دانش پور- نوروز، عید فطر و هر تعطیلی چند روزه دیگری که در طول سال پیش می آید برای گردشگری و گردشگران یک نتیجه دارد؛ ترافیک سنگین ، قفل شدن جاده ها، شلوغی و ازدحام جمعیت در برخی از نقاط سنتی گردشگری و سرانجام خستگی بعد از سفر. شاید اوج این ماجرا دو سال پیش رخ داد وقتی که تعطیلات عید فطر به روزهای پایان هفته گره خورد و هجوم مسافران به جاده های کشور به خصوص جاده های شمالی به حدی زیاد شد که برخی از مسافران حتی پنج برابر مدت زمان لازم برای طی یک مسیر را در جاده ماندند و برخی نیز عطای سفر را به لقای آن بخشیدند و با دیدن ترافیک جاده ای از خیر سفر گذشتند و به شهر خود بازگشتند. این شرایط طی دو سال گذشته و به خصوص در تعطیلات نوروز یا دیگر تعطیلات چند روزه با شدت کمتری ادامه داشته است. اگر چه مسئله توزیع مکانی و زمانی سفر هر از گاهی مطرح می شود و مسئولان هر سال از افزایش سفر ها می گویند اما به نظر می رسد تا کنون برنامه ای جدی و عملی برای هدایت سفر مردم به مناطق مختلف و بکر و به دنبال آن کاستن از مشکلات و آماده کردن زیرساخت های لازم برای معرفی مکان های گردشگری جدید اندیشیده نشده است. تمام این نکات را بگذارید کنار دور نمای اسناد بالادستی که با لحاظ همین شرایط جذب 20 میلیون گردشگر را هدف قرار داده است. آن هم در شرایطی که کشور با کمبود زیرساخت ها، کمبود مراکز اقامتی ، هدف گذاری آژانس ها صرفا برای سفر گردشگران به مناطق پر مسافر مانند یزد و اصفهان و مشکلات دیگر مواجه است.
تعطیلات و ازدحام مسافر در جاده های کشور
نبود توزیع سفر یکی از موضوعات مهمی است که یکی از کارشناسان حوزه گردشگری به آن اشاره کرد و گفت: معمولا مردم به محض روبه رو شدن با چند روز تعطیلی به سمت جاده چالوس و شمال کشور رهسپار می شوند . از سوی دیگر دفاتر خدمات مسافرتی و تورگردانان بسته های سفر خود را برای شهرهایی مانند یزد، شیراز و اصفهان تنظیم می کنند. این موضوع نه تنها باعث می شود سایر مناطق گردشگری کشور که تا حدی شناخته هستند از نظر دور بماند بلکه برخی از جاده ها را به لحاظ تردد و ترافیک با ازدحام روبه رو می کند. علی موحدی ادامه داد: این کار باعث می شود ظرفیت هتل شهرهای پر مسافر مانند اصفهان و شیراز نیز طی این ایام پر شود اما رکود بر سایر ماه های سال سایه بیندازد. این موضوع باعث می شود اقتصاد ناشی از گردشگری به طور متناسب در استان ها ، شهرها و مناطق مختلف توزیع نشود.
وی بروز چنین شرایطی را ناشی از نبود مدیریت و سیاست توزیع سفر برشمرد و افزود: اگر چه مقاصد و جاذبه های گردشگری کشور، از نظر توزیع جغرافیایی شرایط مطلوبی دارد؛ اما بحث اطلاع رسانی و فرهنگ سازی سفر و معرفی به مناطق ناشناخته به مسافران کامل نیست .
