بررسی زندگی و آثار فیلسوف برجسته معاصر، دکتر غلامحسین دینانی
تعداد بازدید : 69
5 دهه سربازی عقل
نویسنده : جواد نوائیان رودسری info@khorasannews.com
دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی، فیلسوف و حکیم معاصر، روز پنجم دی ماه سال 1313 (هـ.ش)، در روستای دینان از توابع خمینی شهر(سده) اصفهان متولد شد. پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی، شوق تحصیلات علوم دینی، او را به اصفهان کشاند و در مدرسه «نیم آورد» این شهر به تحصیل مشغول شد. استاد دینانی در سال 1333 به قم رفت و در حوزه علمیه این شهر، از محضر بزرگانی مانند حضرت امام خمینی(ره) و آیات عظام بروجردی، اراکی و محقق داماد در خارج فقه و اصول بهره برد. وی مدتی در مدرسه حجتیه قم هم حجره مقام معظم رهبری بود. دکتر دینانی که مقدمات فلسفه را در اصفهان نزد استاد ضیاءپور فراگرفته بود، آن را در شهر مقدس قم و در محضر علامه طباطبایی تکمیل کرد. استعداد شگفت انگیزش در آموختن فلسفه، او را، با وجود جوانی، به یکی از شاگردان ویژه و مورد توجه علامه طباطبایی تبدیل کرد. این نزدیکی به علامه طباطبایی سبب شد تا او شاهد و ناظر مناظره علمی آن حکیم الهی با هانری کُربَن، متفکر و فیلسوف فرانسوی، در منزل ذوالمجد، واقع در خیابان بهار قم، باشد. استاد دینانی، پس از مدتی تحصیل و تدریس در حوزه علمیه قم، در سال 1345 به تهران رفت و تحصیلات دانشگاهی خود را آغاز کرد و همزمان، در آموزش و پرورش استخدام و مشغول به کار شد. وی توانست در سال 1352 از رساله دکترای خود در رشته فلسفه دفاع کند. استاد دینانی در سال 1353 به مشهد رفت و تدریس در دانشگاه فردوسی مشهد را آغاز کرد.
تدریس در دانشگاه تهران
او پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در سال 1361 به دانشگاه تهران منتقل شد و از آن زمان تا امروز، استاد تمام وقت این دانشگاه است. استاد دینانی طی این مدت، ده ها عنوان کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. هنر بزرگ او، به عنوان یک فیلسوف مسلمان، ارائه عمومی علم فلسفه، با وجود پیچیدگی ها و دشواری های آن، به تمامی علاقه مندان است. کلاس های آزاد آموزش فلسفه در انجمن حکمت و فلسفه ایران و برنامه تلویزیونی «معرفت»، در زمره پرمخاطب ترین دوره های آموزش فلسفه است که توسط استاد دینانی، با زبانی ساده و روان، به دوستداران فلسفه، ارائه می شود. وی علاوه بر این فعالیت ها، به تدریس در دانشگاه های تربیت مدرس و امام صادق(ع) نیز مشغول است. شخصیت نام آشنایی برای عموم و به ویژه علاقه مندان حکمت و فلسفه که با برنامه معرفت ( هر هفته از شبکه چهار سیما پخش می شود) و همین طور با سخنرانی ها و کتاب هایش، نزد اهالی فرهنگ، هنر، علم و اندیشه چهره شاخصی محسوب می شود.
فیلسوف حکیم
استاد دینانی از جمله شخصیت های فلسفی معاصر است که شاخص های یک فیلسوف مسلمان را دارد و با این ویژگی، دارای جایگاه شاخص تری نسبت به بسیاری از فیلسوفان معاصر است. برخورداری از ذهن نقاد و آزاداندیش، بیان جذاب، شیوا، رسا و قلمی روان و گیرا، او را به چهره ای محبوب در میان افرادی که به فلسفه عشق می ورزند، بدل کرده است. وی آثار فراوانی در حوزه فلسفه و تاریخ فلسفه دارد و تالیف و سالها تدریس منابع مهم فلسفی در حوزه و دانشگاه را در کارنامه خود ثبت و شاگردان مبرزی را تربیت کرده است. دینانی میزان سنجش و درک هر چیزی را، عقل میداند؛ حتی درک انسان از خدا را. او را می توان فیلسوفی عقل گرا دانست که به اشراق معتقد است و در عین حال، فیلسوفی است متأله و اهل حکمت متعالیه و آشنا به تمامی جوانب عرفان. دینانی کتابی به نام «دفتر عقل و آیت عشق» دارد که در آن، به جایگاه عقل در حکمت و فلسفه پرداخته و از عقل دربرابر عقاید اشاعره دفاع کرده و به نقد اندیشه های فلاسفه و عرفای شرق و غرب، در این باره پرداخته است.
آثار ماندگار استاد دینانی
استاد دینانی از سال 1375 تا 1379، مدیریت گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی را برعهده داشت. وی عضو ثابت انجمن حکمت و فلسفه ایران و عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران محسوب میشود. آثار متعدد استاد دینانی بارها در مجامع علمی تقدیر شده است. از کتاب «دفتر عقل و آیت عشق» و کتاب «درخشش ابن رشد در حکمت مشاء» به ترتیب در سال های 1384 و 1385، در مراسم جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران تقدیر شد. استاد درباره چگونگی نگارش آثار متعددش، در پایگاه اینترنتی شخصی خود مینویسد:« انتشار کتابهایم، از سال 1360، با چاپ کتاب «قواعد کلی فلسفه» که برای رساله دکترای خود نوشته بودم، آغاز شد. معمولاً در کتاب نوشتن، بنده به صورت دستوری، به خودم نمیگویم که حالا برو کتاب بنویس، بلکه یک حال و دغدغه ای درباره مسئله ای در من پیدا می شود و من آن را می نویسم. همه کتاب هایی که تا به حال نوشته ام، پرداختن به دغدغه هایم بوده است و کتاب را برای آن که «کتاب بنویسم» ننوشته ام. همچنین، بنده مقید هستم که کتاب هایم را به زبان فارسی بنویسم، چون کار فلسفی با زبان فارسی، کم انجام شده است و بیشتر فیلسوفان به زبان عربی مینوشتند؛ آن ورزیدگی لازم در زبان فارسی پیدا نشده است. بنده کتابهایم را به زبان فارسی می نویسم، چون می دانم که زبان فارسی توانایی بسیاری برای انتقال مفاهیم دارد. نقد و بررسی و به زیر سوال بردن یک فکر و اندیشه، چیزی نیست که فیلسوف از آن بترسد؛ زیرا آن جا که شک نباشد، یقین نیز نخواهد بود. آن گونه از یقین که مسبوق به شک و تردید نباشد، از انواع معرفت به شمار نمی آید. نفی کردن، شک کردن و اثبات کردن، از ذاتیات اندیشیدن شناخته می شود و بدون طرح پرسش، پاسخ نیز نخواهد بود؛ هنگامی که پرسش و پاسخ بی معنی شود، جایی برای فلسفه نیز وجود نخواهد داشت.»از میان انبوه آثار استاد دینانی می توان به «قواعد کلی فلسفه اسلامی»(در دوجلد)، «نیایش فیلسوف»، «معاد»، «شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی»، «ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام»(در سه جلد) و «عقلانیت و معنویت» اشاره کرد.