تاریخ انقلاب
تعداد بازدید : 75
قیامی که سرآغاز پیروزی شد
نویسنده : نوائیان رودسری
رهبر انقلاب: سالها مبارزه و بیانات امام خمینی(ره) و جایگاه مرجعیت و روحانیت، در مردم زمینه های مساعدی برای مبارزه با رژیم ستمشاهی فراهم کرده بود که قیام 19 دی، این مبارزه حیاتی را کلید زد.
آبانماه سال 1356 بود که خبر شهادت فرزند برومند امام(ره)، آیتا... سیدمصطفی خمینی، منتشر شد. در پی انتشار این خبر، مردم در اقدامی خودجوش، به مناسبت شهادت فرزند امام(ره)، مجالس ترحیم متعددی در سراسر کشور برگزار کردند؛ مجالسی که در واقع فرصتی برای بیان مظالم رژیم شاه و حمایت از نهضت اسلامی، به رهبری امامخمینی(ره) بود. برگزاری این مجالس تا چند ماه پس از شهادت آیتا...سیدمصطفی خمینی ادامه داشت. «احسان نراقی»، از نزدیکان به دربار، در این باره میگوید:«این جریان[شهادت آیتا... مصطفی خمینی] وسیلهای شد که در ایران مجامع ترحیم، مرتباً تشکیل بشود. خلاصه، عدم رضایت سیاسی، به این قسم، خودش را نشان میداد.
شاه از بابت این جلسات و مجالس ترحیم خیلی عصبانی شده بود. در این بین، یاسر عرفات یک تلگراف تسلیتی به آقای خمینی در نجف مخابره کرد. آقای خمینی در جواب به یاسر عرفات میگوید که درد و محنت من روزی پایان میگیرد که ملت ایران از شر این آدم جابر [یعنی شاه] فارغ بشوند؛ راحتبشوند. یکی از مسئولان ساواک به من گفت که نصیری [رئیس ساواک] این متن را برده بود برای شاه. وقتی شاه این متن را میبیند، عصبانی میشود و میگوید حالا دیگر باید جنگ را علنی کرد با روحانیون، به خصوص با آقای خمینی، بروید یک مقاله تهیه بکنید.» بر اساس گفتههای «احسان نراقی»، پس از دستور شاه، مقاله «ایران و استعمار سرخ و سیاه» نوشته و برای چاپ به روزنامه اطلاعات ارسال شد. دقیقاً معلوم نیست که نویسنده مقاله چه کسی بودهاست. برخی، داریوش همایون، وزیر اطلاعات و جهانگردی رژیم را نویسنده مقاله میدانند؛ اما برخی دیگر، افرادی مانند هویدا و پرویز نیکخواه را نیز به عنوان نویسنده مقاله نام بردهاند.
