گناه کشتن یک مرغ مقلد
مروری بر زندگی ادبی اجتماعی نل هارپر لی
مترجم : محمد جواد استادی Ostadi@khorasannews.com
سال 2016 میلادی همراه با درگذشت چهرههای ادبی آغاز شد و این روند ظاهراً همچنان ادامه دارد. افرادی که بسیاری از مخاطبان با آثار و نوشتههای آنها خاطرات زیادی دارند و به نوعی میتوان گفت که سازماندهنده و خالق بخشی از حیات فرهنگی اجتماعی جامعه انسانی بودهاند. سال جدید سالی بود که برخی از نویسندگان بنا بر رونمایی و انتشار آثار جدید خویش داشتند، اما فرصت این کار را نیافته و از زندگی رخت بر بستند.
روز 19 فوریه سال جاری را باید یک روز تلخ به حساب آورد، آن هم از آن جهت که جهان ادبیات در این روز دو چهره شاخص و مهم خویش را از دست داد. روزی که برای دوستداران ادبیات بسیار حزنانگیز و بهتآور بود. چند هفته پیش در روز نوزدهم فوریه رسانهها از درگذشت امبرتو اکو نویسنده و فیلسوف شهیر ایتالیایی خبر دادند. مردی که آثار و کتابهای او در جهت توسعه ادبیات جهان نقشی بهسزا ایفا نموده بود. اما کار به همینجا ختم نشد. در ادامه همان روز بود که خبر درگذشت نویسندهای دیگر مخاطبان ادبیات جهانی را اندوهگین کرد. خبر در گذشت هارپر لی نویسنده سالخورده آمریکایی و خالق اثر بسیار مشهور «کشتن مرغ مقلد» روز تلخ و سیاهی را برای ادبیات جهان به ارمغان آورده بود. این نوشتار مروری کوتاه بر حیات ادبی اجتماعی این نویسنده زن آمریکایی دارد.نل هارپر لی رمان نویس زن آمریکایی در بیست و هشتم آوریل سال 1926 میلادی در شهر مونرئوویل متولد شد. نگارش رمان «کشتن مرغ مقلد» در سال 1960 میلادی یعنی زمانی که او تنها سی و چهار سال داشت و دریافت جایزه مهم پولیتزر به همراه ترجمه وسیع این رمان به زبانهای دیگر موجی از شهرت و محبوبیت را برای او به ارمغان آورد. رمان تا بدانجا اهمیت یافت که تبدیل به یکی از آثار مهم و درخور توجه ادبیات مدرن آمریکا گردید. هارپر لی از شهرت اجتماعی فراوانی برخوردار بود و با آنکه تا سال 2007 میلادی همین یک رمان را به رشته تحریر در آورده بود توانست مدال آزادی ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا را به پاس تلاشهای خویش برای ادبیات از آن خویش کند. هارپر لی در طول این سالها مدارک و درجات افتخاری فراوانی را نیز از آن خود ساخته بود. گفته میشود که او در سال 1966 میلادی برای نگارش کتاب «در کمال خونسردی» و در انجام تحقیقات مربوط به این رمان با دیگر نویسنده مشهور آمریکایی «ترومن کاپوتی» همکاری نزدیک داشته است. به نظر میرسد که ترومن کاپوتی الهامبخش خلق شخصیت «دیل» در رمان کشتن مرغ مقلد بوده باشد. نکتهای که در مورد هارپر لی و ترومن کاپوتی قابل توجه است دوستی نزدیک این دو است که از دوران کودکی آغاز شده بود و نزدیکی آنها به هم بدین خاطر بود که هر دوی آنها در زندگی خانوادگی خویش مشکلاتی داشتند.
هارپر لی جوانترین فرزند از میان چهار فرزند خانواده خویش بود و نام کوچک نل را به یاد مادربزرگش بر او نهادند. مادر او به کار در خانه مشغول بود و مشهور است که به ندرت از خانه خارج میشده است، آن هم به دلیل ناراحتی روحی و روانی که از آن رنج میبرده است، به گونهای که برخی معتقدند که احتمالا مادر هارپر لی از ناراحتی اختلال دو قطبی رنج میبرده است. پدر او نیز سابقه فعالیت به عنوان سردبیر یک روزنامه محلی و فعالیت در مجلس قانونگذاری ایالت آلابامای آمریکا را داشت. لی نیز به دلیل فعالیت حقوقی پدر به رشته حقوق علاقهمند شد. او تحصیلات متوسطه خویش را در سال 1944 میلادی به پایان برد. او در دوران دبیرستان در حالی که نگاهی به حقوق داشت به تدریج علاقهمند به مطالعه آثار ادبیات انگلیسی گشت. زمانی که دبیرستان را به اتمام رساند برای یک سال به کالج «هانتینگدون» در مونتگموری که ویژه زنان بود رفت و پس از آن نیز برای ادامه تحصیلات به دانشگاه آلاباما رفت و به مطالعه حقوق پرداخت. او در طول سالیان تحصیل در این دانشگاه با روزنامهای که در این دانشگاه منتشر میشد همکاری نمود. هارپر لی با وجود حضور چند ساله در دانشگاه آلاباما در نهایت نتوانست تحصیلات خویش را تکمیل نماید و مدرک خود را دریافت کند. او در دانشگاه شخصیت انزواطلب داشت و کمتر با دیگران معاشرت مینمود، البته این روحیه تا آخر عمر تا حدودی در او باقی ماند به گونهای که کمتر مصاحبه و گفتوگویی را نیز میپذیرفت. فعالیتهای ادبی او در این دوران گسترش یافت تا جایی که به عنوان ویراستار با یک انتشارات به همکاری پرداخت.
