گزارش عینی خراسان از منطقه زلزلهزده زهان
خانههایی که طی سالهای گذشته توسط بنیاد مسکن مقاوم سازی شده آسیبی ندیده است
باورش سخت است این كه تا ساعاتی قبل خانه هایی اینجا بود و سرپناهی و حالا دیگر هیچ شباهتی به روستا ندارد و خشت، سنگ و خاك روی هم تلنبار شده است و برای ما که 11ساعت و 22دقیقه بعد از زمین لرزه به این منطقه رسیدهایم چیزی جز ویرانی قابل مشاهده نیست و اگر رفت و آمد محتاطانه مردم نبود، نمی توانستی بپذیری اینجا روستای «شاج» بوده است. خانه ها با خاك یكسان شده و ویرانه هایی بر جا مانده كه نمی توان تصور خانه و زندگی، هر چند ساده و روستایی از آن داشت. خشت و خاك كوچه ها را فرا گرفته و آجر و دیوار باغ ها در كوچه ها ریخته است. از لابه لای خاك و سنگ، فرش، پتو، رختخواب، ظرف، تلویزیون و هر چه در خانه بوده است دیده می شود. اینجا بقایای روستای شاج از توابع بخش زهان زیركوه است كه در زلزله ساعت 20:38 چهارشنبه شب گذشته لرزید. بنا بر اعلام مسئولان، عمق و كانون زمین لرزه در این محل بوده و بیشتر خسارت ها مربوط به روستاهای زهان است. در این زمین لرزه ۶نفر جان باختند که ۵نفر آنان اعضای یک خانواده بودند. همچنین ۲۷نفر مصدوم شدند و به علت وسعت زلزله هزار و ۸۸۰واحد مسکونی در ۴شهرستان خراسان جنوبی آسیب دید و حتی تخریب شد. عباس آباد، حسین آباد شاج، فخرود و برخی روستاهای دیگر به گفته «قرایی»، بخشدار زهان در این زلزله آسیب دید اما روستاهای شاج و حسین آباد صددرصد تخریب شد و بقیه هم بین 50 تا 60 درصد صدمه دید. ساعت 8:30 صبح پنج شنبه نیروهای امدادی هلال احمر همراه اهالی روستای عباس آباد مشغول بر پا كردن چادر هستند. باد سرد تن آدم را می لرزاند و چادرهای در حال نصب را به این طرف و آن طرف تكان می دهد. آیا درون چادر گرم می شود؟
ماندن در خانه ها غیرممكن است
یک زن روستایی به خبرنگار ما می گوید: بعد از زلزله برق قطع شد، بیشتر خانه ها مقاوم سازی بود اما همه آسیب دید، سقف ها شكاف و ترك هایی برداشت كه ماندن در خانه را غیرممكن می كند. مردم تمام شب را بیرون، در صحرا و كنار آتش گذراندند. «زهرا قاسمی» مادر 41 ساله ای است كه خدا را به خاطر سلامتی خانواده و اهالی روستایش شكر می كند و می گوید: فقط یك خانواده زیر آوار ماندند كه قبل از حضور نیروهای امدادی و با كمك مردم نجات یافتند. او ادامه می دهد: بخشدار اولین فردی بود كه در محل حاضر شد. خودروهای دولتی هم پشت سر هم آمد و در مورد اقلام مورد نیاز، وسایل گرمایشی، لباس و... می پرسیدند اما مردم ترجیح دادند كه كمك ها به مناطقی كه خسارت بیشتری دیده است ارسال شود. وی گفت: مشكل اصلی ما نبود سرویس بهداشتی است كه جرات استفاده از سرویس بهداشتی منازل را نداریم و هر لحظه ممكن است با ورود به داخل منزل مصالح ساختمانی ریزش كند.حدود 13 ساعت از زمین لرزه می گذرد كه خودروی سپاه حامل موكت، پتو، چراغ و تن ماهی سر می رسد و اقلام رابین خانواده ها توزیع می كند. زن اضافه می كند: چادرهای هلال احمر شب حادثه ساعت 12 رسید، اما مردم دور آتش ایستادند و بچه ها را سوار خودروها كردند و رویش را پلاس و فرش كشیدند تا سرما نخورند.
