بندر چابهار؛سوپاپ اطمینان کشور
ذوالفقاری- سیستان و بلوچستان به عنوان پهناورترین استان ایران از ظرفیت های بیشماری برخوردار است؛ به گونه ای که نظیر آن در دیگر نقاط کشور به سختی پیدا می شود، ظرفیت هایی که گاهی مغفول مانده یا این که برای معرفی آن اطلاع رسانی درستی انجام نشده است، قابلیت هایی که نه تنها در توسعه منطقه بلکه در همه نقاط ایران و حتی فراتر از آن در کشورهای اطراف هم می تواند نقش به سزایی ایفا کند و جهش اقتصادی به وجود آورد. بندر چابهار یکی از ظرفیت های مهم و بزرگ استان است. این بندر از استراتژیک ترین نقاط ایران محسوب می شود و به دلیل موقعیت راهبردی اش نزدیک ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه، به آب های آزاد است. چابهار لنگرگاه سرمایه گذاران لقب گرفته است و یکی از مهم ترین کریدورهای شمال به جنوب بازرگانی نیز قلمداد می شود. ظرفیت های اقتصادی و تجاری که به ویژه طی سال های اخیر در بندر چابهار راه اندازی شده، آن را شهره خاص و عام کرده است. بندری که آرزوی دیرینه افغانستانی ها راه اندازی اسکله در آن بود اکنون توسعه پیدا کرده است و ظرفیت های بسیار خوبی برای سرمایه گذاران و توسعه اقتصادی کشور دارد، با وجود این، بار مشکلاتی را به دوش می کشد و از نگاه دوگانه مسئولان رنج می برد. این در حالی است که توسعه سواحل مکران از تاکیدات ویژه مقام معظم رهبری بوده و است، اما حال که این توسعه اتفاق افتاده است از ظرفیت های به وجود آمده، آن گونه که باید استفاده نمی شود و نگاه مسئولان به این بندر نسبت به بنادر دیگر متفاوت است. به گفته مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان، طرح بندر چابهار بزرگترین پروژه اجرایی کشور در سال های گذشته بوده که فاز مطالعاتی آن توسط 7 مشاور بین المللی در سال های قبل از 86 انجام و پس از آن، عملیات اجرایی فاز یک شروع و هزار و 650 متر موج شکن در این فاز جانمایی و بیش از 5 کیلومتر دایک گذاری شد. این طرح از طریق لای روبی 203 هکتار از دریا با مجوزهای زیست محیطی و 100 میلیون دلار هزینه اجرا شده است که از نظر حجم و مدت زمان لای روبی یکی از پروژه های بزرگ و قابل افتخار جمهوری اسلامی ایران است. نتیجه این فعالیتها ساخت هزار و 700 متر اسکله به تفکیک دو اسکله کانتینری و یک اسکله جنرال کارگو بود.دکتر«بهروز آقایی» می افزاید: در گذشته ظرفیت بندر چابهار دو و نیم میلیون تن بود که با اجرای فاز یک طرح توسعه به هشت و نیم میلیون تن رسیده است و اگر پسکرانه نیز آماده شود ظرفیت این بندر به 15 میلیون تن افزایش می یابد. همچنین به اندازه همه بنادر شمال کشور در آن ظرفیت ایجاد شده است. ساخت سیلوی 100 هزار تنی از منابع صندوق توسعه ملی و ایجاد 25 مگاوات نیروگاه برق و خرید سه دستگاه مکنده با توان 600 تن در ساعت از دیگر پروژههای مهم بندر چابهار است.
نگاه ویژه مقام معظم رهبری
وی با بیان این که عملیات طرح توسعه بندر چابهار به برکت نگاه ویژه مقام معظم رهبری آغاز و اجرا شده است، اظهار می کند: فاز یک این پروژه از سال 86 تا 92 تقریباً 30 درصد پیشرفت داشت اما از سال 92 عملیات ساخت آن سرعت گرفت به گونه ای که حدود 65 درصد پیشرفت را در سه سال گذشته شاهد بودیم. این طرح با 95 درصد پیشرفت فیزیکی تا دو ماه آینده به بهره برداری می رسد.
