معرفی اثر برگزیده همایش کتاب سال حوزه
تعداد بازدید : 32
سیمای زن مسلمان در «دانشنامه فاطمی»
نویسنده : جواد نوائیان رودسری info@khorasannews.com
«دانشنامه فاطمی(س)» اثری سترگ و ارزشمند است که به همت پژوهشگران «پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی»، تألیف و راهی بازار نشر شد و مورد استقبال فراوان قرار گرفت. این اثر گرانقدر، دایرةالمعارفی است جامع که در 6 جلد فراهم آمده و مشتمل بر 170 مدخل کلان، در دو بخش عمده است: بخش نخست، تبیین زندگانی، سیره و تعالیم حضرت فاطمه زهرا(س) و بخش دوم، تحلیل علمی و نظری مباحث مربوط به جایگاه و حقوق زن و نیز، هویت و منزلت نهاد خانواده در آموزههای دینی. در هفدهمین همایش کتاب سال حوزه که شنبه گذشته در مدرسه علمیه امامکاظم(ع) شهر قم، با حضور آیتا...العظمی سبحانی، برگزار شد، «دانشنامه فاطمی(س)» به عنوان اثر برگزیده بخش «کتابهای مرجع» معرفی و از «پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی» تقدیر شد.
دانشنامه چیست؟
دانشنامه، نوشتاری جامع است که اطلاعات جمعآوری شده در آن، بر اساس حروف الفبا یا بر مبنای موضوع، در قلمرو یک دانش خاص یا مبحثی کلان، از سوی جمعی از صاحبنظرانِ دارای صلاحیت، مطابق با شیوهنامهای مشخص و با رعایت مقررات علمی و فنّی لازم، تألیف میشود. در دانشنامه تخصّصی، افزون بر گزارش جامع از موضوع و کاربست اصول فنّی متعارف دانشنامهای در صورت و محتوا که در همه دانشنامهها محل توجه است، مکتبوارگی محتوا و داشتن جهتگیری فکری نیز، مورد توجه جدی قرار میگیرد. «پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی»، پیش از این، با تألیف دانشنامه امامعلی(ع) در سال 1379ش، وارد عرصه دانشنامهنگاری شد. این پژوهشگاه، در ادامه پروژه دانشنامهنگاری خود، در سال 1381، «دانشنامه فاطمی(س)» را طراحی کرد و با تأسیس «پژوهشکده دانشنامهنگاری»، ساختار و محتوای مقالات دانشنامه مورد بازنگری قرار گرفت و در سال 1390، کار تولید و تصویب آن به پایان رسید.
ضرورت تدوین دانشنامه فاطمی(س)
یکی از مؤثرترین شیوههای تربیت، ارائه الگوهای شایسته و تأکید بر پیروی از این الگوهاست. از آنجا که شخصیت حضرت فاطمهزهرا(س)، برای بانوان مسلمان و بلکه، همه مسلمانان، اسوهای حسنه و الگویی نیکو محسوب میشود، تبیین ویژگیهای شخصیتی و سیره آن حضرت، میتواند گامی مهم و تأثیرگذار در راستای ارائه الگوهای شایسته پیروی در جامعه باشد. با توجه به لزوم تأسی از سیره حضرت فاطمهزهرا(س) و همچنین، نبود کتاب مرجعی که بتواند در دوره جدید، در حوزه مطالعات زنان، به تبیین مبانی حقوق و جایگاه زن در اسلام، با ارائه الگوی عینی زن مسلمان بپردازد، تدوین «دانشنامه فاطمی(س)» در دستور کار «پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی» قرار گرفت.
اهداف تدوین دانشنامه فاطمی(س)
به گزارش پایگاه اینترنتی «پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی»، در تألیف «دانشنامه فاطمی(س)»، این هدفها مد نظر بوده است: 1- تبیین جامع و علمی تاریخ زندگانی و جایگاه الهی حضرت فاطمه(س)، برای رفع ابهامات و پاسخگویی به شبهات کلامی و تاریخی و نیز روشنگری و تحلیل تحریفات و انحرافات؛ 2- توصیف و تحلیل بینش و شخصیت(تعالیم، اخلاق و سیره) آن بزرگوار، بهمثابه نمونه انسان کامل، برای ارائه الگوی عینی زن مسلمان؛ 3- تبیین ماهیت، مرتبت و جایگاه حقوق زن، مبانی و منزلت نهاد خانواده و حقوق و تکالیف زنان از منظر اسلام، برای روشنگری، رفع شبهات و تحریفزدایی از این موضوعات؛ 4- گزارش نظریههای معارض با اندیشه دینی و نگرشهای متحجرانه و متجددانه درباره زن و نهاد خانواده و نقد آنها. در همین زمینه، مؤلفان دانشنامه سعی کردهاند، مقالات تدوین شده، دارای این ویژگیها باشد:
1- مرجعیت علمی: مؤلفان «دانشنامه فاطمی(س)»، ضمن اعتراف به اینکه آنچه انجام گرفته است، با شأن حضرت فاطمه(س) فاصله بسیار دارد، در حد امکان سعی کردهاند حاصل پژوهش، حاوی مهمترین و تحلیلیترین اطلاعات باشد و کموبیش، خواننده را از مراجعه به منابع دیگر ـ جز برای آگاهی از جزئیات و تفصیل بیشتر ـ بینیاز کند و نیز، مرجعی برای اهل تحقیق باشد.
2- ارائه الگوی زن مسلمان: هدف اساسی تألیف این دانشنامه، آشنایی با سیره و شخصیت حضرت فاطمهزهرا(س)، برای الگوگیری از رفتار و منش آن حضرت است. ازاینرو، افزون بر گزارش جامع از زندگی و منزلت ایشان، سیره حضرت فاطمهزهرا(س) در اخلاق، عبادت، معنویت، همسرداری، خانهداری، تربیت فرزند و نیز، امور فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، بررسی و هر کدام در مقالهای مستقل تألیف شده است. به نوشته پایگاه اطلاع رسانی «پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی»، در تدوین مقالات این دانشنامه، سعی شدهاست، رویکردی مبتنی بر توصیف و تحلیل در پیش گرفته و از بیان احساسات، غلو یا انکار، خودداری شود. همچنین تلاش شده است، ضمن تبیین وجوه شخصیت و منزلت ملکوتی و جایگاه والای معنوی حضرت صدیقه کبری(س)، تصویر روشنی از شخصیت و سیره آن حضرت ارائه شود تا امکان الگوگیری برای همگان فراهم آید.
3- دفاع عالمانه از حقایق تاریخی: مؤلفان دانشنامه، با زبان و روش علمی و با استناد به منابع معتبر شیعه و اهلسنّت، به دفاع از حقایق و رخدادهای تاریخی، همانگونه که بودهاست، پرداخته و از اظهارنظرهای غیر مستند و دخالت دادن احساسات در نگارش مقالات، پرهیز کردهاند.
4- فراهم کردن امکان سنجش و قضاوت علمی: در تألیف «دانشنامه فاطمی(س)» سعی شده است مقالات به گونهای تألیف شود که امکان سنجش علمی، درباره چگونگی وقوع رویدادها و نقل گزارشهای تاریخی و روایی، فراهم آید.
5- ارائه منظومه معرفتی: در مقالات اندیشهای دانشنامه، سعی شده است یک دستگاه منسجم فکری و منظومهای معرفتی، با محوریت رابطه انسان کامل با آفریدگار، ارائه شود.