تحلیل روز
تعداد بازدید : 187
اروپا، اردوغان و گزینه تنظیم باد
نویسنده : محمدعلی دستمالی
این روزها روابط ترکیه و دنیای غرب، دچار تشتت و تنش شده و آنکارا با روزهای طلایی رابطه با آمریکا و اروپا، فاصله ای جدی گرفته است. سفر اردوغان به آمریکا با طرح دو هدف اصلی درخواست برای بازگرداندن فتح ا... گولَن و همچنین پشیمان کردن ترامپ از کمک تسلیحاتی به مدافعان کُرد سوریه، منجر به شکست شد. همچنین تلاش های ترکیه برای اقناع یونان و آلمان برای بازگرداندن نظامیان و دیپلمات های فراری گولَنی و برخورد با هواداران پ.ک.ک در اروپا ناکام ماند و مرکل نظامیان تحت امر خود را از پایگاه هوایی اینجیرلیک بیرون برد. از این گذشته، پس از ضیافت یمامه و آن ژست تاریخی سه نفره سلمان، سیسی، ترامپ و بروز بحران قطر، اردوغان با دشواری های جدیدی روبه رو شد. این ها مقدمات و پس زمینه ای است که می تواند وضعیت فعلی را تا حد زیادی، تبیین کند.تصمیم اخیر نمایندگان پارلمان اروپا مبنی بر تعلیق مذاکرات مرتبط با عضویت ترکیه، اقدامی شایان تامل است اما از منظر روابط بین ترکیه و اروپا، جای تعجب ندارد. چرا که از مسیر پرفراز و نشیب چند ماه اخیر و مواضع تند و تیزی که بین مقامات ترکیه و برخی کشورهای اروپایی در جریان بود، انتظار رسیدن به چنین ایستگاهی می رفت و میتوان گفت، نمایندگان اروپایی همان کاری را کردند که با توجه به شواهد و قراین کنونی، از چند ماه پیش برای آن تصمیم گرفته بودند اما نمی خواستند به عنوان گزینه اول و دوم از آن استفاده کنند. چنین واقعیتی را نیز فراموش نکنیم که اساساً در اتحادیه اروپا، درباره نحوه مواجهه با ترکیه و مذاکرات مرتبط با تکمیل روند عضویت این کشور، یک دیدگاه واحد وجود ندارد و مسائلی همچون اثرگذاری لابی ارامنه در آمریکا و اروپا، تفکرات جریانات مسیحی مخالف راه دادن یک عضو مسلمان به جمع بزرگ مسیحیان، رویکردهای دفاعی و امنیتی مرتبط با ناتو، انرژی، اسرائیل و همچنین دیدگاه های متمایز آلمان، فرانسه، اتریش و هلند، در مجموع شرایطی فراهم آورده که شاهد برخی رفتارهای متناقض و متفاوت اروپایی ها در قبال ترکیه باشیم.
همزمانی تصمیم اروپا و سالروز کودتا
این روزها اردوغان، در سودای آن است تا از سالروز کودتای نافرجام 15 جولای سال گذشته، نهایت استفاده را ببرد و در یک اقدام تبلیغاتی به مدت هفت روز، گرامی داشت یاد قربانیان کودتا را به ابزار مهمی برای متحد کردن جریان محافظهکار و ملی گرا تبدیل کند. در این مسیر، علاوه بر هواداران حزب عدالت و توسعه (AKP)، پیروان راست افراطی حزب حرکت ملی (MHP) به رهبری باغچلی و هواداران حزب ملی – اسلامی وحدت بزرگ (BBP) به رهبری مصطفی دستیجی، اردوغان را همراهی می کنند و این جبهه گسترده و قدرتمند، فتح ا... گولن را در اذهان مردم، تبدیل به غول خطرناکی کرده که باید ذره به ذره آثار و تاثیرات او بر سیاست، اقتصاد، فرهنگ و جامعه ترکیه، زدوده شود. اما در جبهه مقابل، وضعیت متفاوتی حاکم است و حزب جمهوری خلق (CHP) تحت رهبری کمال قلیچداراوغلو و همچنین حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) به عنوان یکی از نهادهای اقماری پ.ک.ک، قرار است فردا در استانبول و پس از پایان یافتن یک راهپیمایی 20 روزه اعتراضآمیز، علیه دولت اردوغان، شعار دهد. این جریان معتقد است که کودتای پارسال، یک اقدام نمایشی و کنترل شده بوده و حزب حاکم این حرکت را تبدیل به بهانه ای برای سرکوب مخالفان کرده است. اگر چه اروپاییان، مانند چپ های کمالیست و کردهای وابسته به پ.