پرونده ای برای بودجه فرهنگ و هنر در سال آینده
تعداد بازدید : 33
فرهنگ وهنر، انتهای صف بودجه
اکرم محمدی -وقتی رئیس جمهور بودجه سال آینده را به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد، آن چه بیش از هر چیز خود نمایی می کرد، حوزه فرهنگ بود چرا که در این بخش نیز همچون سال های گذشته، نهاد های فرهنگی در مقایسه با سایر نهاد ها بودجه زیادی نصیب شان نشد.با نگاه اجمالی به بودجه ارائه شده، پس از بررسی و تفکیک هر بخش می بینیم که سهم سینما در بودجه سال آینده نیز مانند سال قبل بیش از سایر هنرهاست. بودجه دولت برای سازمان سینمایی که سال گذشته حدود 152 میلیارد تومان مصوب شده بود، به رقم 193 میلیارد تومان رسیده است. بودجه این سازمان برای سال آینده که فعالیت های مختلفی را در برمی گیرد، با جمع رقم مربوط به دارایی های مالی و سرمایه ای به 201 میلیارد و 390 میلیون تومان می رسد.در این لایحه، حمایت و گسترش سینمای ملی، حمایت از برگزاری جشنواره فیلم فجر و جشنواره های فیلم داخلی، کمک به خرید حقوق فیلم های ایرانی و خارجی به منظور غنی سازی آرشیو «فیلم خانه ملی ایران» به مبلغ سه میلیارد و 500 میلیون تومان و کمک به موسسات، مراکز، انجمن ها، کانون ها و تشکل های صنفی و موزه سینما به مبلغ 25 میلیارد تومان از جمله برنامه های مشخص شده برای صرف بودجه است.همچنین در لایحه بودجه ارائه شده به مجلس، سهم مربوط به تئاتر هم با عنوان برنامه «حمایت و گسترش هنر های نمایشی» مشخص شده است که براساس آن رقم 64 میلیارد و 500 میلیون تومان درنظر گرفته شده که نسبت به بودجه 55 میلیارد و 600 میلیون تومانی سال گذشته، حدود 10 میلیارد تومان افزایش را نشان می دهد.پس از حوزه سینما، این کتاب است که به عنوان دومین بخش فرهنگی و هنری موردتوجه قرار گرفته و در بودجه سال آینده بیشترین رقم را به خود اختصاص داده است. در لایحه بودجه پیشنهادی رقم 214 میلیارد تومان به بخش حمایت از نشر و کتاب و مطبوعات تعلق گرفته است که بدون احتساب سهم مطبوعات، این مبلغ در بخش برنامه های مربوط به حمایت از نشر و ترویج کتاب خوانی 109 میلیارد تومان در نظر گرفته شده و 105 میلیارد تومان باقی مانده سهم مطبوعات است. بنابراین به نظر می رسد امسال هم طبق روال سال های قبل، بودجه پیشنهادی در این حوزه با افزایش حدود 10 درصدی مواجه شده است.در لایحه بودجه تنظیم شده توسط دولت برای «برنامه حمایت و صیانت از موسیقی ملی» بودجه 43میلیاردو800 میلیون تومانی در نظر گرفته شده است. این ردیف بودجه به این زیرمجموعه ها تقسیم می شود: ایجاد آرشیو ملی موسیقی ایران (30 اثر)، بررسی و صدور مجوز پروانه تاسیس و فعالیت مراکز موسیقی و موسسات مرتبط (70 مرکز)، حمایت از برگزاری جشنواره های موسیقی (20 جشنواره)، حمایت از تولید، ساخت و اجرای برنامه های موسیقی صحنه ای (65 برنامه)، حمایت از حفظ و اشاعه موسیقی نواحی و آیینی ایران (50 اثر)، سیاست گذاری، برنامه ریزی و نظارت بر فعالیت های حوزه موسیقی (100 فقره)و صدور مجوز انتشار آثار موسیقی (10هزار مجوز). همچنین بیشتر بودجه ها در این بخش به ترتیب به این عناوین اختصاص داده شده اند: حمایت از تولید، ساخت و اجرای برنامه های موسیقی صحنه ای (16 میلیارد تومان)، حمایت از ارکستر های ملی و سمفونیک (12 میلیارد تومان)، حمایت از برگزاری جشنواره های موسیقی (چهار میلیارد و 500 میلیون تومان) و کمک به بنیاد فرهنگی هنری رودکی (چهارمیلیارد تومان).