وی با بیان این که اولین کشتی که در این بندر پهلو گرفت حامل تجهیزات مورد نیاز طرح توسعه بود، افزود: سال گذشته نخستین بخش از تجهیزات به ارزش 20 میلیون دلار وارد بندر شد و دیوار بی اعتمادی جامعه بینالملل فروریخت، همچنین بخش دوم شامل 13 دستگاه تجهیزات مورد نیاز بندری و بارگیری 29 شهریور امسال وارد بندر چابهار میشود.وی گفت: ترمینال مسافری چابهار با هزینه پنج و نیم میلیارد تومان احداث شده است که یکی از مجهزترین ترمینالهای مسافری دریایی منطقه محسوب می شود. از آبان سال گذشته نیز خط کشتیرانی ایران و عمان در این بندر راهاندازی شد و بیش از 800 مسافر میان دو کشور تردد داشتند اما در ماههای اخیر به دلیل پدیده مونسون، فعالیت این خط و تردد مسافران دو کشور از این مسیر متوقف شد، جلسات واگذاری این ترمینال مسافری نیز برگزار شده است و تا ماه آینده اسناد بررسی مناقصه بازگشایی میشود.
40 شرکت متقاضی سرمایه گذاری
به گفته آقایی، بندر چابهار لنگرگاه سرمایه گذاران بخش خصوصی است، زیرا بیش از 40 شرکت متقاضی سرمایه گذاری در این بندر هستند از جمله یک شرکت چینی که با قرارداد 100 میلیارد تومانی پیگیر راه اندازی کارخانه اوره در بندر است. شرکتی از سوئد نیز برای 30 میلیارد سرمایه گذاری داوطلب شده و هندی ها هم به منظور 85 میلیون دلار سرمایه گذاری در بخش اپراتوری ها و 150 میلیون دلار در قسمت فاینانس اعلام آمادگی کرده اند.وی با بیان این که افغانستان نیز یکی از متقاضیان جدی سرمایه گذاری در منطقه است، افزود: صادرات حدود 8 میلیون تن مواد معدنی ظرف دو سال آینده از طریق بندر قابل انجام است. در این زمینه قرارداد افغانستان برای انتقال سنگ مرمر این کشور به چین در مراحل نهایی قرار دارد. همچنین تا دو سال آینده، پتروشیمی مکران بیش از چهار میلیون تن از محصولات خود را از این بندر صادر خواهد کرد. 1/2 میلیارد تن میزان مواد معدنی است که می توان از این منطقه استحصال و صادر کرد، حتی می توان فراوری و خام فروشی مواد معدنی را در منطقه انجام داد، از طرفی بیش از دو میلیارد تن کالای معدنی بلوکه شده در افغانستان وجود دارد که هیچ مسیری جز بندر چابهار برای صادرات آن وجود ندارد. به گفته وی، برای بیش از سه هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری توسط بخش خصوصی امضای قرارداد شده است. این سرمایهگذاری ها در بندر چابهار به دلیل کوتاه بودن مسافت دریایی، غنی بودن جمعیت پسکرانه و قرارگرفتن در مرزهای ترانزیتی کشور توجیه اقتصادی دارد، زیرا این بندر از نظر پسکرانه های دریایی سوپاپ اطمینان کشور است و یک بندر فاقد محدودیت محسوب می شود.وی تصریح می کند: سرمایه گذاری که در چابهار انجام می شود خیلی دیر اتفاق افتاده و بسیاری از فرصت ها از دست رفته است، فرصت هایی که به صحار و دیگر بندرها واگذار شده است دلیل اصلی این اتفاق تأخیر در اجرای پروژه هاست. اگر مردم و مسئولان منطقه خیلی زودتر دنبال سهم خود از تجارت دریایی بودند امروز باید عملیات ساخت فاز 3 و 4 انجام می شد.
