عقب ماندگی پنجاه ساله صنعت ریلی کشور
مریم خدیوی-بیش از 80 سال از عمر صنعت حمل و نقل ریلی کشورمان می گذرد و با وجود ایمنی و با صرفه بودن آن هنوز پاسخ گوی میزان تقاضا نیست به طوری که کارشناسان حوزه ریلی معتقدند که این بخش از حمل و نقل فقط می تواند پاسخ گوی جابه جایی 10درصد از جمعیت متقاضی برای سفر باشد. درحالی که براساس اهداف سند چشم انداز توسعه رقم جابه جایی مسافر باید به 18درصد برسد .
به هر حال نیاز کشور به توسعه صنعت حمل و نقل ریلی اجتناب ناپذیر است به طوری که دکتر بهروزی کارشناس شبکه حمل و نقل ریلی با سابقه بیش از 30سال خدمت در این صنعت به خراسان گفت: ارتباطات بین المللی و تجاری شرایطی را به وجود آورده که سفرها افزایش یابد، از این رو صنعت ریلی هم مورد توجه بسیاری از کشورها واقع شده است و با آن که ایران کشوری پهناور و تقاضا برای جابه جایی بار و مسافر زیاد است اما صنعت حمل و نقل ریلی فقط پاسخ گوی نیاز سفر در کشورمان است .
یک کارشناس صنایع ریلی نیز یک شیوه مرسوم حمل و نقل زمینی و با صرفه اقتصادی بالا را از نظر مصرف انرژی و ایمنی، راه آهن دانست و به خراسان گفت: توسعه و گسترش این صنعت با توجه به مساحت کشورمان مناسب نیست .
ایران با مساحتی در حدود یک میلیون و 650هزار کیلومتر مربع ، وسعتی بیش از شش کشور انگلستان، فرانسه ، آلمان، ایتالیا، هلند و بلژیک دارد و از طریق راه آهن می تواند محل اتصال به قاره اروپا ، آسیا و آفریقا قرار گیرد اما نتوانسته در زمینه شبکه حمل و نقل ریلی که از ضروریات حمل و نقل کشور است ارتقا یابد.
مسعود فتحعلی مدرس دانشگاه و کارشناس ریلی نیز در این باره به دنیای اقتصاد گفت: تا پایان سال 93 مجموع طول خطوط اصلی ریلی کشور 10420 کیلومتر گزارش شده است که حدود 1800 کیلومتر آن دو خطه است، همچنین 2821 کیلومتر خط فرعی وجوددارد که در واقع کل خطوط ریلی کشور به 13241 کیلومتر می رسد، تعداد لکوموتیوها، واگن های مسافری، واگن های خدماتی مسافری و واگن های باری در این سال به ترتیب برابر 869، 2205، 332 و 2275 ثبت شده است در حوزه جابه جایی بار حدود 5.8 درصد کل بار کشور و در حوزه مسافری نیزاین سهم حدود 10درصد کل مسافر کشور با 24.3 میلیون نفر را به خود اختصاص داده است، متاسفانه در حوزه راه آهن سریع السیر، احداث خط ریلی تهران – قم- اصفهان به طول 410 کیلومتر دو خطه پس از یک دهه از مطالعات توجیه طرح تنها در زیرسازی قطعات مسیر قم به اصفهان با پیشرفت روبه رو است.
وی افزود: براساس سند چشم انداز رسیدن به سهم 30 درصدی در حمل بار و 18درصدی در حمل مسافر از اهداف برنامه است که برای دستیابی به چنین جهشی باید در طول 10سال باقی مانده حدود 12هزار کیلومتر راه آهن جدید احداث شود که این میزان قابل توجه است و نیاز به سرمایه گذاری دارد.