به تدریج علاقه او به ادبیات گسترش یافت تا جایی که کمکم به سمت کنار گذاشتن حقوق و پیگیری نویسندگی تمایل مییافت. در سال 1949 میلادی هارپر لی به نیویورک رفت و در یک شرکت هواپیمایی مشغول به کار شد. سفر او به نیویورک باعث شد تا بتواند دوباره با ترومن کاپوتی که در آن دوران در حال تبدیل شدن به یک ستاره ادبی جدید بود رابطه نزدیکتری پیدا کند. در این زمان هارپر لی نیز خود را آماده میکرد که نخستین رمان خود با نام «کشتن مرغ مقلد» را آماده انتشار نماید. در ابتدا نسخه خلاصهای از داستان در مجله «ریدرز دایجست» منتشر شد که مورد توجه قرار گرفت. گفته میشود که منبع اصلی الهام نگارش این رمان مشاهدات هارپر لی از خانواده و همسایگان خود او و البته رویدادی است که در سال 1936 میلادی و زمانی که او یک کودک بود در نزدیگی زادگاهش رخ داد. او تلاش کرد تادر رمان خود مسئله نژادپرستی، بیعدالتی و جایگاه حقوق را در حل این بیعدالتیها مورد بررسی قرار دهد. رمان کشتن مرغ مقلد روایتگر داستان وکیلی به نام «اتیکاس فینچ» است که وکالت یک جوان سیاهپوست را که به جرم کشتن یک زن جوان سفیدپوست در زندان است، بر عهده میگیرد. هارپر لی شهری را به تصویر میکشد که مردم آن نژادپرست و دور از عدالت هستند و در چنین شهری یک وکیل سفیدپوست شهرت و زندگی خویش را برای دفاع از یک انسان به خطر میاندازد. زمانی که رمان به طور کامل منتشر شد با استقبال بینظیر مخاطبان روبهرو گشت و یک سال بعد جایزه پولیتزر را برای نویسنده خویش به ارمغان آورد. خود هارپر لی میگوید که هرگز انتظار نداشته این رمان موفق باشد و با چنین استقبالی روبهرو شود. رابرت مالیگان کارگردان سینما یک نسخه سینمایی بر اساس این رمان ساخت که به یکی از آثار مشهور تاریخ سینما تبدیل شد.کاپوتی نیز در حال نگارش یک مقاله برای نیویورکر بود که تأثیر قتل چهار نفر از اعضای یک خانواده را در یک جامعه روستایی بررسی میکرد. هارپر لی با توجه به تواناییهای حقوقی و ادبی خود در انجام تحقیقات این مقاله به ترومن کمک کرد و مصاحبههای مفصلی را با اعضای آن جامعه روستایی به انجام رساند. زمانی که آنها به نیویورک بازگشتند کاپوتی یک مقاله فوقالعاده به همراه صدها صفحه ماده خام فوقالعاده برای خلق یک رمان در اختیار داشت.هارپر لی پس از آن از مجامع عمومی دوری گزید و ارتباط زیادی با اشخاص نداشت. در اواسط دهه هشتاد میلادی او نگارش رمان دیگری را آغاز کرد که درباره یک قاتل سریالی در آلاباما بود، اما به دلیل این که از روند نگارش کار راضی نبود آن را نیمهتمام رها کرد. همچنین رمان دیگری نیز به نام «خداحافظی طولانی» را نتوانست به پایان برساند .
اما در نهایت او توانست در سال 2015 میلادی دومین رمان خویش را با نام «برو و دیدهبانی بگمار» را منتشر سازد. داستان کتاب بیست سال پس از حوادث رمان «کشتن مرغ مقلد» رخ میدهد و به نوعی ادامه داستان قبلی او است و برخی شخصیتهای رمان وال نگاهی متفاوت به مسائل مییابند. رمان با سفر دختر اتیکاس فینچ به آلاباما برای ملاقات پدر آغاز میشود. عنوان رمان نیز از یکی از آیات کتاب عهد عتیق برداشت شده است. کتاب ظرف تنها کمتر از چند ساعت به پرفروشترین اثر سایت آمازون تبدیل شد و در بازار نشر نیز موفقیت بسیاری را به دست آورد.هارپر لی در سالهای پایان عمر با خواهر خویش زندگی میکرد و از ثروتی که دو اثرش برای او به ارمغان آورده بودند برای فعالیتهای خیرخواهانه استفاده میکرد. هارپر لی که در سالهای اخیر به دلیل سکته ناتوان شده بود و بخشی از شنوایی و بینایی خود را از دست داده بود در یک خانه سالمندان و تحت مراقبت زندگی میکرد.
در نهایت هارپر لی که به ما یادآوری کرده بود که کشتن مرغ مقلد یک گناه نابخشودنی است و این گونه بر عدالتورزی تأکید کرده بود در نوزدهم ماه فوریه و در سن هشتاد و نه سالگی درگذشت.