آنتروپوسن، فصل جدید در تاریخ سیاره
گروهی از دانشمندان بزرگ گردهم آمدهاند تا به یک سوال مهم پاسخ دهند: اگر میلیونها سال بعد زمین را بررسی کنیم، مرز زمینشناسی و نشانهای واضح از وجود انسان پیدا میکنیم؟ آیا از عصر میانیخچالی هولوسن عبور کردیم؟
گروهی از زمینشناسان از سال ۲۰۰۹ ماموریت یافتهاند کاری را انجام دهند که تبعاتی بزرگ دارد؛ تعیین ساعت صفر برای عصر «آنتروپوسن». روز سهشنبه ۱۱ جولای (دیروز) قرار بود شماری از برجستهترین محققان و پژوهشگران علوم زمین آخرین یافتههای خود را در زمینه تاثیر بزرگ بشر بر سیاره زمین ارائه کنند. گروه علمی آنتروپوسن پیشتر از سوی دانشمندان بزرگ حوزههای مربوط ماموریت یافته است سوالاتی بنیادین را پاسخ دهد: اگر بیگانگانی میلیونها سال بعد و از میان صخرهها و رسوبات لایهای زمین را غربال کنند، آیا نشانه متمایزی از وجود انسان را تشخیص میدهند که مرز زمینشناسی واضحی را ترسیم کرده باشد؟ اگر چنین مرزی در دل زمین آشکار بود و یک دوره زمینشناسی مجزا را میتوانستند به آن اختصاص دهند، چه زمانی را باید برای آغاز آن در نظر بگیرند؟ در ادامه بهنقل از «یورو نیوز» به ابعاد این تحقیق بزرگ و نتایج کنجکاوی خیرهکننده بشر میپردازیم.
بشر نقطه پایانی بر دوران هولوسن گذاشت
کارگروه مدنظر پس از سالها به نتیجه رسیده است که فعالیتهای بشر بر دوران زمینشناسی هولوسن (که ۱۱ هزار و ۷۰۰ سال پیش با پایان آخرین عصر یخ بندان آغاز شد) نقطه پایانی گذاشته و وارد عصر تازه ای شده است. به گفته آنان باید آستانه شروع برای «عصر انسان» را (که برای اولین بار در سال ۲۰۰۲ توسط پاول کروتزن برنده جایزه نوبل شیمی پیشنهاد شد) اواسط قرن بیستم در نظر گرفت.
عصر جدید با چه اتفاقاتی رقم خورد؟
دانشمندان میگویند افزایش شدید غلظت گازهای گلخانهای، آلودگی میکروپلاستیک، ازدیاد گونههای مهاجم، آثار رادیواکتیو حاصل از آزمایش بمب اتمی و دهها تأثیر فزاینده انسان بر محیط اقلیمی زمین (موسوم به «شتاب بزرگ») عصری جدید را رقم زده است. ثمره زحمات طولانی گروه کاری اکنون باید توسط گروهی از دانشمندان سختگیر در کمیسیون بینالمللی چینهشناسی (ICS) و بالاتر از آن اتحادیه بینالمللی علوم زمینشناسی (IUGS) تایید شود. موضوعی که البته بنا بر پیشبینیها، احتمال وقوع آن بسیار اندک است. کارشناسان درباره این که آیا آنتروپوسن شایستگی گنجانده شدن در «جدول بینالمللی کرونوستراتیگرافی» (که جدول زمانی رسمی 4.6 میلیارد ساله سیاره به شمار میرود) را دارد یا خیر، اختلاف نظر دارند.
پیامد اعلام پایان دوره هولوسن چیست؟
برخی از زمینشناسان با وجود این که به یک نقطه افتراق مشهود با گذشته اذعان دارند، با این حال میگویند این تغییرات به گونهای نیست که معیارهای فنی را برآورده کند. در سوی مقابل گروهی دیگر از دانشمندان معتقدند اعلام پایان دوره زمینشناسی هولوسن و شروع یک دوره جدید، ما را وادار میکند تا به تأثیر ویرانگر بشر فکر کنیم.