دکتر محمدحسن بازیار، استاد دانشگاه علم و صنعت ایران و مدیر پروژه کلان قطارپرسرعت نیز در این باره به خراسان گفت: هم اکنون ما از نظر پیشرفت و توسعه در صنعت ریلی 50سال از دیگر کشورها عقب تر هستیم در حالی که در این زمینه مصوبات خوبی داریم که به اجرا نرسیده است و هم اکنون حدود 10 تا 11 هزار کیلومتر خط ریلی در کشور وجود دارد و تا 3 هزار کیلومتر هم در حال ساخت است، درحالی که نسبت به مساحت و جمعیت کشور نیاز به 25 تا 30هزار کیلومتر خط ریلی است که با این اوصاف نمی توان از شبکه ریلی موجود انتظار پاسخ گویی بیش از 30درصد جابه جایی ها را داشت.
وی افزود: برای ساخت هر کیلومتر راه آهن بودجه قابل توجهی نیاز است که آن را جزو زیرساخت های کشوری می دانندبه عنوان مثال برای ساخت هر کیلومتر راه آهن برای قطارهای معمولی 3 میلیارد تومان بودجه نیاز است و اگر قطار پرسرعت باشد این رقم افزایش می یابد. از این رو چون این شبکه حمل و نقل نسبت به سایر شبکه های حمل و نقل با صرفه تر و ایمن تر است نیاز است که بخش خصوصی وارد عمل شود و در این راستا سرمایه گذاری کند که ورود به این بخش نیاز به حمایت های جدی دارد.
دکتر امیر جعفرپور کارشناس خطوط ریلی نیز بر این اعتقاد است که باید برنامه های خوب و حمایت های قابل توجهی برای این کار وجود داشته باشد و همه سازمان های مربوط همکاری لازم را انجام دهند. وی به خراسان گفت: نباید فقط به توسعه شبکه اصرار داشته باشیم بلکه باید برای اصلاح شبکه هزینه کنیم زیرا از شبکه های موجود بهره برداری صحیح صورت نمی گیرد. چهار هزار و 565 کیلومتر خط ریلی کشورمان قبل از انقلاب ساخته شد که بخشی از آن برای افزایش سرعت نیاز به اصلاحات دارد.
مهندس کامران کفایتی مدیرعامل پویش صنعت ریلی نیز گفت: در این یکی دو سال اخیر حرکت های سازنده ای برای توسعه و پیشرفت صنعت ریلی در کشور اتفاق افتاده است که براساس بند «ق» برنامه پنجم توسعه که به بحث بهینه سازی مصرف سوخت اشاره دارد این امکان فراهم شده است که به ازای هر کیلومتر افزایش سهم حمل و نقل ریلی( که 35 سی سی کاهش مصرف سوخت را نسبت به حمل و نقل جاده ای به همراه دارد) درآمد حاصل از آن از سوی دولت برای سرمایه گذاری در این زمینه هزینه شود که این موضوع مصوب شده و در حال پیگیری است. مشاور مرکز تحقیقات راه آهن در ادامه به خراسان گفت: همچنین سرمایه گذاران بخش خصوصی در این صنعت می توانند از تسهیلات صندوق توسعه ملی بهره مند شوند تا توسعه ریلی در کشور محقق شود که 7.5 میلیارد دلارتسهیلات ازاین صندوق برای این کار در نظر گرفته شده است اما کاستی ها و مشکلات بسیار زیادی وجود دارد.
با آن که ایران عضو اتحادیه بین المللی راه آهن است اما جایگاه شایسته ای در این اتحادیه ندارد، درحالی که ما توان فنی ساخت هزار کیلومتر راه آهن را در سال داریم اما توان مالی ما اجازه ساخت حدود 300 کیلومتر را در سال دارد.
مهم ترین نکات پرونده
براساس اهداف سند چشم انداز توسعه رقم جابه جایی مسافر باید به 18درصد برسد
هم اکنون حدود 10 تا 11 هزار کیلومتر خط ریلی در کشور وجود دارد
برای ساخت هر کیلومتر راه آهن برای قطارهای معمولی 3 میلیارد تومان بودجه نیاز است
سرعت بالای خطوط راه آهن در کشور هم اکنون 120 کیلومتر است
مصوبات خوبی برای توسعه راه آهن وجود دارد و بیشتر آن ها در حال اجراست