صحنه های باور نكردنی در «شاج»
روستای شاج چندان از عباس آباد دور نیست اما جاده اش خاكی است و بالا و پایین دارد و كاملا پیداست كه جاده را قبل از صبح تیغ زده اند. روستاییان منطقه مدتی پیش محصول درختان زرشك را چیده اند اما آن چه لابه لای خاك، سنگ و خشت ها پیداست، انبارهای زرشكی است كه زیر آور رفته و دسترنجی باقی نمانده است. آن چه پس از زلزله باقی مانده باور كردنی نیست، دیوار مسجد از بیرون و درون ترك های بزرگی برداشته و پشتی و وسایل داخل آن به هم ریخته است اما خانههایی که طی سالهای گذشته توسط بنیاد مسکن مقاوم سازی شده آسیبی ندیده است. خانه های خشت و گلی روستا برخی كاملا و بعضی تا نیمه فرو ریخته است. انگار بر خرابه های قدیمی پا می گذاری، مردم هنوز سراسیمه و سرگرداندند، برخی همدیگر را بغل كرده گریه می كنند و بعضی به هم تسلیت و دلداری می دهند، برخی هم خدا را شكر می كنند كه همه اعضای خانواده سالم مانده اند و یادی می كنند از خانواده ای كه اینك همراهشان نیست، مرحوم حسن رضایی، همسر و 3 فرزندش. خیلی زود ویرانه باقی مانده از خانه اش را نشان می دهند. خانه اش بر بلندی بود، از زیر خاك ها، فرش و پتو و زیرانداز دیده می شود. بالش دخترك 2 ساله و ساعت دیواری خانه روی خاك مانده است و عقربه ها 8:37 را نشان می دهد. ساعت عمر حسن رضایی، 3 فرزند و همسرش از كار ایستاد. خواهر مرحوم به زحمت و با گریه می گوید: خانه برادرم 2 طبقه و قدیمی، خشت و گلی بود. یك طبقه را هم با تیرهای چوبی «سرم» مسقف کرده بود، زلزله كه آمد خانه ها را به شدت لرزاند و راه فراری نبود. درها بسته شده بود و باز نمی شد و دیوارها فرو می ریخت. زن غمدیده ادامه می دهد: دختر كوچك برادرم 2 سال داشت و 3 دختر دیگر هم كلاس دوم و ششم بودند اما فقط یكی از دخترهای دو قلوی كلاس ششمی زنده مانده است، جنازه بقیه را از زیر خاك بیرون آوردند، فاطمه تا كمر زیر آوار بود اما زنده ماند. «رضایی» تاكید می كند: بارها به برادرم در مورد خانه قدیمی اش تذكر دادم و گفتم هر چند مشكل مالی دارد اما برای خانه اش فكری بردارد. زنان دیگری از فامیل به دیدن و دلداری او می آیند. زن جوانی در نیمه راه كوچه غش می كند و بر زمین میافتد. همه می گویند: دایی اش خیلی مهربان بود، حالا جنازه او و خانواده اش را به سردخانه قاین برده اند. تنها بازمانده خانواده متوفی، دخترك 11 ساله ای است كه مددكار بهزیستی او را همراهی و برایش صحبت می كند تا روحیه كودكانه اش برای پذیرفتن غم تنهایی و گذراندن زندگی بدون پدر و مادر و شیطنت های خواهر كوچك و قل دیگرش آماده شود. چشم های درشت دختر سرخ است، حرف نمی زند اما اگر از او سوالی بپرسی پاسخ می دهد. انگار همه سوال ها را فراموش كرده ام، چه و چگونه بپرسم كه چرا او باقی مانده است!
امید به زندگی در حسین آباد
بعد از بازدید و رفتن استاندار، هوا ابری می شود و باران می بارد اما این بار كشاورز خوشحال نیست و شاید هم این گریه آسمان است كه بر دل داغدار اهالی شاج، حسین آباد و... می بارد. آن طور كه «قرائی»، بخشدار زهان می گوید: شاج 144 و حسین آباد 186 نفر جمعیت دارد، در روستاهای عباس آباد، زردان و نخرود هم به ترتیب 186، 44 و 142 نفر ساكن هستند. روستای حسین آباد بین عباس آباد و شاج قرار دارد كه بعد از شاج، بیشترین خسارت در آن جا وارد شده است. باران همچنان به شدت بر چادرها می بارد و مسئولان كمی قبل از آن حسین آباد را ترك كرده اند. خانه ها ترك های عمیق برداشته و شیشه ها شكسته و ریخته است. باد زیر پرده ها می زند، دیدن شیشه های شكسته و دیوارهایی شكافته احساس ناخوشایندی به دنبال دارد. در یك خانه بزرگ روستایی، اعضا و فرزندانی كه روستا را ترك كرده اند، زیر باران، مشغول حمل و بارگیری وسایل خود در كامیون هستند. فرش، تلویزیون، اجاق گاز، لباس و... همه زیر باران و در حیاط است. خیلی از مردم به چادرها پناه می برند.