ک.ک فکر نمی کنند و کودتا را واقعی می دانند اما در مبحث چندوچون مواجهه با مسبّبان کودتا، با مخالفان اردوغان، همفکر هستند.ترکیه در 10 سال اخیر، در حوزه های سیاسی و اقتصادی رشد کرده و از حیث توسعه نفوذ سیاسی، دیپلماسی، دفاعی و امنیتی در خاورمیانه، آفریقا و گاه اروپا، امتیازات جدیدی به دست آورده است و در مقطع پس از تحولات عربی نیز توانسته خود را در بازی بزرگان وارد کند. محبوبیت اردوغان و حزب او رشد کرده و بر بسیاری از مشکلات فائق آمده، اما گفتمان حزب حاکم در کنار ادبیات تند اردوغان و مواضع شخصی او که حتی در میان دوستان و نزدیکان نیز، هیچ منتقدی را یارای مخالفت با آرا و تصمیمات او نیست، اروپا را نگران می کند.اروپایی ها دیدند که ترکیه در پرونده صدور غیرقانونی نفت اقلیم کردستان عراق به بازارهای جهانی، نه نظر بغداد را پذیرفت و نه درخواست واشنگتن را. آن ها همچنین دیدند که اردوغان در شمال سوریه، دست به تحرکات و قدرت نمایی های بسیار زد و در قبال روسیه نیز مواضعی اتخاذ کرد که با مواضع تحریم گرانه اتحادیه، در اختلاف کامل است. آنها همچنین به این مسئله نیز توجه دارند که اردوغان در قبال منتقدان و مخالفان، انعطاف نشان نمی دهد. از سخنرانی های تحقیرآمیز و تهدیدآمیز گرفته تا تهییج مردم به بایکوت کردن اشخاص و احزاب و استفاده از کودتا به عنوان ابزاری برای به حاشیه راندن مخالفان. نمایندگان اروپایی، شاهد این واقعیت نیز هستند که در جامعه ترکیه، قشر محافظه کار، در همه حوزه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، قدرت بیشتر و ملموس تری گرفته و نه تنها امکان فعالیت سیاسی و اقتصادی بلکه فرصت دفاع از سبک زندگی و آزادی های فردی و گروهی برای قشر لائیست و کمالیست، بسیار محدودتر شده است.
دشواری های خاص اردوغان
خطاست اگر در بحث ترکیه و اروپا، اتحادیه را همچون کانون بی بدیل حقانیت و دموکراسی و حقوق بشر تصور کنیم و در دیگر سو، اردوغان را به مثابه دیکتاتور تمامیت خواه و ظالمی در نظر بیاوریم که دشمن شماره یک آزادی و دموکراسی است. در بسیاری از خطاها واقدامات تمامیت خواهانه رئیس جمهور ترکیه و حزب حاکم، تردیدی نیست. اما اروپا نیز در این حوزه، نگرش و منافع خاصی دارد و در برخی تصمیمات اتحادیه، شاهد رفتارهای متناقض، دورویانه و استانداردهای دوگانه هستیم. از این گذشته، اروپا در حوزه دموکراسی، آزادی و حقوق بشر، معیارها و سنجه هایی دارد که بسیاری از آن ها با مبانی و بنیادهای فکری و معنوی یک کشور اسلامی، سازگار و منطبق نیست. از نگرش های سیاسی و حقوقی مرتبط با احزاب و مطبوعات و مخالفان گرفته تا بحث سن دختران در شرایط ازدواج، آزادی های جنسی، صرف مشروبات الکلی و در یک کلام، سبک زندگی (lifestyle)، جهان های ترکیه و اروپا از هم جداست.اگر اردوغان در برابر اروپا مقاومت کند شانس عضویت را از دست خواهد داد واگر تسلیم همه خواسته ها شود، محافظه کاران و ملی گرایان، رای خود را پس خواهند گرفت. در پایان می توان گفت، مسیر عضویت ترکیه در اتحادیه اروپایی به بن بست و پایانِ نافرجام نرسیده و فعلا نمایندگان اروپایی، در قبال رفتارهای اردوغان، سیاست تنظیم باد را در پیش گرفته اند. شاید به این امید، که شاهد برخی تغییرات در رفتارهای سیاسی او و حزب متبوع اش باشند.