استفاده از شعر برای نیازهای کشور
شکی نیست که شعر یک ثروت ملی است. اگر کسی در این تردید بکند، در یکی از بدیهیترین مسائل تردید کرده. شعریک ثروت برای هر کشور است؛ یک ثروت بزرگ و پرثمری است. اولاً باید این ثروت را ایجاد کرد، ثانیاً باید این را روز به روز افزایش داد که دچار خسران و کم آمدن و کاهش نشود. ثالثاً باید از آن برای نیازهای کشور استفاده بهتر و برتر کرد. نمیتوانم ادعا کنم و بگویم که عامل رشد و گسترش دامنهشعر در کشور ما - که این گسترش امروز نسبت به گذشته بسیار آشکار و بیّن است - دقیقاً چه هست. شکی نیست که یکی از مهمترین عواملش، باز بودن فضای جولان در عرصههای مختلف فکری و علمی و ذهنی است که این هدیه انقلاب است به ما، بلاشک. ما دوران قبل از انقلاب را دیدیم، شعرای آن وقت را دیدیم، میشناسیم، با خیلیشان نشست و برخاست داشتیم. بهترینهایشان هرگز این مجال را پیدا نمیکردند که در یک منظر عمومی، در یک محضر عمومی بیایند خودشان و شعرشان را ارائه بدهند.
25شهریور87
ترجمه شعر ضروری است
من اعتقادم این است که در زمینه شعر کارهای نکرده زیاد است؛ همچنانکه گفتیم. یکیاش مسئله ترجمه است؛ حالا امشب به من گفتند که شعرهایی را به زبان اردو ترجمه کردیم. بسیار کار خوبی است؛ این کار، کار لازم است. شعر فارسی در زمینههای مختلف [ترجمه شود]. حالا مثلاً شعر فلسطین، شعر دفاع مقدّس، شعر زنان، شعرمربوط به مسائل منطقه؛ شعر یمن، این ها تدوین بشود، ترجمه بشود، ترجمه به عربی، ترجمه به اردو و انگلیسی و ترجمه به بعضی از زبانهای دیگر، ترجمههای خوب و منتشر بشود، منعکس بشود و [به خارج از کشور] برود...
شعرهای آیینی مجموعهای از معارف ائمّه باشد
...خب، بعضی از شعرای ما که خوشبختانه بعضی از دوستان شعرای آیینی هم این جا الان تشریف دارند، انصافاً خوب شعر می گویند؛ شعرهای مضموندار خوب راجع به ائمّه (علیهمالسّلام) -چه مراثی شان، چه مدایحشان، چه مناقبشان- و خیلی حرفهای خوبی در شعرهایشان هست لکن بعضی هم نه. کاری کنیم که شعرهای آیینی یک مجموعهای از معارف ائمّه باشد؛ یعنی وقتیکه این شعر را شما دادید به مدّاح و فرض کنید این را در جلسه خواند، این بهقدر چند منبر خوب -که همینجور هم هست- اثر بگذارد. یعنی اگر واقعاً مضامین خوب باشد -فرض کنید این شعری که آقای انسانی در جلسه میخواند- اگر شعرش شعر خوبی باشد، چون از شیوه هنری استفاده میشود بهقدر چند منبر خوب اثر میگذارد؛ اگر نه، شعرش همین حرفهای متعارف و معمولی و مثلاً همین چیزهایی که ارزش بیان آنچنانی ندارد جز برای گریه گرفتن -که خب گریه گرفتن هم البتّه یک امتیازی است- لکن [هدف] فقط این نیست. ما نگاه کنیم به شعرهایی که امثال کُمِیت و دِعبل و مانند این ها درباره ائمّه (علیهمالسّلام) گفتند، ببینیم آن ها چهجوری میگفتند، چه می گفتند، چه مضامینی را در آن قصاید بلند میگنجاندند؛ اگر انسان بخواهد شعر خوب بگوید باید اینجور شعری را بگوید. اگر این ها در اختیار مجموعه ادارهکنندگان این جلسات باشد، البتّه خیلی باارزش است.