گفته هایشان یكی است «وقت زلزله خانه ها لرزید و همه جا تاریك شد، به زحمت از خانه بیرون آمدیم، كسی جرات ماندن زیر سقف های ترك خورده را نداشت. هر چند تحمل سرما در این جا راحت تر است اما در روستای شاج وضعیت از اینجا بدتر است.» زن جوان در كنار مدرسه شهید فامیلی حسین آباد این ها را می گوید.
باید زندگی را از نو بسازیم
«فاطمه یوسفی» از حضور به موقع نیروهای امدادی به ویژه بخشدار، اورژانس و هلال احمر تشكر می كند و ادامه می دهد: خواسته ای نداریم و باید زندگی را از نو بسازیم، همین كه همه خانواده ام سالم هستند خدا را شكر می كنم. وقتی از خراب شدن خانه دام هایشان و از نابود شدن زرشك و تنها منبع درآمد خانواده اش سخن می گوید اشك میهمان چشمانش می شود.
پیرمردی به چادر گرم و چای دعوتمان می كند، او هم رنجیده است. باران دیگر خوشحالی برای آن ها ندارد. پیرمرد چشم هایش بارانی است وقتی ناخواسته می گوید: انبار زرشكش زیر باران است، دست هایش خالی است و باید مدت ها نگاهش به دست های دیگران باشد تا اول سرپناهی درست كند و بعد دنبال كار برود، روزهای سختی در انتظار است. معلم مدرسه شهید فامیلی این روستا نیز با بیان این كه راه روستای شاج از مدت ها پیش خراب بود و از مسئولان نیز خواسته شده است نسبت به رفع این مشكل اقدام كنند، می گوید: ساعتی بعد از وقوع زلزله به دلیل تسهیل در امدادرسانی با یك دستگاه گریدر مسیر را هموار كردند. ساعت حدود 14 است كه نیروهای امدادی هلال احمر هنوز در حال رفت و آمد هستند اما از تردد آن ها كاسته شده است. جلوی چادرها كارتن پهن و اطراف آن را با خاك مهار می كنند تا آب باران درون چادر نرود. مردی از حسین آباد، انبار علوفه اش را نشان می دهد، تیرهای چوبی سقف كاملا پایین آمده است، كیسه های درون انبار زیر خاك و آب باران است، او خدا خدا می كند كه هوا بدتر نشود. باران همچنان می بارد كه حسین آباد را ترك می كنیم. در حاشیه جاده خاكی، 2 فروند بالگرد هلال احمر كه مواد خوراكی و اقلام مورد نیاز را به منطقه آورده اند دقایقی بعد محل را ترك می كنند. تانكرهای سوخت رسان هم در مسیر عباس آباد حركت می كند و برای توزیع سوخت مردم راهنمایی می شوند. دوباره به عباس آباد بازگشته ایم، هنوز هیچ ماده غذایی بین مردم توزیع نشده است. برخی مسئولان استان در منطقه مشغول بازدید هستند.
