درگفت وگو با سه کارگردان تئاترو سینما مطرح شد
تعداد بازدید : 55
غفلت ازرویکرد نمایشی به آثارعطار
اکرم محمدی-هشت قرن پیش شاعری در این سرزمین و در خاک خراسان زندگی می کرد که تا امروز نامش جاودان مانده است . وجه شاعری و عرفانی عطار تا به امروز به خوبی در پژوهش های عطار شناسی دیده شده است .اما آثار قدما به ویژه آثار عطار جنبه های دیگری هم دارد که وجه نمایشی آنها کاملا پررنگ است و در کارهای عطار به دلیل معنا شناسی و سویه های روایتی بیش از دیگر آثار ظرفیت نمایشی دارد تاجایی که تعدادی از هنرمندان خارجی هم از آثار این شاعر وام گرفته و آثاری را خلق کرده اند . البته این نکته حائز اهمیت است که هرکدام از بزرگان ایران زمین گنجینه ارزشمندی هستند که می توانند منبع خوبی برای خلق آثار فرهنگی و هنری باشند .اما متاسفانه تاکنون آنگونه که باید ،حق مطلب در این مورد ادا نشده است و هنرمندان از این بحث غافل مانده اند.با توجه به این موارد ، این نکته را هم نباید از قلم انداخت که استفاده از مضامین اشعار عطار در سایر رشته های هنری از جمله موسیقی ، نگارگری و نقاشی و خوشنویسی ، دستمایه خلق آثار بسیاری شده است.اما استفاده از آثار عطار در زمینه تئاتر و سینما و تلویزیون ، با اقبال کمتری رو به رو بوده اما نکته اصلی این است که کسانی که در زمینه صحنه ای و تصویری کردن آثار عطار گامی برداشته اند، اغلب از برجستگان هنری بودند.از پری صابری وقطب الدین صادقی گرفته تا بهروز غریب پور و البته حسن فتحی .
جای خالی عطار در تلویزیون
ساختن آثار تلویزیونی و سینمایی برای شناساندن این بزرگان قدم ارزنده ای به شمار می رود .البته جای خالی اقتباس ادبی هم از آثار و اشعار بزرگان شعر و ادب ایران همچون عطار نیشابوری به شدت در سینما و تئاتر ما حس می شود چون بسیاری از متون قدیمی ما می تواند دستمایه آثار نمایشی و سینمایی باشد.همانگونه که هنرمندان موسیقی و یا تجسمی از آثار ادبی بهره لازم را بردند.مهمترین و پرمخاطب ترین اثری که در تلویزیون با برداشتی از عطار ، تصویری شد ، "سریال میوه ممنوعه " بود.حسن فتحی کارگردان این سریال می گوید: یکی از وظایف مهم هنرمندان روزگار ما بازخوانی و بازسازی متون مربوط به روزگارهای سپری شده است. فرقی نمیکند این متون یا کهن الگوها به فرهنگ مغرب زمین یا مشرق زمین تعلق داشته باشد. البته عرق شرقی باعث میشود نسبت به الگوهای مشرق زمین علاقه بیشتری نشان دهیم.
وی با اشاره به علاقه اش نسبت به شاه لیر و شیخ صنعان گفت: این ها کهن الگوهایی هستند که همیشه مورد علاقه من بوده اند و فکر میکنم بر مبنای این دو کهن الگو میتوان دهها فیلم و مجموعه تولید کرد. این دو مبین بخش مهمی از تجربههای عاطفی و احساسی زندگی بشر هستند و یک فصل مشترک میان این دو وجود دارد و آن هم عشق است. به همین دلیل در بسیاری از مکانها و زمانها شرایط قابل تطبیق به موضوعاتی در آن دوره وجود دارد که قابل اجرا در تئاتر، سینما و تلویزیون است.
تئاتری ها چه کردند؟
در این میان مهمترین کسی که اثری از عطارروی صحنه برد، پیتر بروک بود . درواقع این هنرمند به نوعی عطار را به جهانیان معرفی کرد و بی شک کار بزرگی در جهت معرفی منطق الطیر انجام داد.هر چند بعداز آن هنرمندان خارجی دیگری هم این کار را انجام دادند.البته اجراهای دیگری هم پس از آن در کشورهای مختلف انجام شد اما برجسته ترین اثر ،مربوط به بروک است.