ایجاد قطب های گردشگری در طول زمان
در عین حال به گفته یکی از اعضای هیئت علمی پژوهشکده گردشگری موضوعی با عنوان قطب گردشگری در همه دنیا وجود دارد همان گونه که در ایران شهر شیراز به عنوان قطب تاریخی، مشهد قطب مذهبی و شهرهای شمالی به عنوان قطب طبیعی معرفی شده اند. ناصر رضایی ادامه داد: اما نکته قابل تامل این است که در این قطب ها به مرور زمان زیرساخت هایی به وجود می آید، از جمله حمل و نقل جاده ای و اسکان که شامل هتل و مهمان پذیر می شود و شرایطی به وجود می آید که این مناطق با توجه به تقاضایی که به مرور زمان شکل می گیرد جزو نقاط برتر می شوند. ضمن آن که تبلیغات رسمی و تبلیغ تورهای مختلف و ترغیب آن ها برای دیدن این مکان ها این مسئله را پررنگ تر می کند و البته این مسئله در همه کشورهای دنیا وجود دارد.
وی با تاکید بر ضرورت توزیع سفر به تمام نقاط کشور توضیح داد: بدون تردید دیدنی هایی که در سطح کشور وجود دارد از کویر تا شمال ، به نوعی جاذبه های خاص خود را دارند و معرفی آن ها نیازمند برخی اقدامات از جمله ایجاد زیرساخت های لازم است. علاوه بر این ایجاد سرویس های حمل و نقل عمومی مطلوب، احداث مکان هایی برای اسکان مسافران به این مناطق و تبلیغات که موضوع بسیار مهمی است می تواند این مکان ها را به مسافران معرفی کند و منجر به توسعه گردشگری و پخش و پراکنش گردشگران در فضاهای مختلف شود. وی خاطرنشان کرد: به هر صورت این امر نیاز به برنامه ریزی ، تعامل و همفکری ذی نفعان گردشگری دارد که این ها با هم بنشینند و این فرصت ها را برای دیگران معرفی کنند و شرایطی ایجاد شود که همه بتوانند در شرایط و زمان های مختلف از این ظرفیت ها استفاده کنند.
رضایی همچنین به اهمیت توزیع زمانی سفرها اشاره کرد و گفت: به عنوان مثال در سیستم دانشگاهی، امکان تعطیلات 15 روزه وجود دارد و برخی از خانواده ها می توانند از این فرصت برای سفر استفاده کنند علاوه بر این تعطیلات ما به دو شکل شمسی و قمری است که به دلیل چرخشی بودن تعطیلات قمری ، می توان برنامه ریزی ها را بر مبنای آن انجام داد اما درباره تعطیلات شمسی و برنامه ریزی برای سفرهای مربوط به این زمان مشکلی وجود ندارد. اگر چه نیاز است تا وضعیت سفرها در تابستان و زمستان سر و سامان داده شود تا این امر در توزیع سفرها موثر واقع شود.
جای خالی حاکمیت در توزیع سفر
اما موضوع مهم و تاثیرگذار بر تحقق توزیع سفر اهمیت نقش حاکمیتی بخش های مرتبط از جمله معاونت گردشگری و یا وزارت راه است. به نحوی که همگان اذعان دارند کشور ما از جاذبه های گردشگری مطلوبی برخوردار و ظرفیت معرفی مقاصد جدید گردشگری فراهم است اگر چه به دلیل ناشناخته ماندن این مناطق و نبود زیرساخت ها از جمله تعریض جاده ها یا احداث مجتمع های بین راهی عملا موفقیتی در این زمینه وجود نداشته است. رئیس سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای و معاون وزیر راه و شهرسازی نظری عکس این دارد و معتقد است که این موضوع حکایت مرغ و تخم مرغ است یعنی ابتدا باید سفر به مناطق مختلف صورت بگیرد تا به دنبال آن انگیزه کافی برای سرمایه گذاری در این مناطق هدف به وجود بیاید.
