وزیر خارجه در مصاحبه با نشریه نیویورکر به تشریح مواضع ایران در قبال بحران سوریه و همچنین، توافق هستهای و طرح کنگره علیه ایران پرداخت. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در مصاحبهای طولانی با «رابین رایت»، خبرنگار نشریه «نیویورکر»، مواضع تهران در قبال موضوعات مختلف، از جمله اوضاع منطقه، توافق هستهای و همچنین طرح کنگره علیه ایران را شرح داده است. آن چه در پی میآید، مشروح این مصاحبه است.
نظر شما در مورد چشم انداز فرآیند صلح در سوریه چیست؟ آیا این روند به نتیجهای ملموس و پایدار منتهی میشود؟
هدف ما تسهیل یک فرآیند وحدت و آشتی ملی بین سوری هایی است که در پی یافتن راهکاری مسالمت آمیز هستند؛ نه کسانی که به واسطه یک ایدئولوژی منحرف، کمر به نابودی سوریه بسته اند. این هدفی دشوار است.
ایران چه نقشی را برای رئیس جمهور اسد، طی دوره 6 ماهه انتقالی، قائل است؟
این وظیفه ما نیست که در مورد نقش افراد در این روند، تصمیم بگیریم. وظیفه هیچ کس دیگر هم نیست که در این مورد تصمیم بگیرد.
مذاکرات فرآیند صلح نمایندگان دولت و معارضان سوری را تا اول ژانویه گرد هم میآورد. چشم انداز مطلوب این مذاکرات، آتش بس و ایجاد دولتی انتقالی است که «معتبر، فراگیر و غیر قومی» باشد و ظرف 6 ماه، به یک قانون اساسی جدید و طی مدت 18 ماه، به برگزاری انتخابات منجر شود. ضمناً، این توافق، از همه کشورهای درگیر در مذاکرات خواسته است که از پایبندی متحدانشان به آتش بس اطمینان پیدا کنند. نظرتان در این باره چیست؟
مهم است که همه از حرکت رو به جلوی این روند و برقراری آتش بس، اطمینان حاصل کنند. قطعاً، هیچ آتش بسی برای داعش، جبهه النصره و القاعده نخواهد بود .... این روند برای آن است که دولت سوریه و معارضانی که علاقه مند به آینده این کشور هستند، به خاطر وحدت ملی و فرآیند سیاسی، گردهم آیند. در عین حال، همه باید حمایت از گروههای افراطی، دادن اجازه به تردد امن آن ها، دادن اجازه به آنها برای دریافت سلاح و دادن اجازه به آنها برای دریافت کمکهای مالی را متوقف کنند و همه برای مبارزه واقعی با آن ها، دست به دست هم دهند.
آیا ایران درباره پایبندی کامل رئیس جمهور اسد و نیروهایش به آتش بس، توقف انداختن بمبهای بشکهای و حمله به مواضع شورشی ها، اطمینان دارد؟
به همه، اطلاعات غلط داده شده است. واقعیت این است که نبرد در سوریه، با القاعده، جبهه النصره و داعش در جریان است. دسته هایی کوچک از این گروه ها، عموماً توسط گروههای افراطی مختلف احاطه میشوند ... زمانی که آنها از نبرد دست بکشند، دولت دیگر چیزی جز این سازمانهای تروریستی برای هدف قرار دادن نخواهد داشت.
اخیراً شاهد اظهاراتی بودیم که از سوی واشنگتن مطرح شد؛ این که وزیر کری میگوید: ایالات متحده در پی «تغییر رژیم» در سوریه نیست. آیا تصور میکنید تغییری در لحن یا موضع واشنگتن در قبال نقش رئیس جمهور اسد ایجاد شده است؟
احساس من آن است که اکنون، از اروپا و غرب به طور کلی و گاهی از ایالات متحده، لحنی واقع بینانهتر به گوش میرسد. قطعا تغییراتی در اظهاراتی که از سوی واشنگتن مطرح میشود، وجود داشته است. مواضع اخیر امیدوارکننده است. ما معتقدیم که نه ایران، نه ایالات متحده، نه روسیه و نه هیچ دولت خارجی نباید در مورد رئیس جمهور اسد تصمیم بگیرند.
آیا تصور میکنید که رئیس جمهور اسد حاضر است برای تسهیل صلح کناره گیری کند؟
تصور میکنم که شما در پی مطرح کردن این موضوع به عنوان پیش فرض مذاکرات هستید. من معتقدم که رئیس جمهور اسد حاضر است هرآنچه نتیجه مذاکرات سوری-سوری و تصمیم مردم سوریه باشد را بپذیرد. اما برخی تلاش میکنند، پیش از آنکه حتی مذاکرات شروع شده باشد، در مورد نتایج آن تصمیم گیری کنند.
من هر بار که شما را میبینم، این سوال را میپرسم. آیا شما وابسته به اسد هستید؟
ما معتقدیم که تصمیم گیری در مورد افراد در دیگر کشورها، نه ارتباطی به ایران دارد و نه هیچ کس دیگری.
