تکلیف نامعلوم منطقه آزاد سیستان در دولت و مجلس
روزگاری تالاب هامون سر منشاء حیات در سیستان بود. جریان آب در این تالاب جریان زندگی برای کشاورزان، صیادان و دامپروران این منطقه بود که قطع شریان اصلی آب رودخانه هیر مند در سال 76روز های آبادانی این دیار را به روز های بی رمق خشکسالی تبدیل کرد و مردم این منطقه که زندگی شان به کشاورزی و دامپروری گره خورده بود برای تأمین معاش خود راهی جز داد و ستد سنتی با کشور های همسایه نیافتند و با انجام مبادلات اقتصادی در مرز افغانستان و پاکستان روزگار گذرانیدند اما این وضعیت نیز با وجود فواید خود و درآمد مطلوب مردم، طول نکشید چرا که در پی این داد و ستد ها، ناامنی و قاچاق بی رویه سوخت رواج پیدا کرد و در نهایت با بسته شدن مرز بیکاری و فقر مزید بر خشکسالی، گریبانگیر مردم سیستان شد. برخی برای رهایی از این وضعیت کمر به مهاجرت بستند و ترک دیار کردند برخی نیز ماندند و در گیر و دار ماندن یا رفتن هنوز با مشکلات منطقه دست و پنجه نرم می کنند. این سختی ها 19 سال است که ادامه دارد و در این میان بر اثر توجه برخی مقامات کشوری از جمله مقام معظم رهبری به این منطقه، طرح های ویژه ای برای برون رفت از این وضعیت ارائه شده است که ایجاد منطقه آزاد سیستان یکی از این موارد است.
دولت یازدهم با رویکرد محرومیت زدایی از چهره غبار گرفته سیستان لایحه ایجاد منطقه آزاد را تهیه و با وجود مخالفت های زیاد، آن را در صحن علنی مجلس مطرح کرد. با تمام تلاش های انجام شده از سوی دولت و پیگیری ها و استدلال آوردن های مجلس، هنوز تکلیف این لایحه مشخص نیست و گویا لایحه ای که برای زدودن غبار محرومیت از منطقه سیستان آماده شده بود، میان اختلاف نظر ها غبار می خورد.
منطقه آزاد سیستان تحولی بزرگ در اقتصاد سیستان است
معاون استاندار و فرماندار ویژه زابل در این خصوص گفت: منطقه آزاد سیستان از چند سال قبل طرح موضوع شد و نقشه و طرح توجیهی توسط مدیران منطقه ای تهیه و پیگیری ها توسط استاندار و مسئولان مربوطه انجام شد و به شورای عالی مناطق آزاد کشور پس از بازدید نمایندگان تام الاختیار آن ها که از سطح منطقه داشتند معرفی شد و در آن جا مورد تایید قرار گرفت و در هیئت دولت با دفاعی که استاندار داشت مصوب و به مجلس شورای اسلامی برای تصویب در صحن علنی ارسال شد که در دوره اول تایید نشد. «هوشنگ ناظری» افزود: این طرح در کمیسیون اقتصادی مجلس هم با پیگیری هایی که صورت گرفته بود مصوب شد و باید برای تایید نهایی مجدد به صحن مجلس فرستاده شود و امید می رود در این صحن به تایید نهایی برسد و این منطقه در شمال استان هر چه زودتر راه اندازی شود. وی با بیان این که نقشه های راه اندازی این منطقه به گونه ای طراحی شده که تمام منطقه سیستان را شامل می شود گفت:منطقه آزاد تجاری سیستان به عنوان منطقه ای مکمل منطقه آزاد تجاری چابهار خواهد بود و با توجه به این که سیستان و بلوچستان در کریدور شمال به جنوب ترانزیتی قرار دارد و موقعیت حساسی است از لحاظ چهارراه ترانزیت و کریدور شمال به جنوب و هم از کریدور غرب به شرق، سیستان و بلوچستان می تواند نقش موثر و خوبی را در ارتباط با مسائل اقتصادی و تأثیرگذار داشته باشد. وی ادامه داد: امید می رود منطقه آزاد تجاری سیستان که به عنوان آخرین حلقه ترانزیت کالا درکشور ما برای صادرات به کشور افغانستان و آسیای مرکزی مطرح است ، مصوب شود.
وی گفت: امید می رود در کنار توسعه بندر چابهار این منطقه آزاد هم ایجاد شود تا به عنوان آخرین مرحله زنجیره ترانزیت کالا، صادرات و تجارت را تکمیل کند.