مسیری برای صادرات 40 میلیون تن غلات سی آی اس
به گفته مدیرکل بنادر و دریانوردی، در حوزه سی آی اس 150 میلیون تن غلات تولید و بیش از 40 میلیون تن از آن در حوزه خلیج فارس، شاخ و شرق آفریقا مصرف می شود که در این میان بندر چابهار می تواند یکی از دروازه های واردات و صادرات این محصول باشد.آقایی می گوید: در پسکرانه بیش از 600 کیلومتر زیرساخت ریل به عنوان یکی از حساس ترین، با اهمیت ترین و بزرگترین پروژه ها در ۶ فاز در استان در دست اجراست که پیشرفت خوبی در سال های اخیر داشت. این پروژه به منابع و فعالیت کارگاهی با پشتوانه مالی نیاز دارد که اگر امسال هم به خوبی حمایت شود قسمت هایی از آن که به بندر متصل می شود تکمیل خواهد شد و پس از آن، می توان کالاهایی را که وارد بندر می شود تا 300 کیلومتر به ایرانشهر به عنوان اولین قسمت توزیع کننده کالا در استان انتقال داد؛ زیرا ریل گذاری محدوده چابهار و ایرانشهر نیز 52 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.وی اذعان می کند: طی سال ها، از یک و نیم میلیون تن کالایی که مورد نیاز سیستان و بلوچستان، یزد، خراسان جنوبی و کرمان است غفلت کرده ایم، زیرا مواد مورد نیاز این استان ها از فاصله هزارو500 مایل دریایی بندر چابهار وارد و با طی 2 هزار کیلومتر مسافت از طریق جاده به دست مردم این استان ها می رسد، در این میان دولت نیز یارانه و ضرر و زیانی را پرداخت می کند در صورتی که با توجه به این که زیرساخت بندر چابهار ایجاد شده است وارد شدن چنین زیانی به کشور توجیه پذیر نیست و می طلبد با توجه جدی دولت به این مهم، ورود بیش از یک و نیم میلیون تن کالای مورد نیاز استان های شرقی کشور به چابهار اختصاص پیدا کند تا شاهد شکل گرفتن رونق اقتصادی در منطقه باشیم. به طور قطع با عملی شدن این مهم، کارخانه های فراوری و پردازش در استان راه اندازی می شود و با اشتغال زایی که صورت خواهد گرفت شاهد کاهش چشمگیر بیکاری در سیستان و بلوچستان و استان های اطراف خواهیم بود، این اتفاق خوب از ضرر و زیانی که به کشور تحمیل می شود و مستهلک شدن جاده ها جلوگیری می کند، همچنین از سرمایه گذاری که در استان انجام خواهد شد به بهترین نحو استفاده می شود.آقایی با بیان این که چابهار در معادلات سیاسی نقطه قوتی برای جمهوری اسلامی است می گوید: در حوزه ترانشیپ نیز با توجه به سرمایه گذاری هایی که در منطقه در حال انجام است سهم تجارت دریایی به صورت دیگری رقم میخورد و با توجه به این که در گذشته، همه کالاها در بنادر حوزه خلیج فارس و حتی بیرون از آن ترانشیپ می شد، این مبادلات تغییر می کند که دلیل آن سرمایه گذاری های در حال انجام در چابهار، گوادر و عمان است. به گفته وی بیش از 21 میلیارد دلار در عمان سرمایه گذاری انجام و بنادر این کشور به بهترین شکل تجهیز می شود، این معادلات گویای این مهم است که سهم تجارت دریایی در حوزه بندر چابهار و خلیج فارس به شکل دیگری رقم می خورد به گونه ای که خطوط کشتی رانی راغب خواهند بود خود را با محدودیت های منطقه ای و نظامی خلیج فارس درگیر نکنند. همچنین ترانشیپ و ترانزیت می تواند نوع خطوط، تجارت، بازرگانی و تقاضای بازرگانان را مشخص کند.
