هفته نامه خط حزب ا... مطرح کرد:
تعداد بازدید : 54
منظور رهبر انقلاب ازتعامل با دنیا چیست؟
نشریه خط حزب ا... وابسته به دفتر حفظ و نشر آثار آیت ا... خامنه ای، در شماره اخیر خود در یادداشتی به تحلیل توصیه اخیر رهبر انقلاب به دولتمردان برای تعامل با دنیا پرداخته است. در ادامه این یادداشت را می خوانیم: رهبر انقلاب در روز تنفیذ رئیسجمهور دوازدهم، سه جهتگیری اصلی را برای فعالیت دولت جدید تعیین و مشخص کردند: پرداختن به مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم، تعامل گسترده با دنیا و ظهور مقتدرانه در برابر سلطهطلبان در سطح جهان. از میان این سه جهتگیری، اولی سیاست داخلی دولت را به سمت مشکلات درونی کشور، هدفمند و دو جهتگیری دیگر، خطمشی سیاستخارجی دولت را تعیین میکند. پرسشی که ممکن است به ذهن متبادر شود این است که چگونه یک کشور میتواند تعامل گسترده ای با دنیا داشته باشد و در عین حال، اسیر ساختارهای ساختهشده توسط نظام سلطه نشود؟
افول نظم سنتی جهان
به نظر میرسد پاسخ به این سؤال، نیازمند این است که در ابتدا، معنای درستی از وضعیت دنیای حاضر داشته باشیم. پس از جنگ جهانی دوم، متفقین و در رأس آن آمریکا که بهعنوان قدرتهای پیروز جنگ بودند، در راستای حفظ قدرت خود و تأمین اهدافشان در آینده، اقدام به برپایی نظمی نوین برای کنترل مدیریت جهان کردند. سازمان ملل، شورای امنیت، بانک جهانی، صندوق بینالمللی پول، سازمان تجارت جهانی، یونسکو و... از مهمترین نهادهای این سیستم کنترل جهانی است. سیستمی که با طرح مقررات و وضع قوانین در سطح کشورهای جهان، سعی در برهم زدن "استقلال" کشورها و زیرسلطه بردن و عقبنگهداشتن آن ها میکرد. اعمال تحریمهای تنبیهی یا تجویزهای اقتصادی که آن سازمانها و دولتهای حاکم به بهانه توسعه به کشورهای جهان تحمیل میکردند، نمونهای از اقدامات ظالمانه این نظم مستقر بر جهان بود. اما این نظم به رهبری آمریکا در یکی دو دهه اخیر، حداقل به دو دلیل عمده، کارایی لازم را از دست داده است. اول آن که شکستهای اقتصادی- سیاسی آمریکا نظیر شکست در جنگهای عراق و افغانستان و بروز بحران مالی بزرگ از سال ۲۰۰۸ به بعد، موجب افول قدرت این کشور در مناسبات جهانی شد. دوم آن که، در کنار افول قدرت آمریکا، بازیگران منطقهای و فرامنطقهای، مخصوصاً در حوزه اقتصادی سر برآوردهاند که بیرون از چارچوب طراحیشده توسط سازمانهای اقتصادی بینالمللی، وزن و قدرت خود را در عرصه جهانی افزایش دادهاند. ظهور کشورهای موسوم به ببرهای آسیا و در کنار آن تشکیل گروههای اقتصادی چون بریکس، کشورهای عضو پیمان شانگهای، کشورهای ۲۰ G و... ازجمله این مسائل هستند.
شناخت راههای جدید در تعامل با دنیا
به همین علت، صراحتاً میتوان اعلام کرد که نظم سنتی موجود در جهان، به همخورده است و بهتبع آن، تعامل با دنیا، صرفاً محدود به تعامل با آمریکا و چند کشور غربی نمیشود. «همه دنیا فقط اروپا وغرب نیست؛ دنیا جای وسیعی است. قدرتها هم امروز در دنیا پخششده و تقسیمشده؛ شرق دنیا -یعنی منطقه آسیا- امروز مرکز یک قدرت عظیم است. ما با اینها ارتباط داریم»(20/۱۲/1394). در حقیقت، عرصه بینالملل، از حالت"تکقطبی" به سمت "چندقطبی" در حال حرکت است. اگر تا یک دهه پیش، این ایالاتمتحده بود که بهعنوان قدرت برتر جهان (هژمون) شناخته میشد، حال، با شکلگیری ائتلافهای جدید اقتصادی، قطبهای مختلف اقتصادی در جهان ظهور یافتهاند که مناسبات نظم سنتی را تحت تأثیر قرار دادهاند.
از طرف دیگر، شکلگیری پیمانهای دوجانبه، برمبنای ارز دو طرف معامله -و نه صرفاً دلار- موجب تقویت واحد پولی برخی کشورها و کاهش قدرت دلار نسبت به گذشته شده است. موضوعی که میتواند بهعنوان یکی از راهبردهای اقتصادی ایران نیز مدنظر قرار بگیرد. مخصوصاً آن که ایران، دارای ظرفیت بالقوه اقتصادی در کشورهای همسایه خود است که متأسفانه به دلیل عدم حضور ایران، بازارهای پیرامون، در تصرف سایر کشورها قرار گرفته است. «ما با 15 کشور همسایه هستیم که اینها رفتوآمد دارند. حملونقل و ترانزیت یکی از فرصتهای بزرگ کشورها است؛ این برای کشور ما هست و در جنوب به دریای آزاد و در شمال به آبهای محدود منتهی میشود. در این همسایههای ما، در حدود ۳۷۰ میلیون جمعیت زندگی میکنند که این مقدار ارتباطات و همسایهها، برای رونق اقتصادی یک کشور یک فرصت بسیار بزرگی است.»(01/۰۱/1393)
حضور فعال و پیشدستانه
به نظر میرسد با توجه به شرایط کنونی و آمادگی تغییرات سیستم نظم جهانی، آن دسته از کشورهایی که با دیپلماسی فعال و پیشدستانه در سطح جهانی و تشکیل گروهها و اتحادهای فراملیتی با اهداف مشترک و با حفظ اصول اساسی ملی و هویتی، میتوانند نقش تعیینکنندگی خود را در جهان افزایش دهند، پیروز کارزارند. امری که رهبر انقلاب در سال ۹۳ در تبیین تغییر نظم جهانی به وزیر امورخارجه و سفرای کشور نیز توصیه کردند: «در کنار بازیگران سنتی، بازیگران جدیدی در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین وارد عرصه شدهاند و در تلاشاند جایگاه خود را در نظم جدید پیش رو، تثبیت کنند... اگر در مقطع فعلی دستگاه دیپلماسی بتواند حضور فعال، هوشمندانه و مقتدرانه داشته باشد، جایگاه و استحکام جمهوری اسلامی در چندین 10 سال آینده و در نظم جدید جهانی بهعنوان جایگاهی برجسته تثبیت میشود وگرنه، در جهان پیش رو، از موقعیت لازم برخوردار نخواهیم بود.»(22/۰۵/1393)