درخواست برای یك چادر در كبودان
چند نفر از اعضای شورای اسلامی كبودان، كنار جاده منتظر مسئولان و آمدن نماینده اند، ساعت از ۱۵ عصر گذشته است. «حسین زاده» از اهالی كبودان از اضطراب و ناراحتی مردم روستا می گوید و این كه شورا محكوم و متهم است. مردم از رفتن به خانه های ترك خورده می ترسند و از شب وقوع زلزله همه در خودروها به سر می برند. او تصریح می كند: در روستاهای اطراف چادر توزیع شده اما برای این روستا كاری نشده است و مردم از ترس جان فقط چادر می خواهند تا شب را در آن بگذرانند. با این صحبت ها راهی كبودان می شویم. مردم در كوچه ها آتش روشن كرده و اطراف آن خود را گرم می كنند. كبودان روستای بزرگی است كه بیشتر خانه هایش مقاوم سازی شده است و در بافت قدیمی آن خانه های خشت و گلی هم به چشم می خورد كه از زلزله آسیب دیده است. خودروهای زیادی در كوچه ها پارك شده و عده ای هم درون آن هستند. انگار مردم منتظر كسی هستند. شاید مسئولی بیاید، از همه طرف دنبال مان می آیند تا خانه شان را نشان دهند. پیرمردی ترك های دیوارهای خانه اش را نشان می دهد و با غم می گوید: در منزل بیمار سرطانی دارم و او نباید سرما بخورد، چند روز دیگر نوبت شیمی درمانی دارد، چطور او را امشب در كوچه بخوابانم؟ «غلام احمد عبدی» یك چادر درخواست می كند و از بی توجهی مسئولان به اهالی این روستا دلگیر است چرا كه گفته اند برای 350 خانوار 100 چادر تحویل می شود. بیرون خانه اش، زنی دیگر منتظر است و شكاف ها ، سقف های ترك خورده ، شیشه های شكسته و خانه به هم ریخته اش را نشان دهد و می گوید: با فرزندان یتیم خود چه كنم، آن ها را به سرمای شب بسپارم یا امید به چادر داشته باشم. آیا حتما باید همه سقف ها خراب شود و پایین بیاید، یا چند نفر از دنیا بروند كه به اهالی چادر بدهند. بقیه هم گفته او را تایید می كنند و از رسیدن شب در هراس اند. هنوز جمعیت زیادی در كوچه ها پراكنده اند و بین ساكنان زمزمه هایی است. عضو شورا از حل شدن مشكل تامین چادر برای همه اهالی خبر می دهد و این كه رئیس هلال احمر قاین برای این كار قول مساعد داده است و تا شب چادرها بین همه مردم توزیع می شود.
امداد رسانی توسط نیروهای جوان
«قاسم طلایی» 26 ساله نیروی جوان امداد و نجات است كه از فردوس به مناطق زلزله زده اعزام شده است. او می گوید: یك ساعت بعد از وقوع زلزله عازم زهان شدیم و اقدام به توزیع و نصب چادر كردیم و تا الان كه حدود ساعت 9 صبح است، این كار ادامه دارد و تاكنون حدود 40 چادر فقط در عباس آباد نصب شده است.«محمدی»، سرپرست جمعیت هلال احمر سربیشه نیز با بیان این كه از شب وقوع زلزله تا 10 ساعت بعد حدود 90 چادر در روستای عباس آباد نصب شد، می گوید: این روستا 350 نفر جمعیت دارد كه تاكنون 170 تخته موكت، 85 چراغ والر و بیش از 700 پتو در بین اهالی توزیع شده است.
برق شاج یك ساعت بعد از زلزله وصل شد
یكی از نیروهای اتفاقات برق زهان نیز كه برای رفع مشكل برق به روستای شاج آمده است، می گوید: پس از وقوع زلزله به محل حادثه اعزام شدیم و یك ساعت بعد برق روستا وصل شد و الان در حال برقكشی به چادرها هستیم كه امیدواریم تا قبل از تاریكی هوا به اتمام برسد.«غلامحسین گردویی» می افزاید: یك گروه دیگر به روستای فخرود كه 30 كیلومتر از شاج فاصله دارد اعزام شد و تا الان كه حدود 11 ساعت از وقوع زلزله گذشته روستاها برق دار شده است.«غلامی» از كارشناسان امور فرهنگی و پیش گیری زیركوه كه ساعت های اولیه صبح پنج شنبه در محل حادثه حضور یافته است، می گوید: برای اجرای طرح «محب» كه هدفشان حمایت های روانی اجتماعی در زمان وقوع بلایای طبیعی به آسیب دیدگان است، آمده ایم.وی اضافه می كند: خدمات مشاوره ای به بازماندگان، زنان، كودكان و... همچنین رابطه درمانی، روان شناختی، تخلیه هیجانات روانی و... از دیگر برنامه های این طرح است كه برای حدود 20 كودك و گروه های مختلف سنی به اجرا درآمده است.
تأكید امام جمعه زیركوه بر حفظ عزت نفس مردم
امام جمعه زیركوه هم كه پس از وقوع زلزله در منطقه حضور یافته بود، می گوید: از بازماندگان و روستاییان مناطق زلزله زده می خواهم عفت و عزت نفس خود را حفظ و صبر پیشه كنند.حجت الاسلام والمسلمین «رجایی» با اشاره به این كه این حوادث از آزمایشات الهی است و در قرآن كریم هم آمده است كه ما شما را رها نمی كنیم و همیشه مومنان در معرض آزمایش های الهی هستند، می افزاید: در این حوادث عده ای صدمه می بینند و عده ای هم می مانند كه باید به بهترین نحو انجام وظیفه كنند.وی تلاش نیروهای امداد و حضور دیگر دستگاه های اجرایی در منطقه را خوب ارزیابی می كند و از مسئولان می خواهد برای ساخت بناهای مستحكم در این مناطق اقدام كنند.
