سردار سینمای ایران
سکانس هایی از منش شهید آوینی به روایت سینما گران
نویسنده : احمد صبریان sabrian@khorasannews.com
من بچه شاه عبدالعظیم هستم .در عالم نوجوانی و جوانی، گهگاه حرفهای گنده گنده می زدیم و سؤالات قلمبه سلمبه میکردیم ومعمولاً به زبانهای مختلف حالی مان می کردند که وارد معقولات نباید بشویم. تصور نکنید که من با زندگی به سبک و سیاق متظاهران به روشنفکری نا آشنا هستم، خیر من از یک راه طی شده با شما حرف می زنم .من هم سال های سال در یکی از دانشکدههای هنری درس خواندهام، به شب های شعر و گالری های نقاشی رفته ام.موسیقی کلاسیک گوش داده ام. ساعت ها از وقتم را به مباحثات بیهوده درباره چیزهایی که نمیدانستم گذراندهام. من هم سالها با جلوه فروشی و تظاهر به دانایی بسیار زیستهام. ریش پروفسوری و سبیل نیچهای گذاشتهام و کتاب «انسان تک ساحتی» هربرت مارکوز را – بی آن که آن زمان خوانده باشماش- طوری دست گرفتهام که دیگران جلد آن را ببینند و پیش خودشان بگویند:«عجب فلانی چه کتاب هایی میخواند، معلوم است که خیلی میفهمد.»... اما بعد خوشبختانه زندگی مرا به راهی کشانده است که ناچارشدهام رودربایستی را نخست با خودم و سپس با دیگران کنار بگذارم و عمیقاً بپذیرم که«تظاهر به دانایی» هرگز جایگزین «دانایی» نمیشود، و حتی از این بالاتر دانایی نیز با «تحصیل فلسفه» حاصل نمیآید. و حالا از یک راه طی شده با شما حرف میزنم. دارای فوق لیسانس معماری از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران هستم. حقیر هرچه آموختهام از خارج دانشگاه است. بنده با یقین کامل میگویم که تخصص حقیقی درسایه تعهد اسلامی به دست میآید و لاغیر. قبل از انقلاب بنده فیلم نمیساختهام اگر چه با سینما آشنایی داشتم. اشتغال اساسی حقیر قبل از انقلاب در ادبیات بوده است. اگر چه چیزی – اعم از کتاب یا مقاله – به چاپ نرساندهام. با شروع انقلاب حقیر تمام نوشتههای خویش را اعم از تراوشات فلسفی، داستانهای کوتاه، اشعار و .... در چند گونی ریختم و سوزاندم و تصمیم گرفتم که دیگر چیزی که «حدیث نفس» باشد ننویسم و دیگر از خودم سخنی به میان نیاوردم.
«مرتضی به روایت خودش »برگرفته از سایت آوینی فیلم
پس از شهادت هنرمند متعهد و بسیجی، شهید سید مرتضی آوینی در بیستم فروردین سال 1372، به پیشنهاد شاعران، نویسندگان و هنرمندان به مقام معظم رهبری، این روز به عنوان «روز هنر انقلاب اسلامی» نام گذاری شد. سیدمرتضی آوینی 20 مهر 1326 در شهر ری به دنیا آمد. سال 1344 وارد دانشکده هنرهای زیبایی شد و سال 1358 به جهاد سازندگی پیوست از سال 1367 تا 1364 به همراه گروهی مجموعه مستند "روایت فتح" را آغاز کرد. در پی تاکید مقام معظم رهبری برتداوم تولید مستندهای روایت فتح موسسه فرهنگی "روایت فتح" اواخر سال 1370 تاسیس شد. آوینی در "روایت فتح" مجموعه "شهری در آسمان" را ساخت که در ارتباط با مقاومت مردم خرمشهر بود که آخرین فعالیت فیلم سازی وی به شمار می رود. آوینی بیستم فروردین 1372 که برای تولید مجموعهای جدید از "روایت فتح" به فکه،منطقه عملیاتی و الفجر مقدماتی رفته بود،بر اثر انفجار مین به شهادت رسید. به بهانه سالروز شهادت سید اهل قلم و روز هنر انقلاب اسلامی، برخی سینماگران و هنرمندان از شهید آوینی گفتند و روایتگر منش و سلوک وی شدند.
