بررسی دلایل و اثرات آزادسازی قیمت بلیت هواپیما
تعداد بازدید : 130
موفقیت آزادسازی به شرط قاعده گذاری
حبیب نیکجو-نهم آذر بود که سازمان هواپیمایی اعلام کرد نرخ بلیت هواپیما در 170 مسیر هواپیمایی آزاد خواهد شد. هنوز در حال بحث و جدل در مورد آزادسازی نرخ بلیت هواپیما و آثار قیمتی آن بودیم که معاون مسافری راهآهن از افزایش 8 تا 15 درصدی بلیت قطار خبر داد. توالی این دو اتفاق نشان می دهد که دولت قصد دارد به هر نحوی که شده است از هزینه های خود بکاهد و با واقعی کردن قیمت ها، بر کیفیت ارائه خدمات بیفزاید. با این حال، این تصمیم دولت به مذاق مسافران قطار و هواپیما خوش نیامده است و آن ها از گرانی های احتمالی آن نگران اند. حال باید ببینیم آیا این تصمیم ها(آزادسازی ها) به نفع کل اقتصاد است یا خیر؟
آنچه بودیم
در سال های کمی دورتر، دولت ها در ایران ترجیح می دادند خدمات عمومی را به صورت ارزان در اختیار مردم قرار دهند. براین اساس، اگر فرد قصد داشت با اتوبوس به مسافرت برود، دولت سعی می کرد با دادن یارانه زیادی به سوخت، مسافرت وی را ارزان کند. این فرد اگر می خواست با قطار مسافتی را طی کند، مشمول یارانه های شدید دولتی می شد تا با کمترین هزینه به مقصد برسد. حتی اگر این فرد تمایل به سفر با هواپیما را داشت، بازهم دولت او را نگران نمی کرد و با دادن یارانه به سوخت هواپیما، سفری ارزان را برای وی رقم می زد. یارانه هایی از جیب عموم مردم هزینه می شد تا افراد خاص و بعضا ثروتمند(در مورد هواپیما) از آن بهره مند شوند. آن هایی هم که پول کافی برای سفر نداشتند، از این یارانه دولت بی نصیب می ماندند. کاهش درآمدهای نفتی و افزایش جمعیت سبب شد که دولت ها دیگر قادر نباشند یارانه های ناعادلانه را توزیع کنند و به نوعی توفیق اجباری حاصل گردید.
چرا آزادسازی قیمت ها مهم است؟
به این مثال توجه کنید. « دولت از فردا اعلام می کند: کسانی که در خانه های لوکس زندگی می کنند می توانند 20 درصد اجاره خانه خود را از بانک های منتخب دریافت کنند» در واکنش به این خبر همه مردم و کارشناسان فریاد سر می دهند که بی عدالتی کشور را برداشته است و دولت به جای فقرا به ثروتمندان یارانه می دهد. طبیعتا این رفتار برای همه ما مذموم است. اما این اتفاق در سال های گذشته در مورد نرخ بلیت هواپیما رخ می داد و آب از آب تکان نمی خورد. دولت به شرکت های هواپیمایی یارانه می داد تا نرخ بلیت پایین بماند و مشتریان عمده هواپیمایی هم قشر ثروتمند جامعه بودند. یعنی دولت به صورت غیرمستقیم به ثروتمندان یارانه می داد بی آنکه فریادی بلند شود.با این حال، در سال های بعد دولت تصمیم گرفت یارانه های خود را برای شرکت های هواپیمایی قطع کند اما آن ها را وادار کرد تا بلیت هایشان را با قیمت های مد نظر دولت به فروش برسانند. در این شرایط، طبیعی بود که آن ها خیلی زود مقروض شوند و به رفتارهای عجیب و غریب روی آورند. مثلا این شرکت ها به سراغ ساخت و ساز رفتند تا بخشی از هزینه های خود را از این مسیر تامین کنند. با این حال، شرکت های هواپیمایی در حال حاضر بیش از هزار میلیارد تومان بدهکارند. این کمبود منابع مالی، خود را در پایین آمدن کیفیت خدمات هواپیمایی نشان می دهد که بعضا با جان مردم هم بازی می کند.چه بخواهیم و چه نخواهیم، در حال حاضر نرخ بلیت هواپیما نه تنها نمی تواند هزینه های تولید خدمات را پوشش دهد، بلکه حتی قیمت های پایین تری نسبت به پروازهای خارجی ارائه می شود. البته مقایسه قیمتی پرواز های داخلی و خارجی به این ترتیب صحیح نمی باشد و باید عوامل متعددی نظیر کیفیت، امکانات، متوسط درآمد و . . . را در نظر گرفت.بنابراین منطقی نبودن پرداخت یارانه به ثروتمندان و پایین تر بودن قیمت از هزینه تمام شده، سبب می شود که آزادسازی نرخ بلیت هواپیما منطقی به نظر برسد.
چرا از آزادسازی می هراسیم؟
آزاد سازی در ذهن ما به معنای افزایش قیمت است. شاید هم این نوع نگاه تا حد زیادی درست باشد. چرا که کالاها و خدماتی مشمول آزادسازی می شوند که قبلا مشمول یارانه شده بودند و قیمت آن ها پایین تر از قیمت های بازاری بوده است. بنابراین با آزادسازی منطقی است که قیمت ها افزایش پیدا کند. اما در مورد نرخ بلیت هواپیما اوضاع کمی فرق می کند. نرخ بلیت هواپیما می تواند به صورت لحظه ای متفاوت باشد. مثلا بعد از آزادسازی می توان امیدوار بود که نرخ بلیت برای پرواز های ساعات پرت کاهش پیدا کند.
دهک های پایین از آزادسازی خرسند باشند
حتی اگر آزاد سازی را برابر با افزایش قیمت بدانیم، بازهم مردم نباید نگران باشند بلکه باید خوشحال باشند چراکه جلوی پرداخت غیرمستقیم به ثروتمندان گرفته می شود. دهک های پایین درآمدی که تا به حال طعم پرواز را نچشیده اند می توانند خرسند باشند که دیگر احتمالی وجود نخواهد داشت که بخشی از حقوق آن ها صرف سوخت پرواز دهک های بالایی شود.اما اگر بخواهیم اندکی منطقی به قضیه نگاه کنیم، حتی مسافران پروازی هم باید از افزایش قیمت خرسند باشند چرا که ادامه این مسیر به افزایش خطر پروازها منجر می شد. حال که قیمت ها آزاد شده است، شرکت های هواپیمایی می توانند سود خود را حداکثرکنند و امکانات بهتری را در اختیار مشتریان خود قرار دهند. با این حال، در سال های اولیه نمی توان امیدوار به این اتفاق بود چراکه باید زیان انباشته خود را در سال های اولیه جبران کنند. اما در سال های بعد می توان امید به افزایش کیفیت داشت.
سازمان هواپیمایی قواعد بازی را بچیند
طبیعتا در روزهای بعد از آزاد سازی نقش سازمان هواپیمایی نیز تغییر پیدا خواهد کرد و این سازمان باید با وضع قوانین و مقررات لازم شرایط رقابتی را در بازار شکل دهد. جلوگیری از تبانی شرکت های هواپیمایی و قرار دادن امکانات فرودگاهی برابر برای شرکت ها از الزامات شرایط جدید است. سازمان هواپیمایی اگر بتواند فضای رقابتی را در بین شرکت های هواپیمایی ایجاد کند، قادر خواهد بود با نظارت اندک خود رضایتمندی مشتریان پروازی را حداکثر کند.