در بخش هنر های تجسمی نیز، در لایحه بودجه 31 میلیارد و 700 میلیون تومان در نظر گرفته شده است. این ردیف بودجه به این زیرمجموعه ها تقسیم می شود: حمایت از آموزش، ترویج و حفظ ارزش ها و آثار بومی و قومی ایران اسلامی (25 دوره)، حمایت از موسسات، انجمن ها، مراکز و تشکل های صنفی هنر های تجسمی (30 موسسه ـ تشکل)، سیاست گذاری، برنامه ریزی و نظارت و فعالیت های تجسمی (500 فقره)، صدور مجوز برگزاری جشنواره ها، نمایشگاه ها، دوره ها و کارگاه های آموزشی هنر های تجسمی (10 مجوز)، صدور مجوز تاسیس نگارخانه (5 نگارخانه)، صدور مجوز نصب مجسمه و یادمان و علایم و نشانه ها (30 مجوز)و صدور مجوز ورود و خروج آثار هنر های تجسمی (10 اثر).در بررسی بودجه برخی نهاد های فرهنگی مهم هم در نظر گرفته شده اند. برای سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری رقم 781 میلیارد و 266 میلیون تومان پیشنهاد شده است که این مبلغ با مجموع برآورد هزینه های سال 1396 (253میلیارد و 750 میلیون تومان) و هزینه های اختصاصی (11میلیارد تومان) و با احتساب تملک دارایی های سرمایه ای (حدود 516 میلیارد و 516میلیون) درنظر گرفته شده است.این بودجه برای سه معاونت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که امسال 180 میلیارد تومان بوده برای سال آینده 218 میلیارد تومان برآورد شده که در مجموع با احتساب تملک دارایی های سرمایه ای به مبلغ 501 میلیارد و 242میلیون و 500 هزار تومان و به رقم نهایی 719 میلیارد و 242 میلیون و 500 هزار تومان رسیده است.براساس بودجه پیشنهادی بودجه نهاد کتابخانه های عمومی کشور در سال آینده 142 میلیارد، بودجه شورای عالی انقلاب فرهنگی 56 میلیارد، بودجه سازمان اسناد و کتابخانه ملی 114 میلیارد، بودجه سازمان تبلیغات اسلامی 377 میلیارد، بودجه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی 285 میلیارد و بودجه وزارت آموزش و پرورش 31هزار و 681 میلیارد تومان است. این یعنی بودجه وزارت آموزش و پرورش تقریبا 30برابر وزارت ارشاد و تقریبا یک چهارم بودجه کل کشور است.
بودجه پیشنهادی در سایر حوزه ها نیز عبارت است از:وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی 11 هزار و 180 میلیارد تومان، بنیاد امام رضا(ع) هشت میلیارد و 600 میلیون تومان، مجمع جهانی تقریب مذاهب 32 میلیارد تومان، مجمع جهانی اهل بیت 41 میلیارد، بنیاد سعدی 10 میلیارد و 600 میلیون تومان، سازمان تبلیغات اسلامی 377 میلیارد و 500 میلیون تومان، حوزه هنری 71 میلیارد و 738 میلیون، موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب 17 میلیارد و 950 میلیون، بنیاد دایرة المعارف اسلامی هشت میلیارد و 80 میلیون تومان، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی 11 میلیارد و 600 میلیون، مرکز رسیدگی به امور مساجد 35 میلیارد تومان، ستاد اقامه نماز 17 میلیارد تومان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان 137 میلیارد و 493 میلیون، کتابخانه مجلس19 میلیارد و 586 میلیون