حاتمی کیا:جای سرداری چون آوینی در این فضای توفانی و مهآلود خیلی خالی است
ابراهیم حاتمی کیا با اشاره به این که در حال حاضر جای مرتضی آوینی را برای ارائه و نگارش یک تحلیل درست از فیلم هایش خالی می بیند اظهار کرد: یادم می آید زمانی که زنده بود حتی درباره مسائل زندگی ام با وی صحبت می کردم ولی در حال حاضر چنین فردی را در اطرافم نمی بینم. کسی مثل شهید آوینی که قلمی قدرتمند داشته باشد، وجود ندارد که در توفانهای شدید فعلی ساحل را به ما نشان دهد.به گزارش مهرکارگردان فیلم «بادیگارد» گفت: شهید آوینی به اعتقاد من منشوری بود که انوار زیادی را در همه زمینه ها از خود ساطع می کرد که متاسفانه بخشی از آنها را همچنان نادیده گرفتیم. آوینی میخواست قالب فرهنگی را بشکند و همین مسئله باعث مخالفتهای دیگران با وی شده بود. وی همانند استادی که غمزه شاگردش را به خود نمی گیرد و دشمن کسی نبود، عمل می کرد آقا مرتضی در حوزه سینمای اشراقی بر این باور بود که قرار نیست برای فیلم برداری از یکدیگر جلو بزنید بلکه فقط دل تان را پاک کنید و این مسئله را به بچههای گروه روایت فتح آموخت. جای ژنرال آوینی در سینما خالی است. مرتضی یادمان داد که نباید کوتاه بیاییم و خودمان را گول بزنیم .خدا کند قلمهایی مثل مرتضی آوینی دوباره زنده شوند و به چشم بیایند تا عافیتطلبی به سراغ ما نیاید.
به گزارش«سینما تجربی» «ابراهیم حاتمیکیا» مهر ماه 90 در آیین نکوداشتش در مراسم پایانی «جایزه بزرگ شهید آوینی» گفت: به نظرم جای سرداری چون آوینی در این فضای توفانی و مهآلود خیلی خالی است.
افخمی: آوینی در عین مهربانی جذاب بود واهل جدل و چانه زدن
بهروز افخمی با بیان این که مرتضی متوجه اتفاقات بیرون بودو این که چه طور میتوانیم دنیای واقعی بیرون از خودمان را بفهمیم و با آن درگیر شویم و آن را تغییر دهیم گفت: نقد آوینی، به اصطلاح نقد فلسفی مدرسه ای نبود. از این نگران بود که نیروهای فکری موجود در مملکت گرفتار خیال بافی شدهاند. به گزارش تسنیم وی افزود: آوینی در عین مهربانی جذاب بود واهل جدل و چانه زدن. سید مرتضی مسئلهای را در فضای فرهنگی و روشنفکری ایران تشخیص داده و چون با آن درگیر بود میخواست آن را بشناسد و به دیگران بشناساند. به نظرم اگر مرتضی اکنون در بین ما بود هم به تولید آثار فرهنگی و آموزش نیرو میپرداخت و هم نقد فرهنگی را ادامه میداد.
مسعودفراستی: آوینی جدی ترین نظریه پردازعرصه فرهنگ و هنر سینما است
مسعود فراستی اظهار می کند: در شرایط فعلی آوینی همچنان مهمترین، تئوریکترین، فرزانهترین و جدیترین نظریه پرداز عرصه فرهنگ و هنر سینما است که از روشنفکری عبور میکند. به گزارش فارس وی افزود: شهید آوینی نه تنها هنر را به طور مداوم پیگیری می کرد بلکه در کنار آشنایی مناسب با آن، فلسفه خودمان و به خصوص غرب را به شکلی مطلوب می شناخت. اندیشه آوینی اندیشه ای اصیل است که خود را در موضع اندیشه دیگران قرار نمی داد.
