بررسی عملکرد «سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی» در گفت وگو با نماینده این سازمان در مشهد
تعداد بازدید : 40
معبری برای ارتباطات فرهنگی و هنری ایران با جهان
جواد نوائیان رودسری- شاید بسیاری از ما نام سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی را شنیده باشیم، اما بیتردید، اطلاعاتمان درباره این نهاد فعال و پرمسئولیت، زیاد نیست. به نظر میرسد این آشنایی محدود، از آن رو باشد که سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، در داخل کشور فعالیت چندانی ندارد و در شرح وظایف آن، فعالیتهای داخل کشور تعریف نشده است. این موضوعی است که حجتالاسلام والمسلمین سیدحامد ملکوتیتبار، مسئول دفتر نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در مشهد، به آن اشاره میکند. به گفته او، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، معبری برای ارتباطات فرهنگی و هنری بین ایران و سایر کشورهای جهان است. برای آشنایی بیشتر با این سازمان، ساعتی در دفتر نمایندگی آن در مشهد، میهمان حجتالاسلام والمسلمین ملکوتیتبار بودیم و با او در این باره به گفتوگو پرداختیم.
نخستین سوالی که ممکن است درباره سازمان شما به ذهن برسد، این است که چرا و در چه زمانی تأسیس شدهاست؟
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، با دستور مقام معظم رهبری، در سال 1374هـ.ش تأسیس شد. واقعیت این است که تا پیش از تأسیس این سازمان، تعدادی از نهادها و برخی وزارتخانهها، در خارج از کشور نماینده داشتند و برنامههای فرهنگی خود را به صورت مستقل دنبال میکردند. به عنوان نمونه، جهادسازندگی، وزارت ارشاد، سازمان تبلیغات اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی و حتی حوزههای علمیه با سازمان مدارس علمیه خارج از کشور، فعالیتهای فرهنگی خود را انجام میدادند. این تعدد متصدیان فعالیتهای فرهنگی و هنری در خارج از کشور، گاه باعث انجام کارهای موازی میشد و در برخی مواقع کدورت و دلخوریهایی را به وجود میآورد. بر همین اساس، رهبر انقلاب تصمیم گرفتند سازمانی را به نام فرهنگ و ارتباطات اسلامی تأسیس کنند تا همه این روابط و فعالیتها، از طریق این سازمان مدیریت شود.
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی تحت نظارت چه نهادی است؟
سازمان به لحاظ چارت سازمانی، زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است؛ ولی به لحاظ فعالیت و مدیریت، مستقل از وزارت ارشاد عمل میکند. مانند نهضت سوادآموزی که به لحاظ اداری زیرمجموعه وزارت آموزش و پرورش است، اما به لحاظ فعالیت استقلال دارد. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، سازمانی است که به دستور مقام معظم رهبری تأسیس شده است و فعالیتهای خود را با دفتر رهبر انقلاب هماهنگ میکند.
پس از تأسیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، برای ارگانها و نهادهایی که فعالیتهای فرهنگی و هنری برون مرزی داشتند، چه اتفاقی افتاد؟
مجموعه فعالیتهای مربوط به مدیریت و هدایت امور هنری، فرهنگی، آموزش زبان فارسی و تبلیغ از این نهادها گرفته و به سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی منتقل شد. به عنوان نمونه، وزارت خارجه در سفارتخانههای جمهوری اسلامی ایران در کشورهای مختلف جهان، کارشناس فرهنگی داشت یا در وزارت ارشاد، معاونتی با عنوان امور بینالملل فعالیت میکرد یا در سازمان تبلیغات اسلامی بخش ویژهای به نام بخش اعزام مبلغ به خارج از کشور ایجاد شدهبود؛ این بخشها، با شرح وظایف و کارشناسانشان، همه به سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی منتقل شد. در برخی دانشگاههای کشور نیز فعالیتهایی برای آموزش زبان فارسی در خارج از کشور انجام میشد که مدیریت این فعالیتها هم، در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی متمرکز شد.
با این تمرکز فعالیتهایی که اشاره کردید، هم اکنون فعالیتهای فرهنگی و هنری نهادهای مختلف که جنبه بینالمللی دارد، چگونه سازماندهی میشود؟
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، در واقع نماینده نهادها و وزارتخانههایی است که فعالیتهای فرهنگی، هنری، تبلیغی یا آموزش زبان فارسی دارند. به عنوان نمونه، در بحث فعالیتهای هنری، وزارت ارشاد برنامههای خود را در داخل کشور، راساً پیگیری میکند، اما هر فعالیتی که بخواهد در این عرصه، در خارج از کشور انجام بدهد، باید از طریق سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی انجام شود. هم اکنون، رایزنان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشورهای مختلف جهان، از سوی سازمان ما تعیین میشوند. ما در 83 کشور جهان رایزن فرهنگی داریم. این رایزنهای فرهنگی، افرادی زبده، متخصص و آشنا به زبان و فرهنگ کشوری هستند که در آن مستقر شدهاند. به همین دلیل، مسئولیت ایجاد پل ارتباطی میان نهادها و وزارتخانههایی که عزم انجام فعالیتهای فرهنگی، هنری، تبلیغی و آموزش زبان فارسی در خارج از کشور را دارند، به رایزنان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران سپرده شده است.
بنابراین، میتوان اینگونه گفت که سازمان شما تنها مسئولیت برقراری ارتباط و مدیریت آن را برعهده دارد و کاری به صورت تخصصی، در عرصههایی که برشمردید، انجام نمیدهد.
