یادداشت
تعداد بازدید : 68
جزو 40کشوربرتر محصولات کشاورزی هستیم اما...
نویسنده : دکتر قدیر رجب زاده رئیس موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی
امروزه مقوله امنیت غذایی یکی از موضوعات اساسی و کلیدی در جوامع بشری است. همچنین این موضوع در جامعه ما یکی از دغدغه های اصلی است به طوری که در اسناد کلان بالادستی کشور از جمله سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی و سلامت تأکید ویژه بر آن شده است. یکی از راهکارهای اصلی برای ارتقای شاخص های امنیت غذایی در جامعه استفاده بهینه از منابع موجود و در دسترس غذایی کشور است.
براساس آمار سازمان خواربار جهانی، ایران در 12 مقوله از 13 مقوله محصولات کشاورزی تولید شده در جهان در فهرست 40 کشور برتر جهان است، این در حالی است که ایران جزو سه کشور اول در ضایعات مواد غذایی شناخته می شود. بر اساس گزارش منابع رسمی ارزش مواد غذایی که سالانه در کشور در قالب ضایعات تلف می شود حدود 15 میلیارد دلار برآورد می شود و مقایسه این رقم با درآمد نفتی کشور بسیار قابل تأمل است. شایان ذکر است بخش قابل توجهی از ضایعات مواد غذایی مربوط به نان بوده که با توجه به جایگاه استراتژیک این محصول حرکت برای کاهش ضایعات آن بسیار حائز اهمیت است.
بر اساس آخرین گزارش منتشر شده سازمان خواربار جهانی در سال2016، 2.7 درصد از ضایعات مواد غذایی در جهان مربوط به ایران است در حالی که ایران تنها حدود یک درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده است. از سوی دیگر ارزش ضایعات مواد غذایی در ایران در سال 2014 تقریبا با مجموع کالاهای اساسی و محصولات کشاورزی وارداتی کشور برابری می کند. همه این موارد حاکی از جایگاه کلیدی مقابله با ضایعات مواد غذایی به عنوان یک جهت گیری اساسی برای ارتقای امنیت غذایی در جامعه و حرکت به سمت اقتصاد مقاومتی است.
درباره ضایعات محصولات کشاورزی از جنبه دیگری نیز می توان بحث و بررسی کرد. بر اساس اعلام منابع رسمی بیش از 90 درصد منابع آبی کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود . از سوی دیگر بر اساس گزارش مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب، میزان تلفات آب ناشی از ضایعات محصولات کشاورزی سالانه 9.3 میلیارد متر مکعب است در حالی که حجم آب شرب مصرفی کشور حدود هفت میلیارد متر مکعب در سال تخمین زده می شود. این نشان دهنده آن است که متأسفانه سالانه بیش از مصرف آب شرب کشور، در بخش کشاورزی آب تلف می شود. این موضوع با توجه به آن که امروزه موضوع آب در کشور ما یک موضوع استراتژیک است بسیار قابل توجه بوده و باید اقدامات اساسی در این زمینه صورت گیرد.
به طور کلی راهکارهای متعددی برای ارتقای شاخصه های امنیت غذایی در جامعه وجود دارد که از جمله آن می توان به ارتقای بهره وری در صنایع غذایی و کشاورزی، اصلاح الگوی تغذیه در جامعه و ... اشاره کرد.
عمده ضایعات مواد غذایی در بخش های تولید، حمل و نقل و مصرف مواد غذایی صورت می گیرد که کاهش ضایعات در هر بخش نیازمند راهکارهای خاص خود است. از عوامل تأثیرگذار در ضایعات محصولات غذایی در بخش تولید می توان به نامناسب بودن فرایند های تولید، فرسودگی ماشین آلات مورد استفاده در این بخش، نبود مهارت کافی در نیروی انسانی مورد استفاده در فرایند تولید و بسته بندی نامناسب محصولات اشاره کرد. در بخش توزیع مواد غذایی نامناسب بودن وسایل حمل و نقل محصولات کشاورزی، کندی شبکه حمل و نقل و ... از جمله علل ضایعات محصولات غذایی به شمار می رود. نبود الگوی تغذیه مناسب در جامعه، رواج یافتن فرهنگ اسراف و پایین بودن قیمت محصولات غذایی از جمله علل ضایعات در بخش مصرف کننده مواد غذایی است.