داوود کشاورزیان با اذعان به کمبود مجتمع های بین راهی در برخی از مسیرها به خراسان گفت: ایجاد مجتمع های خدمات بین راهی از اولویت های سازمان راهداری است و طی دو سال اخیر بنا داشته ایم تا در این خصوص برخورد یکسان نداشته باشیم به عبارتی اگر در مسیری انگیزه کافی برای سرمایه گذاری وجود داشته باشد، نیازی به کمک مالی ما نخواهد بود و به جای آن ما از بنیه مالی سازمان برای مسیرهایی که درآن انگیزه ای کمتر برای بخش خصوصی به منظور سرمایه گذاری وجود دارد استفاده کنیم و با این سیاست در این گونه مسیرها مجتمع های بین راهی احداث کنیم. به خصوص آن که این گونه زیرساخت ها از نیازهای ضروری سفر است و کمک زیادی به ایمنی سفر می کند. وی با بیان این که هم اکنون تنها مسیر پرتردد که دچار کمبود مجتمع های بین راهی است مسیر شاهرود به سبزوار است ادامه داد: عمدتا خود افراد انتخاب می کنند که کجا می خواهند سرمایه گذاری کنند، و در هر نقطه ای که انگیزه ، تردد و توجیه بیشتری وجود دارد ورود می کنند اما تاکید ما این است که باید برخورد فعال داشته باشیم و اقداماتی انجام دهیم که افراد در مناطقی که مجتمع های بین راهی ندارد ورود و سرمایه گذاری داشته باشند.
وی با بیان این که مصلحت نیست دولت در این زمینه ها سرمایه گذاری کند تصریح کرد: ما آمادگی داریم در مسیرهایی که انگیزه کمتری برای سرمایه گذاری بخش خصوصی وجود دارد کمک بیشتری کنیم و علاوه بر این که به احداث امکانات کمک می کنیم ، تسهیلاتی در اختیار آن ها قرار دهیم. اگر چه این موضوع حکایت همان قضیه مرغ و تخم مرغ است و اول بایستی سفر باشد تا افراد انگیزه کافی برای سرمایه گذاری پیدا کنند .
معرفی بسته های سفر، گامی کوچک و دیرهنگام
البته به نظر می رسد معاونت گردشگری کشور نیز در این خصوص بیکار ننشسته و بنا دارد تا با معرفی بسته های جدید سفر گامی هر چند کوچک برای توزیع سفر بردارد . به گفته معاون گردشگری کشور این معاونت درباره بسته های سفر طی سال گذشته طرحی را اجرا کرده است و بر مبنای آن دو مسیر و دو منطقه را معرفی کرده است. منطقه یک شامل استان های فارس ، کهگیلویه و بویر احمد ،چهارمحال و بختیاری ، اصفهان ، یزد و منطقه 2 شامل استان های آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، گیلان ، قزوین و زنجان است .مرتضی رحمانی موحد ادامه داد: ما مطابق با این طرح امکانات مشترک استان های همجوار را با یکدیگر مطالعه کرده و تبدیل به مسیر تور گردشگری از یک روز تا چهار روز می کنیم که در این دو منطقه حدود 70 مسیر و تور ایجاد کرده ایم که آن ها را در خدمت مردم می گذاریم. به عبارتی بر اساس برنامه ریزی های صورت گرفته در این طرح مردم متوجه می شوند در مسیری بین زنجان تا تبریز کدام مناطق دیدنی دارند و امکانات اقامت درکدام مناطق وجود دارد و از قبل برنامه ریزی می کنند . وی افزود: تا پایان بهار امسال نیز پنج منطقه دیگر را آماده می کنیم و به عنوان تورهای تلفیقی به مردم معرفی خواهیم کرد.
