کند و می گوید :اعسار دادن برای کسی است که مال و اموالی به نام خودش ندارد ولی کسی که در حساب بانکی اش پول باشد یا خودرو و خانه به نامش باشد دراولین اقدام اموالش را توقیف می کنند.
درست مثل من که خانمم حکم توقیف خودرویی را که خودم برایش خریده بودم ولی به نام خودم بود گرفته و حساب های بانکی ام را هم مسدود کرده است.
نزدیک ساختمان اصلی مجتمع دو خانم یکی جوان ودیگری میانسال سخت مشغول گفت وگو هستند.از حرف هایشان مشخص است زن مهریه اش را اجرا گذاشته و حالا مرد از پرداخت اقساط خودداری می کند.زن با ناراحتی می گوید :جانم را به لبم رسانده . 10 سال با همه بدبختی هایش سوختم و ساختم .معتاد بود ،کار نمی کرد،دست بزن داشت و ...
درخواست طلاق دادم و مهریه ام را هم خواستم.با این که پدرش کلی مال و اموال دارد ولی چهار تا شاهد آورد و مهریه را قسط بندی کرد.الان یک سالی می شود که از هم جدا شده ایم و من مانده ام با دو تا پسر بچه و کلی خرج و مخارج.باورتان نمی شود با این که دادگاه برایش ماهی 1.5 سکه بریده است ولی چند ماه به چند ماه پرداخت نمی کند و من مجبورم بیایم و شکایت کنم.دفعه قبل حکم جلبش را هم گرفتم ولی به زندان نرسیده وثیقه گذاشتند،سکه ها را دادند و آمد بیرون.هدفش این است که آزارم دهد تا از خیر مهریه ام بگذرم اما خدا شاهد است تمام منبع درآمد من برای اداره این زندگی و پرداخت کرایه خانه همین یک سکه در ماه است که آن هم جان به لب می شوم تا بگیرم.
وکیل زن خیلی کوتاه می گوید :با این قانون جدید دیگر زندانی مهریه مفهومی ندارد.فقط اگر مرد داشته باشد و از پرداخت مهریه آن هم به میزان 110سکه خودداری کند به زندان می رود.البته اگر مرد مال و اموالی داشته باشد زن می تواند حکم توقیف اموال بگیرد در غیر این صورت مرد چهار شاهد به دادگاه می آورد مهریه را قسط بندی می کند.به همین سادگی!
چهره شوکه شده مردی را که همسرش حساب های بانکی اش را بسته بود در کنار چهره سراسیمه زنی که یک سکه در ماه تمام درآمدش برای اداره یک زندگی است ، کنار هم می گذارم و با ذهنی درگیر از محوطه دادگاه خارج می شوم.ذهنی درگیر با یک سوال که اگرچه این قانون فرصت را برای برخی زنان کاسب مهریه برای درآمد زایی از مهریه های سنگین بسته است و ظاهرا مردان راگرفتار زندان و آسیب های بعدی آن نمی کند اما آیا قضات و دستگاه قضا راهی نیز برای حمایت از زنان درمانده ای که مهریه تنها حامی آن ها در شرایط سخت زندگی مشترک و حتی بعد از طلاق است پیش بینی کرده اند؟
اظهارات معاون ستاد دیه درباره روند روبه کاهش زندانیان مهریه
با اجرای قانون حمایت از خانواده و مساعدت ریاست قوه قضاییه ،ورودی زندانیان مهریه در کشور به صفر نزدیک شده است.محمد علی ساری، معاون ستاد دیه کشور در گفت وگو با خراسان ضمن تاکید بر این که زندانی شدن مردی که قادر به پرداخت مهریه همسرش نیست نه تنها دردی را دوا نمی کند بلکه آسیب زا نیز خواهد بود گفت:پس از تصویب قانون حمایت از خانواده در اسفند ماه سال 91و ابلاغ و اجرای آن ،ریاست قوه قضاییه نیز در بخشنامه ای به روسای دادگستری های استان ها خواستار لغو زندانی شدن بدهکاران مهریه شد.بر اساس این بخشنامه و البته قانون حمایت از خانواده ،زن باید هنگام ارائه درخواست خود به دادگاه اموال همسرش را برای توقیف معرفی کند تا دادگاه با توقیف اموال زوج ،مهریه زوجه را پرداخت کند.در غیر این صورت و در شرایطی که زوج اموالی دراختیار نداشته باشد بنا به درخواست وی مهریه تقسیط می شود.
ساری استان های خراسان رضوی و کرمانشاه را دو استان پیشرو در اجرای کاهش زندانیان مهریه در کشور دانست و گفت:از ابتدای امسال تا کنون میزان ورودی زندانی مهریه در این دو استان صفر بوده است. وی خاطر نشان کرد: با هماهنگی های صورت گرفته با قضات دادگاه های خانواده هیچ مردی به دلیل ناتوانی درپرداخت مهریه همسرش به زندان نخواهد رفت.معاون ستاددیه کشور دلیل ورود تعداد اندکی از زندانیان مهریه را به زندان های کشور، پرداخت نکردن اقساط تعیین شده دادگاه توسط مرد دانست و گفت:در این موارد نیز مرد پس از جلب ،می تواند برای تعدیل میزان اقساط درخواست دهد تا میزان پرداختی در هر ماه تعدیل شود.
وی خاطرنشان کرد :رسالت ستاد دیه کشور پرداخت تسهیلات به زندانیان مهریه ،نفقه،تصادفات رانندگی و بدهکاران مالی غیر ازکلاهبرداری است و از ابتدای امسال تا کنون نیز تعداد زیادی از افراد واجد شرایط ازاین تسهیلات استفاده کرده اند.
وی اظهار امیدواری کرد: با مساعدت تمامی روسای دادگستری های سراسر کشور میزان ورودی زندانیان دیه در کل کشور صفر شود چراکه زندانی شدن مرد به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه نه تنها گرهی از مشکلات باز نمی کند بلکه مشکلات وآسیب های بسیاری نیز در پی خواهد داشت.
مهم ترین نکات
درزمینه مهریه دختر وپسر نقش چندانی ندارند واین خانواده ها هستند که می برند ومی دوزند
یک سردفتر: دیگر خبری از مهریه های سنگین نیست و بیشتر خانواده ها حول و حوش 110 سکه مهریه در نظر می گیرند
زنی در دادگاه:با این که دادگاه برای همسرم ماهی 5/1سکه بریده است ولی چند ماه به چند ماه پرداخت نمی کند
با هماهنگی های صورت گرفته با قضات هیچ مردی به دلیل ناتوانی درپرداخت مهریه همسرش به زندان نخواهد رفت
پس از تصویب قانون حمایت از خانواده در اسفند ماه سال 91و ابلاغ و اجرای آن ،ریاست قوه قضاییه نیز در بخشنامه ای به روسای دادگستری های استان ها خواستار لغو زندانی شدن بدهکاران مهریه شد