اکبرنبوی: آوینی سالک مستمربود
اکبر نبوی منتقد سینما گفت: آوینی یک سالک مستمر بود و افق نگاهش به گونهای بود که همیشه در حال کامل شدن بود. به گزارش فارس وی افزود: در نقد مبانی فکری غرب شاخصهای بسیار خوبی را عرضه میکند . وقتی از شهید آوینی و نگاه او حرف می زنیم به ناچار باید به این نکته اشاره کرد که نقد شهید آوینی در یک محدوده ومساحت خاصی قرار نمی گیرد و اگر او اکنون در بین ما حضور داشت در یک نقطه متوقف نمی شد. نظر شهید آوینی در خصوص مسائلی غیر از فیلم، همچون موسیقی نگاه خاصی بود و این اشاره به آن دارد که افق نگاه شهید آوینی بسیار بالاست.
* پرویز شیخ طادی: شهید آوینی در آثارش با ارائه گفتار متن، به لایه های پنهان واقعیت عریان اصالت بخشید. وی در سلسله مقالات، نوشته ها و آثارش خطوط بنیادی سینما و رسانه را تبیین کرده است. شهید آوینی با ارائه گفتار بر روی تصاویر مستند، سبکی خاص را ارائه داد. او به سینمایی منطبق با خط قصه گویی قرآنی و الهی معتقد بود.
* مجید مظفری: فکر می کنم آوینی تنها کسی بود که به نحو شایسته ای توانست فرهنگ جنگ را، به کسانی که جبهه و جنگ را ندیده بودند بشناساند. آثار او درباره جنگ و تاریخ مصوری که از جنگ تحمیلی ایران و عراق در فیلم هایش به ثبت رساند، از شاخص ترین آثار سینمای مستند ما است.
* عزت ا... انتظامی: شهید آوینی هنر را در مفهوم و در ذات خودش شناخته بود و پرورش می داد. او انسان بزرگی بود که روحی متعالی داشت.
* فرهاد اصلانی: تنها می گویم که همه ما مدیون شهید آوینی هستیم. متاسفانه زمانی او را فهمیدیم که از بین ما رفته بود.
* محمود پاک نیت: مراقب این اسم باشید. شهید آوینی یک انسان معمولی نبود. او یک اندیشه بود که نفس خود را تسخیر کرده بود.
* مسعود ده نمکی: سینمای شهید آوینی به معنای واقعی، سینمای متعهد است. در تمام آثار این شهید بزرگوار نگاه حکیمانه و پرسشگرانه موج می زند. حقیقت و تعهد در سینمای او به وضوح دیده می شود و سینمای وی، هیچ گاه سینمای محافظه کارانه نبوده است.
* جهانگیر الماسی: پدیده ای به نام مرتضی آوینی، محصول اتفاق های مهمی است که در عصر ما افتاده است. شهید آوینی به عنوان فرزند انقلاب، بر جریان فرهنگی انقلاب تاثیر گذاشت.
*ابوالقاسم طالبی: شهید آوینی تلاش می کرد نگاه اسلامی را درباره تصاویر و هنرهای تصویری تبیین کند. او معتقد بود انسان اگر بتواند نفس خویش را در اختیار بگیرد سینما را هم تسخیر خواهد کرد.
* جمال شورجه: امروز جای خالی شهید آوینی، در عرصه فرهنگ و هنر انقلاب احساس می شود. آثار مکتوب شهید آوینی به ویژه آثار نظری وی درباره مبانی هنر و سینما راهگشایی برای هنرمندان جامعه ما است و می تواند تضمین کننده هنر انقلاب ما باشد.
* حبیب ا... بهمنی: شهید آوینی شخصیتی منحصر به فرد است. در هنر انقلاب اسلامی چهره هایی مانند آوینی کم داریم که بتوانند در زمینه هنر انقلاب، به ویژه در زمینه سینما نظریه پردازی کنند.
* سیدجواد هاشمی: نگاه شهید آوینی به مستند این طور بود که خودش عشق به جنگ داشت و عاشق آدم های جنگ بود. وی در سینمای جنگ فاصله شخصیت ها را که در جنگ رخ داده بود، به خوبی بیان کرد.