آغاز اعتراضات
قرار شد مقاله روز 17 دیماه سال 1356 به چاپ برسد. نگارنده مقاله، با توهین و افترا نسبت به علما و روحانیان، آنها را مرتجعان سیاه نامیده بود و مبارزات روحانیت با رژیم شاه و فعالیتهای ضد دینی آن را، نقشه و دسیسه بیگانگان علیه رژیم عنوان میکرد. نویسنده مقاله، به صراحت از امام خمینی(ره) نام برده و به ایشان جسارت کردهبود. قم، نخستین شهری بود که به این توهین آشکار واکنش نشان داد. با دعوت آیتا...نوری همدانی، تعدادی از علما و فضلای حوزه علمیه قم گرد هم آمدند تا درباره چگونگی پاسخ به این مقاله توهین آمیز، تصمیم گیری کنند. از افراد حاضر در این جلسه میتوان به حضرات آیات محمدعلی گرامی، وحید خراسانی، جعفر سبحانی، ناصر مکارمشیرازی، محمد مؤمن، مرحوم سیدحسن طاهری خرمآبادی، مرحوم محمد محمدی گیلانی، مرحوم علی مشکینی و محمد یزدی اشاره کرد. با تصویب اکثریت حاضران جلسه، تصمیم گرفته شد که روز بعد، یعنی 18 دیماه 1356، تمام جلسات درس حوزه علمیه قم تعطیل شود و روحانیان و علما، همراه با مردم، در تجمع اعتراضآمیزی که برگزار میشد، شرکت کنند. صبح روز بعد، حدود 200 نفر از طلاب به همراه استادان حوزه علمیه، راهپیمایی اعتراضآمیز خود را از مقابل مدرسه خان به سمت بیت مرحوم آیتا...العظمی گلپایگانی آغاز کردند. در مسیر راهپیمایی، اقشار مختلف مردم نیز به طلاب پیوستند و جمعیتی که به بیت آیتا...العظمی گلپایگانی رسید، بیش از 500 نفر بود. آیتا...العظمی گلپایگانی، ضمن حمایت از اعتراض طلاب و مردم، به سخنرانی در جمع راهپیمایان پرداخت و گفت: «باید این شخص که توهین کرده مجازات شود. ما اقدام میکنیم حرف ما را گوش نمیدهند؛ ولی این را بدانید اینها به ضرر خودشان است چون همه مردم ایشان [امام خمینی] را میشناسند ولی شما آرام و متحد باشید، معلوم میشود شما ما را قبول دارید که به اینجا آمدید؛ پس بگذارید ما با آقایان مشورت کنیم تا ببینیم چه باید کرد.» شرکتکنندگان در راهپیمایی، به بیوت تعداد دیگری از مراجع قم نیز رفتند و طی این مدت، بر جمعیت آنها نیز افزوده میشد. آخرین محل تجمع راهپیمایان، در روز 18 دی ماه، حسینیه مرحوم آیتا...العظمی مرعشی نجفی بود که با شنیدن سخنرانی این مرجع تقلید همراه شد. با فرا رسیدن شب، جلسه دیگری برگزار شد تا برنامههای روز بعد مشخص شود. اینبار، بازاریان قم نیز به حمایت از طلاب و روحانیان برخاستند. صبح روز 19 دیماه، بازارهای قم نیز تعطیل شد و به این ترتیب، اعتراضات بالا گرفت. پس از اقامه نماز ظهر و گوش دادن راهپیمایان که تعدادشان به هزاران نفر میرسید، به سخنان آیتا...نوری همدانی، خیابانهای شهر قم شاهد فریادهای «مرگ بر شاه» و «درود بر خمینی» بود. مأموران رژیم با عجله مسیر حرکت راهپیمایان را مسدود کردند. در این راهپیمایی، مقر حزب رستاخیز در قم به تصرف راهپیمایان درآمد. دقایقی پس از این اتفاق، صدای رگبار مسلسل و شلیک پیاپی گلوله به گوش می رسید. مأموران رژیم مردم را به گلوله بسته بودند. در این تیراندازیها، تعدادی از مردم به شهادت رسیدند و جمعی نیز، زخمی شدند. با این حال، مردم حاضر به خالی کردن صحنه نبودند و سرکوب راهپیمایان تا پاسی از نیمه شب ادامه پیدا کرد.
نتایج یک قیام
قیام 19 دیماه قم، به نقطه عطفی در روند پیروزی انقلاب اسلامی تبدیل شد. در پی شهادت تعدادی از مردم این شهر، شهرهای دیگر ایران نیز پرچم اعتراض و مبارزه با رژیم شاه را برافراشتند.
برگزاری مراسم چهلم شهدای قم در شهر تبریز، باعث وقوع قیامی گسترده در این شهر شد و در چهلم شهدای تبریز، مردم شهرهای دیگر ایران هم علیه رژیم پهلوی به پا خاستند. این اعتراضات به هم پیوسته، طی سال بعد اوج گرفت و پیروزی انقلاب اسلامی را در 22 بهمن 1357 رقم زد.