آیا مسکو و تهران در تمام موضوعات مربوط به سوریه هم نظر هستند؟
هیچ کس با دیگری نظر یکسانی در مورد سوریه ندارد. اما ما در این زمینه که آینده افراد در سوریه باید توسط مردم سوریه و نه افرادی خارج از سوریه تعیین شود، با روسیه هم عقیده هستیم.
نقش ایران در سوریه به صورتی فزاینده افزایش یافته است. طبق آمار من، تاکنون 8 ژنرال ایرانی در یک سال و نیم گذشته در سوریه کشته (شهید) شده اند.
این نشان میدهد که ما در مبارزه با داعش جدی هستیم. ما داعش و افراط گرایی را تهدیدی برای خود در منطقه میدانیم... موضع ما این است که ما به دولتهای مشروع در منطقه که نمایندهای در سازمان ملل دارند، کمک میکنیم. ما به درخواست دولت عراق، از طریق اعزام مستشار، کمک میکنیم. ما به در خواست دولت سوریه، برای کمک مستشاری در مبارزه با افراط گرایی کمک میکنیم ... بنابراین، این هم قانونی است و هم مشروع.
اما اغلب مستشارها به دولت سوریه در مبارزه با معارضان کمک میکنند. دولت سوریه چندان به صورت واقعی درگیر نبرد با داعش نیست.
نه، هست. (اگر ارتش سوریه نمیجنگد) پس چه کسی در حال نبرد با داعش است؟ ایالات متحده؟
گروههای شورشی.
این یک شوخی است. ایالات متحده میخواست گروههای شورشی را که خود آموزش داده بود، برای مبارزه با داعش به سوریه اعزام کند. از 2500 شورشی که آموزش دیدند، تنها 70 نفر پذیرفتند برای مبارزه با داعش به سوریه بروند. بقیه آنها میخواستند برای نبرد با دولت به سوریه بروند. بنابراین، شما باید از خواب بیدار شوید و واقعیت را ببینید ... گروههای شورشی حتی یک گلوله علیه داعش شلیک نکرده اند.
تهران و مسکو چقدر با یکدیگر هماهنگ هستند؟ چه در مورد آنچه در میدان سوریه میگذرد و چه در مورد مذاکره برای صلح؟
ما تلاش میکنیم به صورت مداوم با روسیه و همچنین دیگران، به جز ایالات متحده، در مورد آنچه در سوریه در جریان است، هماهنگ باشیم. ما برای گفت وگو با همه در مورد سوریه آمادگی داریم، چراکه معتقدیم این تهدیدی مشترک است.
توافق هستهای در چه وضعی است؟ زمانبندی مد نظر شما برای تکمیل گام هایی که برای برچیدن برنامه تعهد داده اید، چیست؟
ما چیزی را برنمی چینیم. ما داریم برخی از سانتریفیوژها را جدا میکنیم و رآکتور اراک را نیز بازسازی و نوسازی میکنیم ... فعالیتهای باقی ماندهای که باید انجام دهیم، بیش از چند روز و کمتر از دو هفته، طول میکشد.
آیا تاریخ خاصی را برای اجرا پیش بینی کرده اید؟
خب، هنوز باید برخی موضوعات سیاسی حل شود ... تعهداتی از طرف دیگر هست که باید پیش از اجرای مراحل نهایی، اطمینان یابیم که اجرا میشوند ... زمانی که آنها نهایی شدند، گامهای عملی که ما باید اجرا کنیم، آغاز خواهد شد. بنابراین از الان نمیگویم دو هفته. منظورم دو هفته پس از آن است که ما این دشواریها را برطرف کنیم.
از دید ایران، چه چالش هایی برای اجرا باقی مانده است؟
تصور میکنم مهمترین چالش باقی مانده، این تصور در واشنگتن است که تحریمها یک سرمایه هستند و باید توجیهی برای باقی نگه داشتن و بازگرداندن آن ها، پیدا کرد. نمیدانم که آنها به نتایج این کار نگاهی کرده اند یا نه ... تحریمها دقیقاً مخالف آنچه را که مد نظر دارند، ایجاد میکند.
و آن 30 سناتوری که به رئیس جمهور نامه نوشته و از وی خواسته اند که تحریمها را برندارد ...
آنها نمیخواهند رئیس جمهور آغاز برنامه اقدام مشترک را بپذیرد. در پارلمان ما هم بیش از 30 نماینده هستند که نمیخواهند برجام اجرایی شود، بنابراین یر به یر هستیم.
در نامه سناتورها، به آزمایش موشکی ایران در تاریخ 10 اکتبر اشاره شده است. چرا آزمایش موشکی تا این حد برای ایران مهم است؟
این حق مشروع دفاعی ماست. اینها موشک هایی نیستند که برای داشتن قابلیت حمل کلاهک هستهای طراحی شده باشند، به همین جهت در چارچوب دفاع از خود مشروع ما، قرار میگیرند.
یعنی هیچ چشم اندازی برای رسیدن به توافق در مورد موشکها وجود ندارد؟
به هیچ وجه. چرا باید چنین توافقی صورت گیرد؟ متحدان شما دهها میلیارد دلار برای خرید تسلیحاتی که در منطقه نیازی به آن ندارند، هزینه میکنند. جنگ افزار نظامی ایران به اندازه بخشی از جنگ افزارهای یکی از این کشورها در منطقه است.