تامین سرپناه نیاز اصلی ماست
در گوشه و كنار روستای شاج، انبارهای خراب شده زرشك به چشم می خورد، آوار برداری و خارج كردن لاشه های دام ادامه دارد. غم را می توان در چهره روستایی دید. زنی می گوید: بیشتر دام هایشان بیمه بوده اما برای خانه و محصول كشاورزی اقدام نكرده اند و چقدر این كار به ضررشان تمام شده است. «دهقانی» كه مشغول خارج كردن وسایل زندگی از خانه آسیب دیده است، شكاف دیوارها را نشان می دهد و تاكید می كند: خانه دام ها هم خراب شده و هنوز معلوم نیست چند راس از حیوانات تلف شده است. او مهم ترین نیاز خود و دیگر اهالی را با توجه به سردی هوا، تامین سرپناه عنوان می كند. ساعت به 11 ظهر نزدیك می شود اما هنوز هیچ غذایی به آن ها تحویل نشده است. فقط بچه ها چند كنسرو ماهی خوردند. توزیع موكت هم از حدود یك ساعت قبل شروع شده است. نیروهای امدادی موكت تحویل می دهند و از اسم و اعضا هم فراموش نمی كنند. لابه لای دیوارهای فرو ریخته خشت و گلی، خانه ای جدیدساز به چشم می خورد كه آهن، آجر، كاشی و سرامیك آن پیداست، فكرش هم سخت است اما ظرف های چینی، رومیزی، تلویزیون و... زیر پاهاست.
تسهیلات احداث، مقاوم سازی و نوسازی در اختیار آسیب دیدگان قرار می گیرد
ساعت 11 ظهر استاندار خراسان جنوبی و هیئت همراه وارد روستا می شوند و سراغ خانواده متوفی را می گیرند، مرد روستایی از وضعیت راه و درخواست ها برای بهبود آن می گوید اما «قهرمان رشید» می گوید برای كار دیگری آمده و این موضوع باشد برای بعد. استاندار از دختربچه به جا مانده و خانواده مرحوم رضایی دلجویی می كند و این جملات را بر زبان می آورد: این دختر بچه فرزند خودمان است، مثل فرزند خودمان از او نگهداری و حمایت می كنیم و اگر مشكلی داشت كمكش می كنیم. «رشید» در ادامه مردم را مخاطب قرار می دهد و از آمادگی دستگاه های دولتی، آب و فاضلاب شهری و روستایی، برق، راه و شهرسازی، نیروی انتظامی و... برای خدمات رسانی خبر می دهد. وی مردم را به استفاده از امكانات برای محكم ساختن سرپناه توصیه می كند و می افزاید: تسهیلات احداث، مقاوم و نوسازی و... منازل در اختیار آسیب دیدگان قرار می گیرد. وی به هماهنگی برای تامین سوخت مورد نیاز مردم اشاره می كند و می گوید: دستگاه های اجرایی به وظایف خود عمل خواهند كرد. از توان و بضاعت دولت و استان هم استفاده می شود تا بخشی از مصیبت هموار شود. به گفته وی، دستگاه های اجرایی به وظایف خود توجه می كنند اما باید به مشكلات باقی مانده مثل جاده و ارتباطات هم بیشتر توجه شود.
طرح محب در مناطق زلزله زده زهان اجرا می شود
مدیر كل بهزیستی از اجرای طرح محب با هدف ارائه مشاوره و حمایت روانی در بلایای طبیعی به آسیب دیدگان در روستاهای بخش زهان خبر داد.به گزارش روابط عمومی اداره كل بهزیستی، «محمد حسن اكبری مطلق» گفت: طرح محب، برنامه ای با رویكرد اجتماع محور است كه تلاش می كند با ارائه آموزش و آگاهی های لازم به مردم آن ها را به تشكیل گروه هایی با استفاده از توانایی های محلی وا دارد.به گفته وی، 6 چادر برای استقرار پایگاه اورژانس اجتماعی نصب و دو واحد سیار 123 از بیرجند و قاین عازم مناطق زلزله زده شد.