دیپلماسی وحدت اسلامی
تعداد بازدید : 50
راهبرد وحدت اسلامی؛ از عرصه «سیاست» تا سپهر «فقاهت»
نویسنده : محمدعلی ندائی info@khorasannews.com
هرچند فصل نوین وحدت اسلامی ازعصرشیخ محمود شلتوت، رئیس دانشگاه الازهر وآیت ا...العظمی بروجردی، دومرجع بزرگ اسلامی آغاز می شود و با صدورفتوای جوازعمل به فقه جعفری ازسوی شیخ شلتوت وگسترش فقه مقارن درمراکزعلمی دینی اوج می گیرد ، با کاستی گرفتن تلاش های وحدت بخش تقریبی ،دوباره فعالیت ها متوجه وحدت سیاسی امت اسلامی می شود و وحدت سیاسی وجبهه ای ،درافق حرکت مصلحان واندیشمندان مسلمان برجسته می شود .این تغییراولویت،درشرایطی روی می دهد که انقلاب اسلامی ایران به پیروزی رسیده و حرکت های رهایی بخش مبارزان مسلمان جان تازه ای گرفته است ؛زیرا با پیروزی انقلاب اسلامی ، بعد سیاسی اسلام به صورت خاص مورد توجه قرارمی گیرد وجنبه های استکبارستیزی آن درمیان امت اسلامی تقویت می شود.براین اساس، دردهه اول تاسیس جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام خمینی (ره) با درپیش گرفتن وحدت اسلامی به مثابه یک راهبرد سیاسی ، درراستای شکل گیری واحیای امت اسلامی گام برمی دارند. برگزاری کنفرانس سالانه وحدت اسلامی ازسال 1366 و طرح مسئله فلسطین وآزادی قدس را می توان ازجمله شواهد این راهبرد برشمرد که توانست امت اسلامی را به عنوان یک جبهه متحد درعرصه بین الملل مطرح کند و قدرت وتوان آن را به رخ کشد.درچنین فضایی است که استکبارستیزی اوج می گیرد ،امام (ره) ازآمریکا به عنوان شیطان بزرگ یاد می کنند ،تقابل اسلام وکشورهای سلطه گرغربی به مثابه تقابل حق وباطل قلمداد می شود ومفاهیم ومعارف قرآنی درفضای احیاگرانه ای که حضرت امام (ره) پدید آورده اند،جان تازه ای می گیرد وخیزش اسلامی وارد دوران تازه ای می شود .
فصل جدید وحدت با تشکیل مجمع تقریب
در راستای تداوم وتقویت این فصل جدید ، حضرت آیت ا...خامنه ای که تفکرتقریبی وسلوک وحدت گرایانه ،بخش مهمی از اندیشه های معظم له را تشکیل می دهد،دردومین سال تصدی مقام رهبری،دستورتاسیس مجمع تقریب مذاهب اسلامی را درسال 69 صادرمی کنند که درپی آن، ساختاری منسجم وهدفمند دردرون نظام برای پیگیری وحدت وتقریب مذاهب اسلامی شکل می گیرد. با تاسیس مجمع، کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی که تا پیش ازآن توسط سازمان تبلیغات اسلامی برگزارمی شد، بر عهده این نهاد گذاشته می شود.این بنای نوپا دراستمرارحیات خود،پژوهشگاه مطالعات تقریبی وسپس دانشگاه مذاهب اسلامی را پدید می آورد و جلوه های اهتمام نظام به اصل اساسی وراهبرد بنیادین وحدت اسلامی را متبلورمی کند.
همین روند باعث می شود که مجدداً صبغه تقریبی وفقهی وحدت اسلامی پررنگ ترشود و درراستای تعمیق ونهادینه کردن وحدت اسلامی ،ظرفیت فقه تقریب گرا موردبهره برداری قرارگیرد وحضورعلمای مذاهب ومراجع عظام درروند تحقق وحدت اسلامی برجسته تر شود .
پیوند فقه وسیاست برای وحدت
بیانات ومشی رهبرمعظم انقلاب اسلامی طی 25سال رهبری ، بیانگر اهتمام معظم له به تعمیق ونهادینه کردن وحدت اسلامی واستفاده ازظرفیت های فقهی درامروحدت است؛چنان که ایشان دراولین ماه تصدی مقام رهبری نظام، حفظ وحدت را به عنوان یک تکلیف شرعی مطرح ودراین باره اظهارمی کنند:« حفظ وحدت را اصل قرار بدهیم و اگر تکلیف شرعی هم احساس کردیم، ولی دیدیم عمل به این تکلیف ممکن است مقداری تشنج به وجود آورد و وحدت را از بین ببرد، قطعاً انجام آنچه که تصور می کردیم تکلیف شرعی است، حرام است و حفظ وحدت واجب خواهد بود.» (12/4/1368)این سخن که متضمن اشاره ای ظریف به برخی ازچالش های ذهنی وحدت درایران است ، دراولین ماه سال 69 به طرح صریح شعارراهبردی وحدت اسلامی می انجامد ،آن جا که دراین باره می فرمایند:«شعار وحدت مسلمین را یک مسئله استراتژیک میدانم - یک مسئله تاکتیکی و مصلحتی هم نیست که حالا بگوییم مصلحت ما ایجاب میکند که با مسلمین غیر شیعه ارتباطات داشته باشیم - مسلمانان، به تدریج این اختلافات مذهبی و طایفهای را کم کنند و از بین ببرند؛ چون در خدمت دشمنان است.»