تومان، سازمان مطالعات و تدوین کتب علوم انسانی 24 میلیارد و 471 میلیون تومان، پژوهشکده فرهنگ و هنر و معماری 506 میلیون تومان، دفتر تبلیغات اسلامی قم 111 میلیارد و 900 میلیون تومان، موسسه نشر آثار امام(ره) 76 میلیارد و 900 میلیون، پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب 9 میلیارد و 440 میلیون تومان، مرکز خدمات حوزه علمیه 708 میلیارد و 300 میلیون تومان، کتابخانه آیت ا... مرعشی نجفی شش میلیارد و 800 میلیون تومان، موسسه آموزشی امام خمینی(ره) 23 میلیارد تومان و جامعة المصطفی العالمیه 267 میلیارد و 673 میلیون.مبلغ کل بودجه پیشنهادی فرهنگی صد هزار و 571 میلیارد و 401 میلیون ریال است که نسبت به بودجه سال قبل رشد هزار برابری داشته است؛ اما بودجه فرهنگی معمولا بعد از تصویب کاهش چشم گیری پیدا می کند و باید دید نمایندگان چه تصمیمی برای بودجه فرهنگی سال آینده می گیرند.با نگاهی کلی می توان دریافت که همچنان توجه کمتری به فرهنگ، حتی در بحث بودجه صورت می گیرد.دراین میان اما برخی از موسسات هم در جدولی که به شماره 17معروف است، حذف شده اند. در این جدول موسساتی مانند بسیج دانش آموزی، بنیادعلمی، فرهنگی مطهری، نشر معارف اسلامی، بنیاد حکمت صدرا، دانشگاه امام صادق(ع)، مشهد پایتخت فرهنگی جهان اسلام2017، موسسه امام صادق(ع)، شهر کتاب، مدرسه اسلامی هنرو تعدادی دیگراز موسسات فرهنگی دیده می شوند و حالا دوباره دولت تشخیص داده که ضرورتی برای کمک وجود ندارد.در واقع این بخش فرهنگ و هنر است که باید به کمک سایر سازمان ها بشتابد و همیشه این بخش پیشتاز کمک رسانی به سایر بخش هاست و گویی تحریم و کاستی های بودجه با ارقام بخش فرهنگ، رفع می شود.
فرهنگ، امری لوکس تلقی می شود
حجت الاسلام والمسلمین نصرا... پژمانفر، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در این باره می گوید: جدول 17به پیشنهاد غلامرضا کاتب، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در کمیسیون برنامه و بودجه بررسی و تصویب شد.البته این مسئله تازه ای نیست و در دوره های پیش هم این پیشنهاد مطرح می شد که بخشی از جدول شماره 17 یا کل آن حذف شود، حتی در دوره ای این مسئله در کمیسیون تلفیق نیز تصویب شد اما در صحن مجلس این جدول به بودجه بازگشت.با این حال اگر مصوبه کمیسیون برنامه و بودجه مبنی بر حذف جدول شماره 17 در کمیسیون تلفیق رای بیاورد، تلاش خود را برای بازگرداندن این جدول به متن بودجه خواهیم کرد.رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس گفت: در سال های گذشته اعتبارات دستگاه هایی که در جدول شماره 17 قرار گرفته اند متناسب و متوازن پرداخت نمی شد با این حال مخالف حذف این جدول هستیم.البته این طور نیست که مجلس هر آن چه را که حذف کنند، تایید کند. برخی از این مسائل آگاهی ندارندو اظهارات نامتناسبی هم دارند اما آن چه مسلم است این که چنین مسائلی را پیگیری می کنیم و جدول 17 هم برمی گردد.وی در خصوص این که چرا وقتی بودجه مطرح می شود، ابتدا بودجه های فرهنگی دستخوش تغییر و تحول می شود؟ گفت:به دلیل این که اهمیت فرهنگ برای بسیاری هنوز روشن نیست و فرهنگ را امری لوکس تلقی می کنند و این مسئله منجر به چنین اتفاقاتی می شود در حالی که چنین نیست.