اخیراً، کنگره طرحی را تصویب کرده است که برنامه لغو روادید را اصلاح میکند. بر اساس این مصوبه، افراد، در صورتی که در یکی از کشورهای داخل لیست حامیان دولتی تروریسم حضور داشته باشند، برای ورود به ایالات متحده باید درخواست روادید بدهند و از لحاظ امنیتی چک شوند. ایران یکی از این کشورها است.
این طرح لغو روادید بی معنی است. آیا کسی در غرب از سوی یک تبعه ایران، از سوی یک ایرانی الاصل یا کسی که به ایران سفر کرده باشد، هدف قرار گرفته است؟ در حالی که افراد بسیار زیادی توسط اتباع کشورهای متحد شما، افرادی که به کشورهای متحد شما سفر کرده اند و افرادی که از اراضی کشورهایی که باز هم متحد شما هستند، عبور کرده اند، هدف قرار گرفته اند. بنابراین شما سراغ آدرس غلطی رفته اید. شما میدانید افرادی که در سن برناردینو کشته شدند، از کجا آمده بودند. شما میدانید کسانی که یازده سپتامبر را مرتکب شده بودند، از کجا آمده بودند. شما میدانید کسانی که مرتکب حوادث پاریس شدند، از کجا آمده بودند، از کجا منتقل شدند و به کجا رفتند. هیچ یک از آنها حتی پایشان به ایران نرسیده بود. خب، شما چرا افرادی را که به ایران سفر کرده اند، به خاطر آن (حوادث) مجازات میکنید؟... ما آنها را افراطی نخواهیم کرد. ما هرگز این کار را نکرده ایم. این متحدان شما بوده اند که افرادی را که به کشورشان سفر کرده اند، افراطی کرده اند.
برخی از اتباع ایرانی-آمریکایی اکنون در ایران زندانی هستند. این مسئلهای است که واقعا در سرتاسر کشور (آمریکا) پیچیده است.
من دارم همه تلاشم را میکنم که این مسئله را به عنوان یک موضوع بشردوستانه حل کنم و به تلاشم در این زمینه ادامه خواهم داد.
به صورت مشخص، پرونده جیسون رضائیان بسیار نمایان است. دولت ایران اعلام کرده که قرار مجرمیت وی صادر شده، اما این جرم اعلام نشده است. بعد اعلام شد که محکومیت نیز صادر شده، اما این محکومیت هم اعلام نشد. آیا میدانید که محکومیت او چیست؟
اطلاعی ندارم.
شما در آستانه انتخابات قرار دارید. فکر میکنید موفقیت دیپلماسی توسط دولت روحانی و رفع تحریمها تا چه حد ممکن است بر فضای سیاسی اثر بگذارد؟
این مسئله قطعا بر فضای سیاسی اثرگذار خواهد بود، اما ما در انتخابات شرکت نداریم. انتخابات ریاست جمهوری دو سال دیگر است.
در ارتباط با سیاست، هرگاه که مناظرات انتخاباتی در ایالات متحده است، ایران هم مطرح میشود. روز سه شنبه دونالد ترامپ توافق هستهای با ایران را «وحشتناک، منزجرکننده و توافقی بسیار وحشتناک» با یک «ملت تروریست» توصیف کرد.
این اولین بار نیست که او چنین موضع گیریهای جالبی میکند، احتمالا آخرین بار او هم نخواهد بود. البته من گفتم یک «موضع جالب» و از ادبیات موهن استفاده نکردم.
کریس کریستی هم گفت که ما باید بار دیگر بر ایران متمرکز شویم، چراکه «اگر ایران را از دست بدهید، نمیتوانید داعش را شکست دهید. این دو کاملا به هم مرتبط هستند، چراکه یکی عامل دیگری است.»
اگر چیزی داعش را خلق کرده باشد، آن، تجاوز سال 2003 ایالات متحده به عراق است.
تد کروز هم گفته است که «رژیمی که ما باید تغییر دهیم، در ایران است، چراکه ایران علیه ما اعلام جنگ کرده است.»
ما هرگز علیه هیچ کس اعلام جنگ نکرده ایم. ما از خود در برابر جنگ هایی که به ما تحمیل شده، دفاع کرده ایم. ما هیچ تمایلی به تقابل با هیچ کس نداریم.
آیا پیامی برای نامزدهای آمریکایی دارید؟
بیدار شوید و دنیای واقعی را ببینید. ببینید که در منطقه چه خبر است. ببینید که مردم به کدام سو میروند و واکنششان به تحقیر و به حاشیه راندن چیست. تصور نمیکنم چند رأی بیشتر، ارزش آن را داشته باشد که بخواهیم تهدیدی را که همه ما با آن مواجه هستیم، بیشتر پیچیده شود. همه باید بیدار شوند و این مسئله را ببینند و به آن پاسخ دهند، نه اینکه آن را سیاسی کنند.