به نکته بسیار خوبی اشاره کردید. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی متخصص امور فرهنگی، هنری، تبلیغی و آموزش زبان فارسی نیست و در واقع، به صورت مستقیم متولی این کار نیستیم. کارِ ما ایجاد رابطه و پُلِ فرهنگی است. وزارتخانهای مانند وزارت ارشاد موضوعات و برنامههایی دارد که به ما پیشنهاد میکند و ما این پیشنهادها را از طریق رایزنان فرهنگی، به مجموعه متناظر آنها در خارج از کشور منتقل و زمینه اجرای برنامهها را فراهم میکنیم. از سوی دیگر، ممکن است نهادهایی در خارج از کشور بخواهند با نهاد یا وزارتخانهای در داخل کشور، کار مشترک فرهنگی یا هنری داشتهباشند؛ اینجا هم ما کار برقراری ارتباط میان نهادهای خارج از کشور با نهادهای متناظرشان در داخل را برعهده داریم.
به عنوان مثال، در بحث آموزش زبان فارسی، برای تبادل استاد، دانشجو و نیز برگزاری اردوها و دورههای مختلف آموزشی و تخصصی، برای استادان و دانشجویان سایر کشورها، از طریق سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی اقدام میشود.
با توجه به مطالبی که گفتید، به نظر میرسد حوزه فعالیت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، با وجود پسوند «اسلامی» آن، محدود به کشورهای اسلامی نیست.
بله؛ همینطور است. عرصه فعالیت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، سراسر دنیاست. همانطور که اشاره کردم، ما در 83 کشور جهان، رایزن فرهنگی داریم.
کمی درباره مدیریت فعالیتهای هنری و آموزش زبان فارسی توضیح بدهید. اولویت اول شما در تدوین برنامههای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی چیست؟
همکاری ما در برگزاری فعالیتهای هنری خارج از کشور، مانند برنامههای فرهنگی است و تفاوتی با آن ندارد. در این بخش هم ما با مجموعههایی مانند صدا و سیما، میراث فرهنگی و مانند آن، همکاری داریم و همینطور، معبر ارتباطی نهادهای خارج از کشور در این عرصه، با نهادها و سازمانهای داخلی هستیم. درباره آموزش زبان فارسی، باید بگویم که باتوجه به تأکید مقام معظم رهبری بر آموزش زبان فارسی، این امر، اولویت اول ما را در فعالیتهایمان تشکیل میدهد.
در بحث اعزام مبلغان دینی چطور عمل میکنید؟
در بحث اعزام مبلغان دینی هم، سازمان در مناسبتهای ویژه سال، مانند ماههای محرم و صفر یا ماه مبارک رمضان یا برای هر برنامهای که در طول سال نیاز به فرستادن مبلغ باشد، اقدام مقتضی انجام میدهد. افزون بر فعالیتهایی که برشمردم، در طول سال، به طور مداوم و مرسوم، برنامههای تعریف شدهای داریم که یکی از آنها برگزاری هفتههای فرهنگی است که شامل هفتههای قرآنی، هفتههای فرهنگ رضوی، هفتههای دوستی، ایرانشناسی و ... نیز میشود. البته این فعالیتها به صورت متقابل است و کشورهای دیگر هم با کمک سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، هفتههای فرهنگی مختلفی را در کشورمان برگزار میکنند که آخرین آنها هفته فرهنگی ترکمنستان بود که چندی پیش در تالار وحدت تهران برگزار شد.
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در چه شهرهایی نمایندگی دارد؟
فقط در تهران و مشهد نمایندگی داریم. نمایندگی مشهد در سال 1378 هـ.ش تأسیس شد. دلیل تأسیس آن هم اهمیت کشورهای همسایه مناطق شمال و شرق کشور بود که با ما پیوستگیهای فرهنگی زیادی دارند؛ کشورهایی مثل ترکمنستان، تاجیکستان، افغانستان، پاکستان و هند. تأسیس دفتر مشهد میتوانست فعالیتهای سازمان را با هزینه و وقت کمتر و در عینحال، دقت بیشتر، ساماندهی کند و به خواست خداوند، این مهم اتفاق افتاد.
ارتباط سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با مجموعههایی مانند مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی یا مجمع جهانی اهل بیت(ع) چگونه تعریف میشود؟ با توجه به اینکه عمده فعالیتهای این دو مجموعه نیز، برون مرزی است.
این دو مجموعه هم که عمده فعالیتهایشان در خارج از کشور متمرکز است، در مجموعه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی شکل گرفتهاند و در عرصه تقریب و نیزنشر معارف اهلبیت(ع) فعالیت دارند.
با توجه به نوع ارتباطی که مجموعه شما با مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی دارد، آیا تا کنون اقدام ویژهای برای انتشار فتاوای تقریبی مقام معظم رهبری و نیز، سایر مراجع عظام تقلید، در سایر کشورها، از سوی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی انجام شده است؟
در این زمینه، اقدامات خوبی انجام شده است. یکی از کارهای عمده در این عرصه، برگزاری کنفرانس جهانی تقریب مذاهب اسلامی است که هر سال، با حضور علمای جهان اسلام برگزار میشود. افزون بر این، رایزنان فرهنگی ما در کشورهای اسلامی، در بحث تقریب فعالیتهای مؤثر و گستردهای دارند. ما حتی در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بخشی را با عنوان گفتوگوی ادیان راهاندازی کردهایم که مسئولیت آن برقراری ارتباط مستمر میان عالمان مسلمان با دانشمندان سایر ادیان و از جمله، مسیحیت است و در این راستا، همایشها و نشستهایی هم برگزار شده است.