رمزگشایی از موضع گیری تازه سلطان
اظهارات اخیر رئیس جمهور ترکیه درباره مشارکت ایران در دالان زنگزور بازی روانی با ارمنستان است یا ناشی از تغییر سیاست و عقب نشینی اردوغان است؟
رحیم پور-رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در بازگشت از نخجوان در هواپیما به خبرنگاران گفته بود که سیگنال های مثبت ایران در خصوص راهگذر خوشحال کننده است. قطاری که از ترکیه می آید از نخجوان و ارمنستان خواهد گذشت و به آذربایجان می رود. اگر ارمنستان مسیر را باز نکند از کجا خواهد رفت؟ از ایران خواهد گذشت.وی شامگاه سه شنبه نیز با بیان این که راهگذر زنگزور را در کوتاه ترین زمان به بهره برداری خواهیم رساند و با کشور دوست و برادر، آذربایجان، راه های ارتباطی زمینی و راه آهن را از طریق نخجوان به شکل پیوسته و بدون وقفه در خواهیم آورد، گفته است که قصد داریم با انجام پروژه های مشترک به همراه ایران نیز این منطقه(قفقاز) را به یک منطقه صلح و رفاه تبدیل کنیم. بدون خارج کردن و بیرون گذاشتن هیچ کس، این روند را مدیریت خواهیم کرد. این اظهارات در داخل ایران با تفاسیر متفاوتی همراه شد. برخی از آن به عنوان سیگنال مثبت اردوغان به ایران برای مشارکت در طرح راهگذر غرب به شرق یاد کردند و برخی دیگر نیز آن را بازی روانی اردوغان با ارمنستان برای پیوستن هر چه سریع تر به این طرح خواندند. از نظر آن ها اردوغان قصد دارد به ایروان این پیام را بدهد که اگر به خواسته باکو و آنکارا تن ندهی با ورود تهران که بسیار مشتاق هم هست، از گردونه راهگذر خارج خواهی شد.درباره ارمنستان، اردوغان این سیگنال را به ارمنستان خواهد داد که با گذشت 3 سال و شانه خالی کردن ایروان از تعهد خود برای ایجاد راهگذر (در حالی که در توافق آتش بس مسکو به راهگذر اشاره ای نشده و تنها نقاط اتصالی مطرح شده است)، ترکیه و آذربایجان جایگزینی به نام ایران دارند که اگر از این مسیر استفاده شود، ارمنستان در بن بست ژئوپلیتیکی خود باقی خواهد ماند و امیدی برای توسعه پیش رویش نیست. همچنین با توجه به تیره شدن روابط ایروان و مسکو، اردوغان این پیام را به ارمنستان منتقل می کند که روند همکاری 4 جانبه ترکیه، آذربایجان، ایران و روسیه می تواند منجر به شکل گیری این راهگذر شود که ایروان در صورت تعلل در آن جایی نخواهد داشت. به خصوص این که روسیه نیز انگیزه های کافی برای فشار هر چه بیشتر بر ارمنستان را دارد. در این خصوص توجه به دو نکته حائز اهمیت است: اردوغان در هر طرح منطقه ای چه در سوریه(ساقط کردن نظام سوریه)، چه در عراق(پروژه راهگذر جاده توسعه) و چه افغانستان(راهگذر لاجورد) تلاش داشته تا جای ممکن بازی بدون ایران را پیش ببرد و اگر جایی ایران مشارکت داشته، بنا به اجبار و ناتوانی ترکیه بوده که در نشست آستانه و سپس، نشست 4 جانبه مسکو قابل مشاهده است. ایران در پیشبرد منافع ملی خود در حوزه قفقاز جدی بوده و اجازه نمی دهد که از این طرح خارج شود. تهران قاطعیت در سیاست خود را از طریق مانور نظامی در مرز شمالی، ایجاد کنسولگری در استان سیونیک و افزایش همکاری ها با روسیه در موضوعات مختلف نشان داده است. به نظر می رسد که اگرچه اردوغان به دلایل مختلف از جمله مزیت های اقتصادی و ژئوپلیتیکی قصد داشته مسیر مدنظر خود از شمال مرزهای ایران را پیش ببرد اما با توجه به مسائل سیاسی و اقتصادی داخلی ترکیه، تحمیل شرایط منطقه ای از ناحیه ایران و نگرانی از طولانی شدن روند ایجاد راهگذر، ناچار به وارد کردن ایران به پروژه شده باشد.