در این طرح بیش از 500 مسیر و برنامه سفر برای مدت زمان یک روز تا چهار روز را برای مردم برنامه ریزی می کنیم.معاون گردشگری درباره وجود زیرساخت های لازم در این مناطق از تعامل با دستگاه های مختلف سخن گفت و اظهار کرد : ما باید ابتدا مقاصد گردشگری را تعریف کنیم و به دنبال آن با دستگاه ها وارد مذاکره شویم و برای تامین بخش های مختلف از جمله آب و برق و راه اقدامات لازم را انجام دهیم که خوشبختانه این تعامل با دستگاه های مختلف انجام شده و هم اکنون تمام این مناطق و نیازهای آن ها معرفی شده است.به هر صورت به نظر می رسد معرفی نقاط مختلف و جدید گردشگری در کشور به منظور توزیع متناسب زمانی و مکانی سفر ، بیش از هر چیز نیازمند احداث زیر ساخت ها در حوزه های مختلف اقامتی، جاده ای و خدماتی است و این کار نیازمند مدیریت است تا امکان معرفی مسیرهای جدید گردشگری و مقاصد جدید به گردشگران فراهم شود و شاید در تعطیلات بعدی این امکان به وجود بیاید که مسافران به مسیرهایی که تراکم و ترافیک زیاد و سنگینی ندارند، هدایت شوند.
تنوع درمقاصد گردشگری درسال 95 به روایت آمار
معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان گردشگری با اشاره به وضعیت سفر در استان های مختلف کشور در تعطیلات سال 95 از متنوع تر شدن مقاصد گردشگران داخلی طبق آمارها خبر داد.
سلطانی فر خطاب به دستگاه های مسئول افزود: در ایام تعطیلات 17 روزه نوروز 95، مردم پس از دو فصل کاری برای گذراندن اوقات فراغت، سفر می کنند و از آن جا که این حجم سفر با امکانات و زیرساخت های موجود در کشور متناسب نیست، هنر ما این است که با بسیج و همکاری بیشتر، منشاء خدمات گسترده تری برای مردم باشیم.به گزارش ایرنا، سلطانی فر ادامه داد: در روزهای پایانی اسفند علاوه بر استان های مازندران، گیلان، خراسان رضوی، فارس و خوزستان که هر سال مقصد مسافران نوروزی است، استان های ایلام، لرستان، همدان، کردستان و کرمانشاه نیز میزبان گردشگران بسیاری بود.معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی نیز دو روز پیش در نشست خبری از تنوع سفر طی نوروز سال 95 خبر داد و گفت: امسال بیش از یک میلیون اقامت شب در سه استان خراسان جنوبی، کرمانشاه و کهگیلویه و بویراحمد ثبت شده است که این موضوع نشان دهنده توجه مسافران به سایراستان ها برای سفر است.در عین حال بنا به گزارش معاون گردشگری سازمان گردشگری و میراث فرهنگی در خصوص سفرهای نوروز 94 شهرهای مشهد، شیراز و کیش ، پرطرفدارترین مقاصد گردشگری در نوروز سال قبل بوده و بیشترین مسافر را به خود اختصاص داده اند؛ البته شهرهای اصفهان، شیراز، یزد، کرمان ، تبریز، کرمانشاه و همدان شهرهایی است که همیشه به خود گردشگر دیده است؛ شهرهایی که جذابیتهای تاریخی - فرهنگی زیادی برای بازدید دارد و مقاصد خیلی از مسافران نوروزی است و حتی گردشگران خارجی هم برای دیدن آن ها راهی ایران میشوند و بیشترشان ایران را به نام این شهرها میشناسند.به هرصورت اگر چه به نظر می رسد مقاصد گردشگری مسافران در نوروز 94 و 95 تا حدی متفاوت بوده است اما همگی این مناطق از مواردی است که جزو مناطق پرمسافر کشور است و اصولا مناطق بکر و ناشناخته کمتر مورد توجه مسافران بوده است. موضوعی که علاوه بر توزیع مکانی سفر می تواند رونق اقتصادی برای نقاط مختلف کشور به ارمغان بیاورد که البته معرفی نشدن این مناطق به مردم، نبود تبلیغات و همچنین نبود زیرساخت ها و امکانات از جمله دلایلی است که باعث شده این مناطق مورد غفلت قرار گیرد.