31خرداد95
ظرفیّت شعر در کشور ما بیش از این هاست
من البتّه از پیشرفت شعر در کشور در دوران بعد از انقلاب خیلی راضیام و واقعاً خیلی خوب شده. این جوانهایی که امروز شعر میخوانند، با جوانهایی که حالا 10 سال قبل شعر میخواندند خیلی تفاوت های آشکار و بیّنی دارند، یعنی واقعاً پیشرفت شده، شعر خیلی خوب است؛ منتها ظرفیّت شعر در کشور ما خیلی بیش از این هاست؛ خیلی بیش از این هاست.
10تیر94
سبک جدیدی در شعر پدید آمده است
من حرکت جدید شعر و دوره جدید شعر را در ایران، یک حرکت کاملاً رو به رشد و رو به کمال مشاهده میکنم. یعنی الان شعر کشور ما، چه از لحاظ کمیّت شاعرها، چه از لحاظ پیشرفت شعر؛ یعنی آن چیزهایی که در شعر اصالت دارد - زبان قوی، تخیّل قوی، نگاه روشن به مرزهای دور و دقّت و ریزبینی در امور جاری زندگی؛ این چیزهایی که لازم است در شعروجود داشته باشد تا شعر، شعر باشد - حرکتِ رو به رشد و رو به کمالی دارد. پس هم زبان هست، هم مضمون و محتوا به این شکلی که عرض کردیم، هست، هم یک چیز دیگری هست که من دو سه سال پیش گفتم هنوز من نمیتوانم اسمی رویش بگذارم: سبک جدیدی در شعر پدید آمده که غالباً هر کدام از دوستان که شعر میخوانند، انسان میبیند که همان سبکِ برخاسته یا نشأت گرفته از شرایط روزگار - که شاید به این آسانی هم کسی نتواند این شرایط را بشناسد و بشمرد - کم و بیش در همه این اشعاری که خوانده میشود، مشترکاتش دیده میشود؛ بهخصوص انسان این را در زمینه غزل میبیند.
3 شهریور89
شعر انقلاب باید در خدمت مفاهیم انقلاب باشد
شعر انقلاب باید در خدمت مفاهیم انقلاب باشد. خب در بین شماها کسانی هستند که شعرهای آیینی میگویند.
شعرهای مذهبی و شعرهای مربوط به ائمه (علیهمالسّلام) را، به اصطلاحی که حالاها باب شده، تعبیر میکنند به «شعر آیینی». هستند؛ انصافاً شعرهای خوبی هم گفته میشود؛ بعضیها هم اشعار مربوط به جنگ و دوره دفاع مقدس یا مربوط به شهدا یا مربوط به جانبازان و این ها را میگویند. این ها خیلی خوب است؛ لیکن - پارسال هم من اشاره کردم به این معنا - اهداف و آرمانهای انقلاب منحصر در این ها نیست. انقلاب یک مجموعهای از ستارههای درخشان آرمانی را بالای سر ما قرار داده و ما را به حرکت و پرواز و جهش به سمت این نقاط نورانی دعوت کرده.
ما هم امتحان کردیم، دیدیم می توانیم پرواز کنیم؛ دیدیم این پرواز ممکن است. البته در دوره دفاع مقدس نمونههای بارزش دیده شد و دیدیم وقتی این ملت به سمت این آرمانها پر بگشاید، میتواند خوب حرکت بکند؛ اما بسیاری از این آرمان ها هنوز بالای سر ماست؛ ما باید حرکت کنیم: به سمت عدالت باید برویم، به سمت اخلاق باید برویم، به سمت استقلالِ به معنای حقیقی کلمه - شامل استقلال فرهنگی که از همه عمیقتر و دشوارتر است - باید برویم، به سمت بازیابی حقیقی هویت اسلامی- ایرانی خودمان باید برویم.
14شهریور88