مدیرکل بنادر و دریانوردی معتقد است سه موضوع مهم در چابهار جزو اولویت ها و نیازهای اصلی استان و منطقه شرق کشور است تا بندر در گردونه رقابت وارد شود؛ از جمله این که برای بازرگانان قیمت تمام شده کالا در زمینه توزیع و انتقال کمتر شود که در این راستا باید در بندر چابهار منطقه ویژه یا آزاد ایجاد شود زیرا منطقه ای دیده شدن بهترین شیوه برای ادامه فعالیت ها در چابهار مانند دیگر بنادر بزرگ کشور است، فعالیت ها تخصصی تر انجام می شود و تناقضی اتفاق نمی افتد.وی اضافه کرد: اولویت دوم این است که 30 درصد تخفیف سود بازرگانی به بندر چابهار اختصاص یابد زیرا خیلی از بنادر کشور وضعیت بهتری از نظر منطقه ای دارند و سود بازرگانی با 25 درصد تخفیف شامل آن ها شده است که در بندر چابهار این گونه نیست و با توجه به زیرساخت های خوبی که در آن ایجاد شده است میطلبد درباره اختصاص 30 درصد سود بازرگانی اقداماتی انجام شود در غیر این صورت زیرساختی که ایجاد شده، فاقد بهره وری و کارایی مناسب خواهد بود. همچنین باید حداقل 20 درصد از کالاهای اساسی کشور به بندر چابهار تخصیص داده شود تا هزینه حمل و نقل کاهش پیدا کند. اما این گونه نیست و نگاه مسئولان به دیگر بنادر ویژه تر است. به عنوان مثال وسیله نقلیه ای که به بندر وارد می شود اگر باری برای برگشت نداشته باشد هزینه اش بابت بار بندر نسبت به دیگر بنادر دو برابر می شود پس اگر می خواهیم که از زیرساخت های ایجاد شده در این بندر استفاده شود باید به عملی شدن این سه مهم توجه کرد در غیر این صورت شاهد بهره وری از این زیرساخت ها نخواهیم بود.
اهمیت بانکرینگ در بندر چابهار
وی با تأکید بر اهمیت بانکرینگ نیز گفت: عملیات بانکرینگ یا سوخت رسانی به کشتیها به عنوان یکی از اجزای مهم حمل و نقل دریایی و یکی از صنایع درآمدزا در نقاط پر ترافیک دریایی جهان، جایگاه شناخته شده و قابل توجهی دارد که با توسعه صنایع دریایی، حمل و نقل دریامحور، افزایش کشتیهای نفتکش و حمل و انتقال انرژی در آب های آزاد، نیاز به بانکرینگ و مدرنیزه کردن این صنعت مبتنی بر ایجاد ترافیک دریایی روز به روز گسترده تر شد.وی با بیان این که افزایش سهم ایران در بانکرینگ از بندر چابهار کلید خورد، خاطرنشان می کند: بانکرینگ دیگر صرفاً یک فعالیت سوخترسانی تک بعدی به شمار نمیرود، بلکه در بنادر و پایانههای ترانشیپی شاخص دنیا، علاوه بر سوخترسانی به کشتیها، تامین کننده خدمات تعمیراتی، ابزار و قطعات، خدمات فنی سیار، تعویض خدمه و آب رسانی است و همه ملزومات سفرهای ایمن دریایی را ارائه می کند به نحوی که امروزه یکی از فاکتورهای تبلیغاتی ارائه بستههای خدماتی و حمایتی با جذابیتهای لازم در بنادر و سواحل پرترافیک است.به گفته آقایی با توجه به این که میزان قابل توجهی از سوخت مورد معامله این بندر برای انجام بانکرینگ به طور مستقیم از طریق ایران فراهم میشود، فقط با در نظر گرفتن ملاحظاتی، با سرمایهگذاری هوشمندانه می توان بیش از نیمی از این سهم بانکرینگ را به بازار داخلی کشور اختصاص داد.