خیانت گونه ما به سیاره
تا به حال تمامی تغییرات در سیاره در روالی طبیعی و بدون دخالت یک گونه رخ داده است. اما این برای اولین بار در تاریخ زمین است که یک گونه در کره زمین نه تنها ریختشناسی، شیمی و زیستشناسی سیاره را به طور اساسی تغییر داده، بلکه آگاهانه هم این کار را انجام داده است. پاول کروتزن، شیمی دان هلندی که برای شناسایی مواد ساخته دست بشر که لایه محافظ ازن را از بین میبرند موفق به دریافت جایزه نوبل شد، امیدوار بود مفهوم و واقعیت آنتروپوسن ذهنها را بر چالشهای پیش رو متمرکز کند. او در کنگرهای در سال 2011 گفته بود: «این به خوبی می تواند یک تغییر پارادایم در تفکر علمی باشد».
به رسمیت شناختن واقعیتی تلخ
حتی اگر سطح تغییراتی که در دوره جدید سیاره ایجاد شده آنقدر چشمگیر نباشد بسیاری معتقدند این نام گذاری میتواند توجه دنیا را به عواقب رفتار امروز ما برای سیاره جلب کند. این که در مدت کوتاهی چه تغییرات ویرانگری بر خانهمان یعنی زمین تحمیل کردیم. اکنون با گذشت بیش از یک دهه از سخنرانی معروف پاول کروتزن، شیمی دان هلندی، بسیاری از دانشمندان حوزه زمینشناسی با این حرف موافق هستند. یوهان راکستروم، رئیس موسسه تحقیقات تاثیرات آب و هوای پوتسدام، به خبرگزاری فرانسه میگوید: «این به رسمیت شناختن این است که آه خدای من، ما به نقطه عطف رسیدهایم و هولوسن تنها وضعیتی است که میتواند از ما حمایت کند. تغییر پارادایم یعنی درک این که ما در حال ترک دوران هولوسن و ورود به عصر آنتروپوسن هستیم».
لابی مخالف ثبت آنتروپوسن چه میگوید؟
این اظهارات در حالی است که شماری دیگر از دانشمندان درباره این مسئله متقاعد نشدهاند و علیه ثبت آنتروپوسن به عنوان یک دوران رسمی زمینشناسی لابی میکنند. فیل گیبارد، دبیر کل کمیسیون بینالمللی چینهشناسی، یکی از این افراد است. او میگوید شرایطی که باعث ایجاد عصر یخ بندان شد، یعنی حدود 10 عصر یخی کوچک در طول میلیونها سال گذشته، تغییری نکرده بنابراین میتوانیم انتظار داشته باشیم که همچنان در دوره میانیخچالی هولوسن به سر میبریم. او با بیان این که سیاره ما میتواند تا ۵۰ میلیون سال دیگر به همین الگو ادامه دهد، گفت: «ما میتوانیم آن چه را به نام دوران زمینشناسی آنتروپوسن مطرح شده است «یک رویداد» بنامیم که هزاران سال تغییرات انسانی در محیط را پوشش میدهد». گیبارد اضافه کرد که در علم زمینشناسی یک رویداد میتواند هر چیزی باشد؛ از یک قطره باران که یک توده خاک رس را سوراخ میکند تا «رویداد بزرگ اکسیژنی» (پدیده پیدایش گاز اکسیژن در جو زمین در حدود 2.2میلیارد سال پیش).
اگر آنتروپوسن تصویب نشود؟
در مقابل یان زالاسیوویچ، زمینشناس و رهبر گروه کاری آنتروپوسن، میگوید، تصویب نشدن رسمی این مفهوم باعث میشود این تصور باقی بماند که شرایط هولوسن (چیزی که به تمدن بشری اجازه شکوفایی داده است) هنوز پابرجاست. او گفت: «علم اساساً در تلاش است تا آن چه را که واقعی است در مقابل آن چه نیست، ثابت کند و آنتروپوسن پدیدهای واقعی به شمار میرود».