نمایش های ایرانی
هنرمندان ایرانی هم تلاش بسیاری کردندو تعدادی نمایش تولید کردند و بسیار هم علاقه مند به کار دراین زمینه هستند.بهروز غریب پور از هنرمندانی است که اپراهای ادبی او در میان تئاتری ها معروف است اما تاکنون در میان آثار اپرایی که به روی صحنه برده ؛ اثری از عطار نیست. در این زمینه این موضوع را از این هنرمند جویا شدیم غریب پور ضمن اعلام علاقه مندی به اجرای اپرای عطار گفت:از نوجوانی علاقه مند بودم که کاری در مورد عطار را روی صحنه ببرم اما پیش از این که این کار را انجام بدهم ، هدفم کار در مورد شعرا بودکه در زمینه مولوی، حافظ و اخیرا هم خیام کاری انجام دادم و از آثار فردوسی هم دو کار به روی صحنه بردم و بااین آثار به نوعی ادای دین کردم.طبیعی است که عطار ازبزرگان شعر و ادب و فلسفه ایرانی است و آرزومندم که اثری از او را به روی صحنه ببرم.
این هنرمند گفت: من وظیفه ای را برای خودم تعریف کردم و طبق این تعریف ابتدا اندیشه این افراد را معرفی کردم و با توجه به این که تعداد انسان های شایسته و کم نظیر در ادبیات و فرهنگ ایران زیاد است اگر 100سال هم کار کنم نمی توانم دینم را به همه آنان ادا کنم.بااین حال عطار از جمله کسانی است که قصد دارم تا اثری از او را به روی صحنه ببرم.
علی نقی رزاقی از هنرمندان پیشکسوت تئاتر شیراز نیز نمایش"بوی خوش سیمرغ "را بر اساس منطق الطیر عطار به روی صحنه برده است .این هنرمند در مورد این نمایش می گوید : نمایش را بر اساس یک کار تحقیقی و پژوهشی به روی صحنه بردم و سعی کردم تا مفهوم عمیقی از این اثر را ارائه کنم.این هنرمند تئاتر می گوید: آثار ادبی ما دارای قابلیت نمایشی بسیاری هستند به ویژه آثار کهن ولی متاسفانه هنرمندان تئاتر ،کمتر تحقیق می کنند در حالی که می توان آثار اقتباسی بسیار خوبی را بر اساس فرهنگ خودمان با موضوعات متفاوتی به روی صحنه برد.درواقع آثار ادبی ما از غنای فرهنگی بالایی برخوردارند.
وی که کار براساس آثار ادبی از علاقه مندی هایش محسوب می شود، گفت: متاسفانه در دانشگاه های ما فقط در کلاس درس می دهند در حالی که باید کلاس های درس به شکل کارگاهی باشد و از این طریق هم خودشان با آثار کلاسیک آشنا شوندو هم این که مردم را با اجراهایشان بااینگونه نمایش ها آشنا کنند.پری صابری هم که نمایش"هفت شهر عشق" را با الهام از عطار نیشابوری، اجرا کرده، معتقد است: متاسفانه در حال حاضر کمی تحت تاثیر تئاتر غرب قرار گرفته ایم ،بیشترنگاه ها به نمایشنامه های بیگانه است وکمتر کسی به متون کهن توجه می کند.کار بر روی متون کهن احتیاج به فعالیت بیشتری دارد .به اعتقاد من این آثار مانند گنجینه ای است که از درون با مردم سخن می گوید وبعد جهانی دارد.این هنرمند می گوید: قدرت نمایشی در آثار عطار به وضوح دیده می شود وآثار عطار آن قدر قوی است که همه را تحت تاثیر قرار می دهد، البته در نمایشنامه ها ما به عنوان دست اندرکار باید خودمان در نمایش تکنیک ارائه کنیم.کیومرث مرادی هم از جمله کسانی است که نمایشی از منطق الطیر عطار را روی صحنه برده است . او در مورد اجرای این اثر می گوید:یکی از دلایلی که باعث شد تا این نمایشنامه را کار کنم علاقه به کار بر روی ادبیات کلاسیک ایران است که متاسفانه در این زمینه کمترکار می شود و عده ای این ادبیات را قدیمی می دانند که ارزش کار کردن ندارد در صورتی که جهانیان اینگونه فکر نمی کنند. در حالی که ادبیات ایران گستره بزرگی است و برای کار روی آن همیشه احتیاج به پژوهش و آموزش است و این اتفاق بسیار مهم است به همین خاطر من نیز سعی کردم تا از منطق الطیر به یک تصویر دراماتیک برسم بدون هیچ گونه هیاهو و بزرگ نمایی.