( 26/01/1369)حضرت آیت ا... خامنه ای دراسفندماه سال 70 ودرسومین سال تصدی مقام رهبری ، ازموضع ولایت ورهبری جامعه اسلامی، رسانه ها را ازطعن خلفا برحذرمی دارند و در13اسفند این سال دردیدار گروه معارف رادیو با اشاره به تحریم طعن واهانت به خلفا ، به مسئولان چنین دستورمی دهند:« بعضی ها خیال می کنند که اگر بخواهند راجع به دوره خلفا تحلیل کنند، حتماً باید با طعن به آنها همراه باشد؛ نه، طعن به خلفا در رادیو جایز نیست. اگر تاکنون این نکته را در جلسات قبل نگفتهام، الان عرض می کنم که طعن به خلفا در رادیو مطلقاً جایز نیست؛ الان حرام شرعی است.»روند پیگیری وحدت اسلامی ازسوی ایشان با جدیت هرچه تمام تر ادامه دارد تا این که درنیمه دوم دهه هشتاد، زمانی که حرکت بیداری اسلامی وجبهه مقاومت باپیروزی بررژیم صهیونیستی درجنگ 33روزه به نقطه عطفی می رسد ودشمن با راه اندازی رسانه های تفرقه افکن سعی می کند شکست در نبرد فیزیکی را با تفرقه اندازی واختلاف میان مذاهب اسلامی جبران کند ،معظم له هوشمندانه به افشاگری این ترفند جدید می پردازند ودراین راستا خطاب به این رسانه ها اظهارمی دارند:« این جور نباشد که کسی از یک گوشهای خیال کند دارد از شیعه دفاع می کند و تصور کند دفاع از شیعه به این است که بتواند آتش دشمنی ضد شیعه و غیر شیعه را برانگیزد. این دفاع از شیعه نیست؛ این دفاع از ولایت نیست. اگر باطنش را بخواهید، این دفاع از آمریکاست؛ این دفاع از صهیونیستهاست.» (27/9/1387).
فتوای تاریخی
درشرایطی که فراخوان تفرقه هرروز ازحلقوم طرفداران اسلام آمریکایی وتشیع لندنی بلند وبلند ترمی شود ، مقام معظم رهبری درمهرماه 89 با صدورفتوایی تاریخی با تمام قوت وقدرت به مقابله با این موج برمی خیزند.
حضرت آیت ا... خامنه ای در این فتوا که با استقبال گسترده جهان اسلام مواجه می شود، اعلام می کنند: « اهانت به نمادهای برادران اهل سنت از جمله اتهام زنی به همسر پیامبر اسلام(ص) حرام است. این موضوع شامل زنان همه پیامبران و به ویژه سید الانبیاء پیامبر اعظم -حضرت محمد(ص) -می شود.»رهبرمعظم انقلاب این موضوع را در پاسخ به استفتایی مطرح می کنند که در آن خواسته شده بود تا ایشان نظر خود را درباره اهانت و استفاده از کلمات تحقیرآمیز و توهین به همسر پیامبر گرامی اسلام(ص) اعلام کنند.این درخواست صدور فتوا از سوی جمعی از علما و فرهیختگان شیعه منطقه احساء درعربستان سعودی مطرح شد. این استفتا در پی توهین به یکی ازهمسران پیامبر(ص) توسط یاسر الحبیب روحانی کویتی صورت گرفت که با واکنش ها و مخالفت های بسیاری روبه رو شد.
صدوراین فتوا در رسانه های عربی بازتاب فراوانی می یابد و از جمله روزنامه الانباء کویت، سایت پرمخاطب محیط، روزنامه های السفیر لبنان و الحیات چاپ لندن و سایت رادیو تلویزیون مصر آن را منعکس می کنند ومحافل علمی اهل سنت همچون الازهرنیز ازآن حمایت می کنند ودرداخل نیزازحمایت برخی ازمراجع عظام تقلید برخوردارمی شود.این فتوا علاوه برمقابله با تفکرات تکفیری واندیشه های غیرتقریب گرا ،فضای تقریبی را تقویت می کند و بستر را برای گفت وگوهای درون مذهبی فراهم می آورد.این درحالی است که دراین زمان اندیشه تکفیردرحال ظهوروگسترش است و فرقه های تکفیری درحال تکثیرند .
درپی فضای ایجاد شده وبه منظور آغازگفت وگوهای علمی بین مذاهب اسلامی ،معظم له درمهرماه سال 90 برهمواربودن مسیر این مناظرات تاکید می کنند ومی فرمایند:«اگر می خواهند بحث مذهبی بکنند، هیچ اشکالی ندارد - من بحث مذهبی را هم قبول دارم - اگر دوست دارند بحث علمیِ مذهبی بین علما و بین صاحبان فن بکنند، بنشینند این کار را بکنند؛ منتها نه در منظر و مرئای مردم، بلکه در جلسات علمی بنشینند با هم بحث کنند.» (20/7/1390)حضرت آیت ا...خامنه ای مجددا درمهرماه سال 92 برتحریم اختلاف و اهانت به مقدسات مذهبی تاکید می ورزند واظهارمی کنند:«این جانب همچون بسیاری از علمای اسلام و دلسوزان امّت اسلامی بار دیگر اعلام می کنم که هر گفته و عملی که موجب برافروختن آتش اختلاف میان مسلمانان شود و نیز اهانت به مقدّسات هر یک از گروههای مسلمان یا تکفیر یکی از مذاهب اسلامی، خدمت به اردوگاه کفر و شرک و خیانت به اسلام و حرام شرعی است.» (22/7/1392)بر پایه چنین روندی است که مشاهده می کنیم پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، وحدت اسلامی درمسیر جدیدی قرارمی گیرد و آرمان وحدت اسلامی با دوبال سیاست وفقاهت دنبال می شود.