وی به تاثیرات دیگر منطقه آزاد بر مردم سیستان هم اشاره کرد و گفت: راه اندازی این منطقه آزاد امید و نشاط را در مردم منطقه بعد از این همه خشکسالی هایی که در دودهه در این منطقه داشتیم ایجاد می کند و قطعاً تبعات منفی خشکسالی که بر پیکره های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی گذاشته هم برطرف می شود و می تواند یک رونق و حرکت خوب را برای استفاده از ظرفیت ها و پتانسیل های داخلی کشور مبتنی بر اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری و دولت به دنبال تحقق آن هستند به همراه داشته باشد. وی ادامه داد: سیستان به عنوان منطقه ای است که از افغانستان تا چابهار نزدیک ترین فاصله را نسبت به سایر مسیر ها برای بازرگانان افغانستان و آسیای مرکزی دارد و یکی از بهترین و امن ترین مسیر هایی است که در منطقه وجود دارد. وی خاطر نشان کرد: امیدواریم با توجه به تمامی مزیت هایی که سیستان و استان دارد منطقه آزاد سیستان در کنار منطقه آزاد چابهار ایجاد شود و بتواند این چرخه ترانزیت کالا و تجارت بازرگانی را در منطقه تأمین و ایجاد کند.
تنها راه نجات سیستان ایجاد منطقه آزاد تجاری است
فرماندار هیر مند هم درباره اهمیت ایجاد منطقه آزاد سیستان گفت: مردم و نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی به این نتیجه رسیده اند که تنها راه برون رفت سیستان از مشکلات، ایجاد منطقه آزاد تجاری است. منطقه سیستان براساس بنیاد آب و خاکش به وجود آمده است به طوری که در سال های گذشته و قبل از خشکسالی های پی در پی این منطقه، از آب زیاد و خاک حاصلخیز و داشتن تالاب قوی و دامپروری، شیلات و بسیاری از مشاغل دیگر برخوردار بوده و نیم نگاهی هم به مرز داشته است اما اکنون شرایط براساس فعل و انفعالات تغییر کرده و با توجه به افزایش جمعیت و تغییراتی که مسئولان کشور افغانستان در منطقه ایجاد کرده اند به سمت دیگری پیش می رود. «محمدعلی پیری» افزود: مشکلات و مسائلی که در چند سال اخیر به خصوص با خشکسالی و بی آبی تالاب هامون به وجود آمده است باعث مهاجرت های زیادی از منطقه شده به طوری که برخی مناطق خالی از سکنه شده و برای نگه داشتن جمعیت و جلوگیری از مهاجرت ها، بهترین شیوه تغییر رویکرد در اشتغال است که طرح بزرگ انتقال آب به شیوه نوین به 46 هزار هکتار اراضی کشاورزی و توجه دیدگاه ها به سمت خدمات بازرگانی و تجارت این نقش را می تواند پر رنگ تر در منطقه آزاد سیستان دنبال کند.
وی اظهار کرد: چنانچه منطقه آزاد سیستان به تصویب نهایی برسد و در این منطقه به شکل واقعی خودش راه اندازی شود، می توان از آن به عنوان تنها منطقه آزاد خشکی کشور نام برد که با ایجاد واحد های تولیدی همراه با ورود مواد اولیه از داخل کشور و انتقال به آنجا و ایجاد تولید و صادرات به خارج کشور از مهاجرت ها جلوگیری کرده و تا حدودی خسارات به وجود آمده در این سال ها را جبران کند.
وی تصریح کرد: چنانچه منطقه سیستان رسالت خود را براساس آن چه که برای آن تعیین شده است به درستی انجام دهد و چند واحد تولیدی ایجاد شود بسیار اثرگذار خواهد بود. این واحد ها می توانند گندم را وارد و تبدیل به آرد کرده و صادر کنند در نتیجه محصول تولید شده ضمن جلوگیری از قاچاق عایدات خوبی نصیب کشور، منطقه و مردم ولایتمدار سیستان می کند و مشابه این چنین مواردی بسیار زیاد است که نیاز مند نگاه و حرکت درست از سوی مسئولان و مردم است. وی ادامه داد: بسیاری از محصولات وجود دارد که منطقه آزاد می تواند با تولید و صادرات آن در شکوفایی منطقه سیستان نقش ایفا کند و در واقع بسیاری از فعالیت های متفرقه را از جمله بازرگانی و تجارت ساماندهی کرده و در نهایت با توجه به شرایط اقلیمی به وجود آمده در سیستان، منطقه آزاد می تواند نقش بسیار ارزنده ای در راستای رونق منطقه و ایجاد اشتغال و معیشت خانوار ها از خود به جای بگذارد.