فرهنگ و هنر، خوراک فکری و روحی جامعه
حسین پارسایی یکی از مدیران پیشین مرکز هنر های نمایشی هم بااشاره به سخنان رهبری در این باره می گوید:«زمانی که یک تفکر و اندیشه با هنر آمیخته می شود، ماندگار می شود.» وقتی تفکر رهبر انقلاب چنین است، دستگاه های فرهنگی متاثر و برخوردار از اهداف عالی انقلاب فرهنگی باید فرهنگ و هنر را سرلوحه تصمیمات از جمله تخصیص بودجه قرار دهند ولی می دانید که در فصل برنامه ریزی و بودجه آن چه سهم اهالی فرهنگ و هنر می شود، کمتر از آن چیزی است که شایسته این عرصه و نیاز های ابتدایی آن است و این جای تاسف داردو فکر می کنم که بار ها هم گفته شده و من هم آخرین نفر نیستم که این مسئله را یادآور ی می کنم که خوراک فکری، روحی و روانی جامعه، فرهنگ و هنر است ولی الان بیشتر به خوراک جسمی و نیاز های روزمره مردم توجه می شود.بی تردید این موارد هم در اولویت است اما جامعه ای که فرهنگ متعالی نداشته باشد و هنرمندان هم به تعالی نرسندو آثارشان به منصه ظهور نرسد، آن جامعه حتی از آب و نان هم باز می ماند. بنا براین فکر می کنم این مسائل از راس باید مورد ارزیابی قرار گیرد و با نگاه مجدد سهم فرهنگ و هنر را بیش از آن چه که هست، ببینیم.این هنر مند و کارگردان تئاتر گفت:در مجموعِ چند هزار میلیاردی که در سبد بودجه نوشته شده، باید ببینید که چه بخشی از آن به وزارت ارشاد اسلامی مربوط است و برای چه حوزه هایی بودجه اختصاص یافته است.در این بخش هم نسبت ها رعایت نشده است.
میزان بودجه پیشنهاد داده شده به فرهنگ وهنر کمتر از یک دهم است و اگر این بودجه اختصاص یابد، باید به اندازه یک دهم انتظار داشت.در حالی که توقع از دستگاه های فرهنگی بسیار زیاد است. ما تلویزیون و حوزه هنری راهم داریم اما وقتی قرار است در کنار یکدیگر، هم افزایی کنیم، این ها در کنار هم قرارنمی گیرند و مثل 10ریل مستقیم است که به موازات هم قرار گرفته اند وکار انجام می دهند و این خود یک آسیب است.از طرف دیگر بودجه فرهنگ بسیار کم است و به محض این که دچار تحریم ها و کاستی ها می شویم، اولین جایی که بودجه اش کاهش پیدا می کند، بخش هنر است و می گویند که پول سوخت، یارانه و دیگر بخش ها مهم تر است واین موارد در اولویت کاری کشور قرار می گیرد.این حوزه نیاز مند آسیب شناسی است و باید نخبگان ما بنشینند و نتیجه و بازتاب این کار برنامه و بودجه را ببینند.ولی در سازمان مدیریت و برنامه ریزی عوامل بسیاری برای تخصیص بودجه وجود دارد.پارسایی می گوید:همیشه این سوال برای اهالی فرهنگ وهنر وجود دارد که چرااین میزان بودجه برای فرهنگ وهنر در نظر گرفته می شود و چرا برا ی تخصیص بودجه همیشه در انتهای صف ایستاده ایم؟ نکته آخر این که تخصیص بودجه، هم خود یک مسئله است و پرداخت آن مسئله ای دیگر.اول این که همیشه آن چه که روی کاغذ به عنوان بودجه، تخصیص می یابد، پرداخت نمی شود و معمولا بین 20تا 30درصد از بودجه کاهش پیدا می کند.نکته دیگر پرداخت دیر هنگام است که مشکل آفرین می شود. مگر می شود که به هنر مند بگوییم اثر هنری تولید کن، نمایش اجرا کن، شعر بگو و فیلم بساز، هر وقت پول دستمان رسید، می دهیم، پس الهی به امید تو...! مگر هنر مند برای خرید مایحتاج به پول نیاز ندارد؟ یا مگر می تواند به مغازه دار مراجعه کند واین طور بگوید؟ در ایران بر عکس همه جا، اول اثر هنری تولید می شود و بعد پول می دهند و این پرداخت های دیر هنگام، در عرصه هنر، آسیب رسان است.مدیران هنری به دلیل تعهداتی که دارند همیشه به هنرمندان بدهکارند.متاسفانه وقتی هم که هنرمندان کاری انجام می دهند، نمی توانیم در شان آن ها پولی بپردازیم و به این خاطر است که امنیت روحی و روانی هنرمندتامین نمی شود و ما بایداین امنیت روحی و روانی را برقرار کنیم.