واکاوی مهم ترین تغییرات ترکیب مجمع تشخیص مصلحت در حکم رهبر انقلاب
ریاست هاشمی شاهرودی،اضافه شدن رئیس ستاد کل به اعضای حقوقی و تغییر وضعیت روحانی و لاریجانی
هادی محمدی– روز گذشته با حکم رهبر انقلاب، آیت ا... هاشمی شاهرودی به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و محسن رضایی به عنوان دبیر مجمع منصوب شدند.رئیس جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام، مسئولیتهای مختلفی از جمله ریاست قوه قضائیه و عضویت در شورای نگهبان و ریاست هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه گانه را در کارنامه سوابق خود پس از انقلاب اسلامی داشته است.دکتر محسن رضایی نیز همانند دوره قبل در سمت دبیری مجمع تشخیص ابقا شده است .
در این حکم اعضای دیگر مجمع نیز منصوب شدهاند که برخی از آن ها برای نخستین بار است که در این نهاد حضور مییابند. با توجه به اصل 112 قانون اساسی، اعضای حقوقی و حقیقی مجمع همگی توسط رهبری تعیین می شوند که این امر موجب تغییراتی در کم و کیف اعضای حقیقی و حقوقی احکام پنج ساله هر دوره مجمع تشخیص می شود.
پایانی بر گمانه زنی های 7 ماهه
در حکم جدید رهبرمعظم انقلاب برای اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام ، 38 نفر از شخصیت های برجسته نظام به عنوان شخصیت حقیقی حضور دارند که در این بین رئیس ستادکل نیروهای مسلح نیز به فهرست شخصیت های حقوقی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اضافه شده است. از 19 دی ماه سال 95 و طی هفت ماه گذشته که آیت ا... هاشمی رفسنجانی پس از 27 سال ریاست بر مجمع تشخیص مصلحت دار فانی را وداع گفت، همواره این سوال و حساسیت وجود داشت که چه شخصیتی از افراد برجسته نظام، رئیس آینده این مجمع راهبردی خواهد بود. در کنار این موضوع که گمانه زنی های زیادی را به همراه خود آورد، اصل اعضای مجمع تشخیص که اتفاقا آخرین روزهای دوره ششم خود را نیز سپری می کرد نیز محل بحث بود و با وجودی که آخرین حکم پنج ساله برای اعضای فعلی مربوط به 24 اسفند 1390 است و این تصور وجود داشت که رهبر انقلاب در همین حدود، حکم دوره جدید را نیز صادر کنند اما این کار با فاصله ای پنج ماهه، روز گذشته انجام شد که شاید ریشه در حساسیت های این دوره به دلیل نزدیکی به انتخابات ریاست جمهوری و همچنین فقدان رئیس پرسابقه و یار دیرین رهبری در کرسی ریاست مجمع داشت. در نهایت روز گذشته رئیس سابق قوه قضائیه و رئیس هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سهگانه به عنوان رئیس جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزیده شد.
فراز و فرود تأسیس مجمع تشخیص
اما مجمع تشخیص مصلحت نظام به عنوان راهبردی ترین شورای مشورتی در کشور که به بالاترین سطح تصمیم گیری در جمهوری اسلامی مشورت داده و برخی مسئولیت های مهم در نظام را بر عهده دارد چگونه شکل گرفته است؟ تاریخچه تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام نشان می دهد در اوج دوران جنگ تحمیلی که کشور دستخوش ناملایمات و فشارهای متعددی بود، تکرار اختلاف نظرهای قوای مختلف نظام با یکدیگر نیزافزایش یافته و در موارد زیادی باعث ورود امام خمینی (ره) به عنوان رهبری نظام به مباحث درونی قوا می شد و حضور معظم له در مسیر مستقیم قانون گذاری را به طور محسوسی افزایش می داد که البته چنین روشی با دیدگاه های ایشان مبنی بر پرهیز از ورود مستقیم و گسترده در حوزه وظایف قوا تناسب نداشت.سرانجام پس از مکاتبات مختلف بین مقامات عالی رتبه کشور و سران قوا با امام (ره)، ایشان در تاریخ 17 بهمن 1366 با صدور فرمانی، مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای رسیدگی به این قبیل امور تاسیس کردند. این مجمع در آغاز تأسیس، صرفاً به منظور تشخیص مصلحت در موارد اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان تاسیس شده بود. اما هنگامی که دو سال بعد، قانون اساسی بازنگری شد، وظایف 11 گانه ای مستند به اصول 112، 111، 110 و 177 برعهده این مجمع قرار گرفت که عبارت بودند از ارائه مشاوره به رهبری در تعیین سیاست های کلی نظام، پیشنهاد چگونگی حل معضلات نظام که از طریق عادی قابل حل نیست، تشخیص مصلحت در مواردی که شورای نگهبان مصوبه مجلس را خلاف موازین شرع یا قانون اساسی بداند، مشاوره در اموری که مقام رهبری به مجمع ارجاع می دهد، نظارت بر حسن اجرای سیاست های کلی نظام و مشاوره به رهبری در موارد اصلاح یا تتمیم قانون اساسی.
همه اعضای حقیقی در قید حیات مجدداً عضو مجمع شدند؛ افزوده شدن 6 نام جدید به مجمع
همچنین در حکم جدید رهبری خبری از تغییر اعضای حقیقی دوره قبل که در قید حیات هستند، دیده نمی شود و تنها به جای آیت ا... هاشمی رفسنجانی، آیت ا... واعظ طبسی، حسن حبیبی و عسگر اولادی که در این دوره پنج ساله درگذشته اند، شش نفر شامل حجت الاسلام و المسلمین رئیسی تولیت آستان قدس رضوی، حجت الاسلام والمسلمین مجتهد شبستری امام جمعه سابق تبریز، احمد توکلی نماینده سابق مجلس، محمد باقر قالیباف شهردار تهران، سید محمد میرمحمدی رئیس دفتر آیت ا... خامنه ای در زمان ریاست جمهوری و معاون نظارت و حسابرسی دفتر مقام معظم رهبری و سید محمد صدر معاون سابق وزیر امور خارجه در این لیست جدید به چشم می خورند.
تغییر وضعیت روحانی و لاریجانی در دوره جدید
از دیگر تغییرات این فهرست نسبت به گذشته، شکل عضویت حجت الاسلام حسن روحانی و دکتر علی لاریجانی است که علاوه بر عضویت در مجمع با عناوین حقوقی رئیس جمهور و رئیس مجلس، دیگر عضویت حقیقی ندارند و در صورت پایان دوره ریاستشان بر قوا نیاز به صدور حکم عضویت مجمع از سوی رهبری دارند. همچنین گفتنی است در بین 38 عضو حقیقی دوره جدید، 13 عضو روحانی و 25 عضو غیر روحانی هستند.