وی خاطرنشان کرد: با ایجاد منطقه آزاد سیستان، علاوه بر رساندن منفعت به مردم منطقه و استان به سایر نقاط کشور نیز منفعت خواهد رسید و واحد های تولیدی و فرآوری و تبدیلی زیادی ایجاد خواهد شد و به همین منظور نیز در حوزه سیستان و کل منطقه استان اثرات بسیار مثبتی از خود به جای می گذارد، ضمن این که در حال حاضر جاده ترانزیت میلک به چابهار سالهاست مورد توجه قرار گرفته و به دلیل ارتباط برقرار کردن بین کشور های آسیای میانه از طریق افغانستان به دریای عمان و آب های آزاد، ارتباط های سخت گذشته را در شرایط فعلی به راحتی تبدیل می کند.
وی اضافه کرد: امروز خواسته ای توسط مردم سیستان مطرح شده که سهم مشترکی بین آن ها با همه مسئولان و در بین تمام اقشار جامعه به وجود آمده وبه این نتیجه رسیده اند که تنها راه برون رفت از مشکلات سیستان، راه اندازی منطقه تجاری آزاد سیستان است و همه به این فهم مشترک رسیده اند. وی بیان کرد: مطالبات مردم سیستان از طریق نمایندگان آن ها در مجلس شورای اسلامی اعلام و دنبال شده است و دولت نیز این موضوع را پذیرفته و برای این که به تایید نهایی نمایندگان مجلس برسد باید نمایندگان استان به خوبی این منطقه و شرایط آن را به سایر همکاران خود در مجلس معرفی کرده و بشناسانند و از نقش این منطقه در کل کشور صحبت کنند. وی ادامه داد: اگر امروز ما در سوریه مشکل امنیتی داعش را داریم و در عراق و افغانستان و در قلب اروپا نیز انفجار های تروریستی انجام می شود اما در نظام اسلامی چنین مشکلاتی وجود ندارد، به لطف پروردگار و همت بالای نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران و وجود مرزنشینان دلاوری است که از مرز ها با جان و دل مراقبت و دفاع می کنند و امنیت امروز را مدیون رشادت ها و زحمات آن ها هستیم. پیری افزود: اعتقاد داریم که شرایط منطقه سیستان و مردم آن به خوبی از سوی نمایندگان سیستان در مجلس برای سایر نمایندگان روشن نشده است و باید با تلاش بیشتر، رای سایر نمایندگان مجلس شورای اسلامی را با خود همراه کرده تا شرایط منطقه سیستان و مردم را بهتر درک کنند و به اهمیت راه اندازی منطقه آزاد سیستان رأی موافق و نهایی بدهند ضمن این که از نگاه کارشناسان به دلیل عدم انجام وظایف مسئولان مناطق آزاد ایجاد شده در سایر نقاط و انجام نشدن رسالت در این مناطق تردید و ناامیدی و یأس در میان نمایندگان ایجاد شده است. وی گفت: اتفاقات خوبی در منطقه رخ داده و چندین طرح اساسی در منطقه عملیاتی شده که در همه آن ها خواسته مقام معظم رهبری و رئیس جمهور به عینه دیده می شود. از جمله طرح آبیاری نوین در 46 هزار هکتار اراضی سیستان که با دستور مستقیم مقام معظم رهبری اجرا و به بار نشسته که چه بسا در صورت ارجاع به مجلس تاکنون عملیاتی نمی شد. فرمان مقام معظم رهبری به دولت در برداشت از صندوق توسعه ملی برای اجرای این طرح حاوی این مطلب است که دولت می تواند برداشت کرده و برگشت آن نیز توسط دولت باشد در حالی که چنانچه خوشبینانه فکر شود که این طرح از طریق مجلس به مرحله اجرایی می رسید آن گاه هزینه آن برعهده مردم منطقه می افتاد که بسیار سنگین و از عهده این مردم خارج بود.
وی اضافه کرد: نگاه ویژه رئیس جمهور به این منطقه و پیگیری های به جد وی نشان از حمایت های بی دریغ دولت از مردم سیستان است و حتی بنابر گفته نمایندگان مردم سیستان در مجلس از قول رئیس جمهور ذکر شده که در صورت وجود طرح های مفید دیگر که به نجات مردم سیستان آمده و آن ها را از این بن بست خارج کند بدون وقفه با آن موافقت خواهد شد که این موضوع نشان از عزم دولت در کمک و همیاری به مردم سیستان است اما انتظاری که از مردم سیستان می رود، حضور و همیاری آن ها در کنار دولت در اجرای یک طرح تا به نتیجه رساندن آن است. وی ادامه داد: از طرفی سرمایه گذاران بومی باید سرمایه خودرا به جای سرمایه گذاری در نقاط دیگر به این منطقه سرازیر کرده و در شکوفایی مجدد سیستان تلاش کنند تا علاوه بر رسیدن منفعت آن به مردم منطقه، سیستان را از بحرانی که در آن ایجاد شده خارج کنند و در مردم امید بیشتر به زندگی ایجاد شود.